Samenvatting van het vak Spelling gegeven op de HAN in Nijmegen en het boek 'Handboek Spelling'. Speciaal voor de lerarenopleiding Nederlands.
Met deze samenvatting heb ik een 8 gehaald op het tentamen.
H0. Klinkers.
Gedekte klinkers: pad/pet.
Vrije klinkers: maar/trema/zeur.
Sjwa: lelijk/meisje/gelopen.
Tweeklank: als je mondstand verandert, meid/paus/luis.
H1. Hoofdregels
Verenkeling: vrije klinkers worden in een open lettergreep enkel geschreven. talen/late/dode.
Verdubbeling: na een gedekte klinker verdubbelt de medeklinker. Redde/beginnen/pakken.
Gelijkvormigheid: altijd woord/woorddeel hetzelfde schrijven. goed/werkzaam.
Overeenkomst: ww-vervoegingen. redde/houdt/fietster.
Etymologie: wegens vroegere betekenis onaangepast. Au of ou/ ei of ij/ thuis/ woorden uit andere
talen, zoals team/weekend en cocktail.
H5. Medeklinkers
Geminaatdelging: twee medeklinkers worden één in de uitspraak, je spreekt maar 1 van de 2 uit,
dus 1 verdwijnt. handdoek/bakkunsten/bouwwerk.
Assimilatie: twee medeklinkers worden gelijk aan elkaar in uitspraak, de 1 past zich aan de ander
aan. zakdoek/eetzaal/zeepdoos/vaatdoek.
Verharding: stemhebbende medeklinker wordt aan het einde van een woord stemloos
uitgesproken. Zoals goed/hond/moed
H6. Werkwoordspelling
“lopen” invullen. Heden? +t. Verleden? T’kofschip. GOED LEZEN.
- Bijvoeglijk naamwoorden zo kort mogelijk!
(maar bij ‘gewitte’ wel 2x t want anders staat er gewite. Net als: geredde (anders gerede)).
En: gedode/ gehate. Maar: doodde/ en haatte.
- Gebiedende wijs: in de zin geen zich: geen extra t. (bereid u goed voor op het tentamen).
Maar met wél zich: extra t. (Bereidt u zich goed voor op het tentamen).
Engelse werkwoorden worden vervoegd als Nederlandse werkwoorden.
(faxen: faxt, faxte. Keepen, keept, keepten. Barbecuet, barbecuede, gebarbecued).
(Downloaden, downloadt, downloadde, gedownload. Hockeyen: hockeyt, hockeyde, gehockeyd).
Maar als het grondwoord op ‘e’ eindigt: ik race: blijft de ‘e’ behouden: geracet. Dit hoor je! Ik tune,
zij tunet. En ik relax (je hoort geen ‘e’ maar een ‘ks’ dus relaxt. game= gamet, time= timet.
Echter verandert het grondwoord als:
- Engelse ww die eindigt op een dubbele medeklinker: alleen de dubbele medeklinker behouden
als dit essentieel is voor de uitspraak vd klinker ervoor! Dus: joggen, jogt, gejogd. Grillen: Grilt,
grilden. Stressen, strest, gestrest. Crossen, crost, gecrost. Chillen, childe, gechild.
Wel aanpassing: baseballt, baseballde, gebaseballd. Passen, passt, gepasst. Appen, appt,
geappt. ‘o’ uitspraak van paintball en baseball: behoudt dubbele medeklinker. Maar volleybal: is
‘a’ uitspraak. Dus alles met andere uitspraak (deleten, gamen, cruisen: behoudt spelling Engels).
- Als het een ‘o’ heeft die uitgesproken wordt als ‘oo’ dan vernederlandsen we de spelling en
schrijven we ‘oo’: score, ik scoor, hij scoort, gescoord. Chookte, gechookt.
- Franse ww verliezen altijd de ‘e’. Ik douch, hij doucht. Gedoucht.
Alle klinkers zijn stemhebbend! Geroekoed, gekukelekuud, gehobbyd.
Aerobicen: vernederlandst. Hij aerobict, geaerobict. Ik promoot, ik promootte, ik heb gepromoot.
, H7. Buigingsvormen
(Apostrof) ’s toevoegen aan grondwoord als:
- vrije klinker een gedekte klinker kan worden (uitspraakprobleem). auto’s/ whisky’s/ski’s/cavia’s.
Als je het niet verkeerd kan lezen: gewoon eraan. Jockeys/ cafés/ cadeaus/ bordeauxs/ flyers.
Of als het eindigt op een sjwa: tantes/ horloges/ Annes. Of een medeklinker: jongens/clubs.
- Bij afkortingen en tekens(letters). Twee k’s/cd’s/azc’s/tv’s/enkele &’en.
- Als het op een sisklank eindigt. Alleen apostrof! Max’ tas/ Fons’ fiets/ Clarence’ appel.
(merknamen zijn een uitzondering op deze regel: Verkade’s, Heineken’s)
’n’ toevoegen aan grondwoord als:
- Het woord zelfstandig gebruikt wordt, en verwijst naar personen. Dan plus ’n’.
Is dit niet zo? Geen ’n’. Als je het znw er nog achter kan plakken, dan geen ’n’ (bijv. Gebruikt)
H8. Afleidingen
Een afleiding is een grondwoord + een niet- lexicaal woord.
Gelijkvormigheid: hopelijk/eigenlijk/ gezamenlijk/ adellijk.
Regels voor toevoeging van ‘tje’:
- Vrije klinkers verdubbelen voor ‘tje’. omaatje/ autootje/ bikinietje/ menuutje.
Maar: ‘u’ als ‘oe’ uitgesproken dan: tiramisu’tje/ haiku’tje.
- Franse afleidingen. Bij ‘tje’, t/d weglaten. maillotje/ colbertje/ chaletje/beignetje.
En: de é + ‘tje’ = eetje. cafeetje/logeetje. Evenals ade/ave/ine/ule/ure/ute/ffe/tte.
Karbonaadje/girafje/aspirientje.
En: chocolade -> chocolaatje. Weide -> weitje.
- Woorden op ‘sj’ alleen de ‘e’. Fetisje.
Afleidingen in principe in één woord geschreven, ook al zijn ze langer. Zoals
blessuregevoeligheid/ inwerkingtreding/ tewaterlating ed.
- Afleidingen met Latijnse/Griekse voorvoegsels aaneengeschreven: coauteur/proactief.
Er wordt een koppelteken gebruikt als (dus de afleiding behandeld als samenstelling):
- Het grondwoord met een hoofdletter begint. Anti- Duits/oer-Hollands/trans-Atlantisch.
(taalnamen van dit type aan elkaar: Neolatijn/Protogermaans).
- De voorvoegsels non, no, ex: non-figuratief/ ex-werknemer.
- Bij botsende klinkers bij Latijns/Griekse voorvoegsels, die nog een duidelijk herkenbaar zijn:
(anders trema: coördinatie): anti-intellectueel/ co-existentie/ para-universitair/ pseudo-
islamitisch/ re-integreren. Geen klinkerbotsing: gewoon vast (coauteur).
- Bij afkortingen met een voorvoegsel: ge-sms’t/ ge-a.u.b’d.
- Voor achtervoegsels achtig, dom, heid, schap (als het een afkorting of symbool is): D66’heid/
SP-schap/ VPRO-dom.
- Achtig als het klinkerbotsing veroorzaakt: lila-achtig/zebra-achtig.
- Afleidingen van samenstellingen met een koppelteken behouden dat koppelteken: ski-
jasachtig/ oud-leraarschap/ glas-in-lood-raampje.
(Hieronder vallen ook aardrijkskundige namen met koppelteken: Noord-Amerikaans/ Klein- Aziaat)
- Bij Engelse afleidingen: brown-eyed/ dirty-minded.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller annalena98. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.77. You're not tied to anything after your purchase.
