Class notes
College aantekeningen Filosofie van besturen en organiseren (S_FBO)
- Course
- Institution
Aantekeningen van de colleges inclusief sommige werkcolleges en de ZSO's
[Show more]
Seller
Follow
kimvanringen
Reviews received
Content preview
Filosofie van besturen & organiserenInhoudsopgave
Hoorcollege 1 – moderniteit als project van bevrijding.......................................................................................1
Hoorcollege 2 – reflexieve moderniteit................................................................................................................6
Hoorcollege 3 – deugdethiek Aristoteles...........................................................................................................14
Hoorcollege 4 – Foucault....................................................................................................................................19
Hoorcollege 5 – MacIntyre.................................................................................................................................24
Hoorcollege 6 – Charles Taylor...........................................................................................................................30
Hoorcollege 7; Hannah Arendt...........................................................................................................................36
Hoorcollege 1 – moderniteit als project van bevrijding
Literatuur: Ad Verbrugge, Govert Buijs & Jelle van Baardewijk, Het
goede leven en de vrije markt. Rotterdam: Lemniscaat 2018, hsk 4,
5 en 6, pp. 95 – 161.
Wat is moderniteit?
Moderniteit kent verschillende onderdelen/assen/aspecten. Gemeenschappelijk kenmerk –
rode draad: modernisering als een project van bevrijding.
Paradoxale of soms zelfs ronduit tegenstrijdige beweging (is het wel vrijheid?).
Centrale rol Verlichting.
Centrale rol Verlichting:
Periode in Westerse cultuurgeschiedenis (17 e en 18e eeuw). Kritiek op traditionele instituties:
kerk en staat (vandaar ook de godsdienstvrijheid). De ‘rede’ moet het werk doen, dat
mensen nadenken en daarom kritiek op de tradities zoals staatsmacht en religieuze macht.
Je bevrijdt je van de instituties, de kerk en de macht van hen. Mensen krijgen burgerrechten
en mensenrechten in de moderne staat.
Bevrijding in verschillende opzichten:
- De opkomst van het autonome individu (‘ik bepaal zelf’. Filosoof die daarbij past is
Descartes: testen waar je overal over kan twijfelen en als dat niet meer kan is het
absolute kennis).
- De rationalisering van het wereldbeeld (kritiek op kerk en staat. Wetenschap gaat je
bevrijden van de oude gedachtes die er waren. Meer systematiseren en ordening in
de samenleving, zoals wetgeving etc).
- De opkomst van de moderne techniek (door de techniek wordt onze afhankelijkheid
van de natuur beperkt. Francis Bacon wilde techniek gebruiken om
leefomstandigheden van de mensen te verbeteren).
- De organisatie van het maatschappelijk leven in burgerlijke instituties en de
rechtsstaat (scheiding van machten; de bevrijding daarin is dat je je gelijk kan halen
binnen die machten. De staat bepaalt wat goed en slecht is, niet de koning meer, of
de man over de vrouw. De gelijkheid tussen mensen en dat je je rechten ook kan
afdwingen. Die zijn te vinden in de instituties. Instituties zijn organisaties vanuit de
staat, bijvoorbeeld scholen).
, - Het proces van economisering/in het bijzonder de liberaal kapitalistische vorm
daarvan (je moet de vrije markt zijn werk laten doen met vrije individuen.
Bijvoorbeeld Uber mag nu ook taxichauffeurs inzetten, maar deze zijn vaak
goedkoper en personeel krijgt vaak minder betaald. Mensen kunnen Uber want het is
goedkoper, maar worden mensen dan niet uitgebuit? Schaduwzijde is dat er ook
negatieve kanten aanzitten en juist niet bevrijd bent. In het vijfde aspect komen de
vier andere samen).
Het autonome individu
Grote rol van het protestantisme. Het gaat om het geloof alleen, waarlijk, innerlijk geloof is
het enige doorslaggevende criterium op een goed leven. De mens alleen komt tegenover
God te staan, als enkeling alleen.
De mens als subject: cogito ergo sum.
John Locke – liberalisme: grondrechten: life, liberty and property.
Heldere eigendomsrechten en inperking macht adel/kroon.
17e eeuw – Descartes en Spinoza in de Nederlanden. De mens als een subject die zichzelf
continu moet toetsen. Je toets je eigen motieven en onderzoekt of deze zuiver zijn.
Het vinden van de grondslag van absolute zekere kennis. Hij ging kennis toetsen door te
onderzoeken waaraan je allemaal kan twijfelen. Is het bestand tegen iedere vorm van
twijfel? Dan is het een zeker uitgangspunt. Het “ik” word de grondslag.
Kant: grondlegger mensenrechten
De kritische filosofie van Kant: begrenzing van de natuurwetenschap.
De wereld van verschijnselen (natuur) versus het ding op zich (Ding an sich). In de
natuurwetenschappen is alles mechanisch causaal bepaald (wat jij doet is niks anders dan
het product van een keten van oorzaken). Vergissing want het betreft niet het ding op zich,
maar hoe het aan ons verschijnt. Vrijheid is denkbaar.
De mogelijkheid van menselijke vrijheid en de vrije persoon is een doel op zich. In
verhouding tot de ander moet jij zo handelen dat jij het altijd als doel op zich behandelt.
De waardigheid van de mens als autonoom wezen. Je bent daarnaast ook verantwoordelijk
voor jezelf.
Zichzelf de wet opleggen: de zedenwet!
Ons eigen kenvermogen mede de wereld die aan ons verschijnt structureert of vormgeeft.
Existentialisme en de bevrijding van de burgercultuur
Nogmaals protestantisme: Kierkegaard en de herontdekking van de enkeling.
Doorwerking in de 20e eeuw: Jaspers, Heidegger, Sartre en De Beauvoir.
De enkeling wordt centraal gezet met daden die niet altijd in morele zin gerechtvaardigd kan
worden.
De revolutie van de jaren zestig:
- Kritiek op de nationalistische burgercultuur
- Ideaal van authenticiteit
Doorslaan van de subjectiviteit: dat bepaal ik zelf wel, centrale rol van de zogenaamd ‘eigen
mening, eigen gevoel, eigen wil, eigen zin’. Individu is het enige wat nog overblijft. Dit is niet
het autonomie concept hoe het is ontstaan.
,Bevrijding en rationalisering
Verlichting en de rationalisering van het wereldbeeld.
Overgang geocentrisch wereldbeeld naar heliocentrisch wereldbeeld (zon in middelpunt en
aarde om zijn as draait).
Aanval op geloof (bijgeloof) en de opkomst van een nieuwe natuurkunde: Principia
Mathematica. Gaat vooral uit dat wat breekbaar is of kwantificeerbaar.
Grote rol Descartes: de wereld als res extensa. Uitgebreide levenloze mechanische
substantie. In de kern is de objectieve werkelijkheid niks anders dan mechanische processen.
Opkomst van de empiristen – je gaat meten en proefopstellingen maken en vervolgens ga je
rekenen. Het is een samenspel van natuurkrachten die wij moeten onderzoeken en door
middel van techniek kunnen beheersen. De natuur wordt iets neutraals.
Experimentele natuurwetenschap: neutralisering van de natuur en berekenbaar en
beheersbaar maken ervan.
Moderne techniek
Francis Bacon: gehoorzamen en onderwerpen van de natuur. Verbetering
leefomstandigheden mensen. Zorgen dat de wereld buiten ons aan ons gehoorzamen.
Techniek als onderdeel waarin we het menselijk leven kunnen verbeteren.
Spengler: faustische mens. Uitgesproken fascinatie met technologie. Met door middel van
techniek de natuur aan zich te onderwerpen. In iedere cultuur zie je oersymbolen die iets
zeggen over hoe we het leven ervaren.
Strevend Ik in de oneidig lege ruimte:
- Vikingen
- Gothiek
Moderne techniek in samenspel met economie: Faustische mens ten tijde van de civilisatie.
Mary Shelley: Frankenstein – Prometheus.
Rechtstaat voor iedereen
Vrijheid en gelijkheid voor alle burgers.
De hervorming van alle instituties: gezin, kerk, adel, gildes.
Locke/Montesquieu: tegen het absolutisme.
Oplossing – scheiding der machten:
- Wetgevende macht (parlement – nb nog geen democratie)
- Uitvoerende macht (regering)
- Rechterlijke macht
Rousseau: de staat als de belichaming van de algemene wil (volonté generale). Er is in
iedereen een algemene wil, een volkswil. Gaat erom dat die (niet per se jouw persoonlijke
voorkeur) wordt belichaamd.
De moderne economie
Culminatiepunt van de verschillende aspecten van bevrijding:
- Vrije individu (zelf baan kiezen, kiezen wat je consumeert etc).
- Rationele organisatie van het maatschappelijk-economisch leven (berekenbaarheid)
- Grote belang van techniek (vanaf industriële revolutie). Druk op ondernemers om
steeds te innoveren.
- Samenhang met de rechtsstaat
, Schaduwzijden: thematiek van de 19de eeuw
Vervreemding/verlies van de vrijheid!
Adam smith
Grondlegger van het economisch liberalisme (Wealth of Nations).
Centrale rol van arbeid en industrie.
Socialisatie – afstemming op andermans behoefte.
Belang van de vrije wereldhandel.
Mark tendeert naar evenwicht: vraag/aanbod bepaalt de prijs – terugtreden overheid.
Inspirator voor mathematisering van de economische wetenschap.
Karl marx
Midden 19e eeuw – ander situatie.
Juridisch zijn mensen wel vrij en gelijk, maar sociaal en economisch grote ongelijkheid! Geld
geen ruilmiddel, oftewel W-G-W, maar kapitaal is zelf de drijvende kracht en streeft naar de
eigen vermeerding: G-W-G.
Daaraan wordt alles onderworpen; en boven alles arbeid/de mens zelf!
Valse bewustzijn.
Schaduwzijden
Dehumanisering, ecologische uitputting, financiële verstikking. Buitensluiten van moraal in
de markteconomie (Joan Tronto). Transactionele risico’s – de freeriders.
Filosofen:
- Kant
Je hebt een vrije wil om zelf je gedrag te bepalen. Je bent niet alleen maar oorzaak en gevolg
en er kan morele leer zijn. Absolute vrijheid in elkaar verantwoordelijk houden voor goed
gedrag. Jezelf de wet opleggen. Niemand zien als een doel.
- Smith
Liberalisme en de vrije markt en iedereen moest uit eigen belang aan handelen waar de
maatschappij beter van zou worden. Het is dus niet egoïstisch omdat het om de
maatschappij beter maakt gaat. Arbeid was heel belangrijk, iedereen moest werken en zo
efficiënt mogelijk.
- Descartes
Ik ben dus ik denk. Je moet jezelf toetsen en alle overtuigingen kritisch benaderen. Twijfelen
aan alles.
- Kierkegaard
Grondlegger van het existentialisme en dus het zelf nadenken. De enkeling staat centraal die
zich geroepen voelt tot God. Geloof is belangrijker dan altijd maar rationaliseren. Als
voorbeeld is dat Abraham werd gevraagd om zijn kind te offeren en dat is niet altijd ethisch
uit te leggen.
- Marx
Complete tegenhanger van Smith.
- Rousseau
Belangrijk figuur van de Verlichting. Idee over de edele beelden. In de gehele samenleving is
er gezamenlijke wil en de staat moet hiernaar luisteren.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller kimvanringen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.25. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now