Class notes
Alle aantekeningen Strafrecht en Mensenrechten
- Course
- Institution
Het is een openboek tentamen, dus goede aantekeningen zijn nodig. Met dit document heb ik het vak ruim gehaald.
[Show more]
Seller
Follow
RoseXOTWO
Content preview
Strafrecht en Mensenrechten Hoorcolleges Master – Semester 2Inhoudsopgave
Hoorcollege 1 – Introductie en het recht op een eerlijk proces............................................................................1
Hoorcollege 3 – Herstelrecht en mensenrechten/ kinderrechten......................................................................10
Hoorcollege 4 – Verbod van foltering................................................................................................................21
Hoorcollege 5 – Privacy en strafrecht (opsporingsbevoegdheden) (I)...............................................................30
Hoorcollege 6 – Het nemo tenetur-beginsel......................................................................................................40
Discussie hoorcollege 2 – het nemo tenetur-beginsel..................................................................................50
Hoorcollege 7 – Privacy en opsporingsbevoegdheden II....................................................................................56
Hoorcollege 8 – Vrijheidsbeneming...................................................................................................................68
Hoorcollege 9 Een eerlijk proces in de rechtspraktijk........................................................................................76
Hoorcollege 1 – Introductie en het recht op een eerlijk proces
Vanaf minuut 5 is de opname relevant.
Vandaag
1
, 1. Introductie strafrecht en mensenrechten
2. Recht op een eerlijk proces
3. Rechtsbijstand politieverhoor
4. Ondervragingsrecht getuigen
Waarom zijn mensenrechten zo belangrijk in het strafrecht? Er kunnen dwangmiddelen worden
toegepast die een grote inbreuk vormen op je individuele vrijheden. De mensenrechten dienen de
verdachten te beschermen tegen de grote macht van de staat. Tevens is zijn mensenrechten van
belang voor slachtoffers. Mensenrechten zijn bijna nooit absoluut, maar het is goed om te toetsen
waarom bepaalde beperkingen noodzakelijk zijn.
Strafrecht en mensenrechten
Focus EVRM
- HvJEU minimaal beschermingsniveau grondrechten Handvest gelijk aan EVRM
Het EVRM is geen Verdrag van het EU. Het EU heeft zijn eigen grondrechtenverdrag, namelijk het
Grondrechtenhandvest. Er hoort ook een eigen gerecht bij, het HVJEU in Luxemburg. Het
beschermingsniveau van het Grondrechtenhandvest is vergelijkbaar met dat van het EVRM op
minimumniveau. Ons handvest moet dus minimaal dezelfde bescherming bieden. Op sommige
punten kan het handvest ook meer bescherming bieden, het gaat wat verder. Moeten we niet meer
kijken naar het Handvest wordt soms gezegd. Is de focus op het EVRM wel terecht in onze praktijk?
Daar gaat het voorgeschreven artikel over van Ouwekerk.
We focussen ons vooral op het EU-recht en EVRM. Binnen de raad van Europa zijn echter ook
verdragen van belang. Belangrijk om te onthouden: EVRM en EU recht zijn verbonden met elkaar,
maar we hebben het over verschillende entiteiten. EU-recht is supranationaal en geldt voor de landen
van de EU. Dit is beperkter dan de 47 landen van de Raad van Europa.
Focus strafprocesrecht
- Maar ook invloed op materieel recht d.m.v. positieve verplichtingen
De rechten van het EVRM zijn vooral procedureel van aard, bijv. vandaag te bespreken artikel 6
EVRM. Er zijn ook wel invloeden op het materiele recht, bijv. positieve verplichtingen. Dat zie je ook
wel in het EU-recht door richtlijnen, maar je kunt het ook afleiden uit het EVRM ter bescherming van
slachtoffers moeten we bepaalde delicten strafbaar stellen, deze positieve verplichting vloeit bijv. voort
uit artikel 3 EVRM.
Invloed EVRM op het Nederlandse strafprocesrecht
- Door zaken tegen Nederland (komt relatief weinig voor in vergelijking met andere landen,
zie voorgeschreven artikel van Meijer.)/ door zaken tegen andere landen (soms geeft dit
aanleiding om het Nederlands recht aan te passen. Dat heeft invloed op:)
- Invloed op wetgeving en/of rechtspraak Nederland gaat er meestal wel in mee, maar
soms duurt dit wel lang. Dat zullen we ook vandaag zien als we kijken naar het
aanwezigheidsrecht en de rechtsbijstand, dat het niet altijd zo zwartwit is of 1 op 1 wordt
overgenomen, maar er een soort dialoog plaatsvindt tussen de Hoge Raad en het
Europees Hof of tussen de lidstaten. Het duurt even voordat een bepaald recht wordt in
zijn volledige omvang uitgevoerd wordt in Nederland: bijv levenslange gevangenisstraf
- Nederland meestal wel geneigd om gehoor te geven, maar… (levenslange
gevangenisstraf) = je ziet dat Nederlandse wetgever zijn hakken een beetje in het zand
zet in tegen het Europees Hof op het gebied van de levenslange gevangenisstraf. Daar
gaat het nog een college over.
Invloeden kunnen zien op zaken die direct tegen Nederland zijn gewezen [voorbeeld: Keskin], maar
ook door zaken die tegen andere landen zijn gewezen. Volgens Egbert Meijer is het duidelijk dat in
Nederland meestal gehoor wordt gegeven aan de ontwikkelingen die op EVRM-niveau spelen. Als er
iets moet worden gewijzigd, gaat Nederland hier serieus mee aan de slag. Een uitzondering hierop is
echter de levenslange gevangenisstraf. Ten aanzien hiervan zijn wel wijzigingen ingevoerd, maar
worden deze ook voldoende beoordeeld door het EHRM? Van oudsher is Nederland sterk in het
propageren van mensenrechten over de hele wereld en het hameren op het respecteren van deze
regels. Desondanks is er ook een tijd geweest die wordt gezien als een blinde vlek, waarin dit in
Nederland ook niet zo was. Het EHRM heeft een belangrijke rol. Bij oordeel van EHRM gaat het over
concrete zaken, zij zijn namelijk niet bevoegd om een oordeel te geven over een bepaalde wet. Soms
doet het hof dit echter wel [voorbeeld: Keskin-arrest]. Er is vaak impliciet kritiek op een bepaald
wetssysteem. Het EVRM zelf is gemaakt na de WOII en wordt niet zomaar gewijzigd, maar er komen
wel protocollen bij. Een aantal jaar geleden is protocol 16 in het leven geroepen, hetgeen de hoogste
2
,rechter in de gelegenheid stelt om prejudiciële vragen te stellen aan het hof. Wat we ook zien bij het
EHRM is de evolutieve interpretatie van het verdrag: interpretatie in het licht van huidige
maatschappelijke ontwikkelingen [voorbeeld: levenslange gevangenisstraf]. In beginsel moet je bij de
wetstekst blijven, maar het hof lees leidt ook dingen af uit het verdrag
Rekening mee houden dat het erg verbonden is met elkaar, maar houd het goed in het achterhoofd
dat we het over 2 verschillende entiteiten hebben. Klinkt heel logisch, maar dat zien we op het
tentamen wel eens fout gaan. Het EU-recht is een supranationaal systeem, op zichzelf geldt dit voor
veel landen van de Europese Unie. Dat is een veel beperktere groep dan de 47 landen van de Raad
van Europa! Waar het EVRM vandaan komt. Dat heeft dus ook gelding als landen voor Rusland,
bijvoorbeeld. En bijvoorbeeld ook voor het Verenigd Koninkrijk, ook al geldt het EU-recht daar niet
meer voor.
Bronnen
Hudoc (Alle EHRM uitspraken), Curia (HVJ uitspraken), EHRC-Updates, Nederlandse jurisprudentie (-
>annotaties Literatuur, om de context beter te begrijpen.)
Tijdschriften: Delikt en Delinkwent Het zijn vaak uitgebreidere artikelen over ontwikkelingen in het EU-
recht en EVRM (eens per halfjaar Europees strafrecht overzicht + EHRM rechtspraak overzicht),
Nederlands Tijdschrift voor de mensenrechten, Boom Strafblad.
Recht op een eerlijk proces
Algemene introductie, art. 6 EVRM, aanwezigheidsrecht
Inhoud artikel
- Welke rechten staan erin?
- Welke worden erin gelezen?
Toepassingsbereik van een artikel
Welke Benadering kiest het EHRM bij de beoordeling van of er een artikel is geschonden of
niet. Dat gaan we illustreren aan de hand van de rechtsbijstand en het aanwezigheidsrecht.
We duiken de uitspraken van het EHRM in.
Art. 6 lid 1 EVRM centrale rechten staan hierin.
Rechten (expliciet)
- Iedereen heeft recht op een Eerlijke behandeling = een soort verzamelterm, een breed begrip. Het
valt onder de paraplu van eerlijke behandeling, allerlei verschillende rechten worden erin gelezen.
Weet dat de eerlijke behandeling een term is op basis waarvan het Hof allerlei rechten inleest
- Openbare behandeling (en uitspraak) = was voorheen nooit een issue in Nederland. De
rechtspraak is openbaar.
- Redelijke termijn, komen ook allerlei vragen uit voort. Wat is dan een redelijke termijn, wanneer
begint die te lopen, wanneer stopt de redelijke termijn, wat gebeurt er als er hoger beroep is
ingesteld, gaat het dan opnieuw lopen? Wat is het gevolg als de termijn is overschreden? Dit is
allemaal opgenomen in het Standaardarrest van de HR, als gevolg van allerlei andere arresten.
Je ziet dus dat er vragen ontstaan over de redelijke termijn en dat de Hoge Raad dat vertalen
naar een praktische invulling voor het Nederlandse strafrecht. Wat moet de feitenrechter er dan
mee?
- Onafhankelijk rechter en
- … Onpartijdig gerecht… Deze en de bovenstaande zie je soms samen. Verschillen net iets van
elkaar. Een rechter moet institutioneel onafhankelijk zijn. Je ziet dit in vaak terugkomen in de
ABSRvS. De instituten hebben verschillende taken opgenomen, is het dan onafhankelijk?
Onpartijdig ziet op de rechter zelf, dus in concreto: is die rechter partijdig richting een van de partij
of niet? Of is er willekeur.
- … Dat bij de wet is ingesteld
Art. 6 lid 2 en 3 EVRM
Lid 2: Onschuldpresumptie = volgende week
Lid 3: Minimumrichtlijnen voor een eerlijk proces, een aantal exclusieve rechten zijn hierin
opgenomen. Het is eigenlijk een soort uitwerking van het recht op een eerlijk proces. Waarop heeft
een verdachte in ieder geval recht, als hij een eerlijk proces heeft. Het is onder c belangrijk: bijstand
hebben van een raadsman. We gaan er zo dieper op in. Het lijkt een expliciet recht, toch kan er veel
uitgelegd/ingevuld/aangepast worden door het EHRM en de Hoge Raad.
3
, Recht op een eerlijk proces – ingelezen rechten Punten zijn nodig om het proces eerlijk te
maken/houden.
- Adverserial trial = twee partijen moet kunnen betwisten wat de andere partij zegt. Verdachte <->
OM.
- Onmiddellijkheidsbeginsel = bewijs moet schriftelijk op de zitting gepresenteerd worden. Het
dossier met bewijsmiddelen moet voorgehouden worden aan de verdachte. De rechter moet dat
zeggen, er is aangifte tegen jou gedaan op grond van dit en dat in het dossier.
- Equality of arms = het OM en verdachte moeten gelijken middelen hebben om hun zaak te
bepleiten. Dit zijn geen specifieke rechten. Het zijn meer algemene beginselen, om het recht op
eerlijk proces uit af te leiden. Een voorbeeld daarvan is:
- Recht op toegang tot de rechter hoort bij een recht op een eerlijk proces = In het civiele recht kan
je denken aan griffierechten. Deze mogen niet te hoog, anders kan je niet naar een rechter. In het
strafrecht kan je denken aan een aantal Nederlandse verschijnselen zoals bijv.: praktijk van de
HR om een zaak verkort af te doen, artikel 80/81 RO. Ze gaan niet inhoudelijk in op een zaak
afdoen. Heeft de verdachte wel toegang tot de rechter? In het verlengde ervan ook een recht op
hoger beroep. Het EVRM kent geen recht op HB. Wel HvJ, dus op basis van grondrechten kan er
wel zo een recht ingelezen worden, maar het EVRM kent dat niet. Als je dan als land een HB
instelt, dan moet het HB wel in overeenstemming zijn met hoger recht. Wat ook van belang is, zijn
procesafspraken. Mag het OM afspraken met de verdachte maken over de afdoening van een
zaak? Bijv. de verdachte zegt dan ik wil best het recht om bijv een getuige te horen laten vallen,
maar dan moet het OM moet wel beloven dat ze maximaal een bepaalde straf eisen. Als zo een
afspraak tot stand komt, heeft de verdachte dan nog voldoende toegang tot de rechter? Het
EHRM zegt het mag op zich wel, maar het moet dan wel getoetst worden door de rechter.
- Aanwezigheidsrecht = ook ingelezen, gaan we straks verder op in
- Recht op tegenonderzoek = vloeit voort equality of arms. Als het OM onderzoek doet en door het
NFI, dan heeft de verdachte recht om tegenonderzoek te laten verrichten in het kader van equality
of arms
- Zwijgrecht en nemo tenetur = essentieel recht, apart college gaat erover
- Recht om actief deel te kunnen nemen aan onderzoek ter terechtzitting = hangt samen met het
aanwezigheidsrecht. Als een verdachte zijn recht op een eerlijk proces wil verwezenlijken, dan
moet hij dus mee kunnen doen aan de zitting. Hij moet het kunnen begrijpen en in staat zijn om
zijn mening naar voren te kunnen brengen.
^ Punten om het proces eerlijk te maken/houden.
- Verbod op uitlokking
Je ziet hoe breed artikel 6 EVRM is en hoeveel eronder kan vallen.
Criminal charge
Wanneer is het artikel nou van toepassing? Wanneer kan je er een beroep op doen?
Je hebt een civiele tak en een strafrechtelijke tak. Strafrecht is van toepassing als er een criminal
charge is = een strafvervolging. Bij sommige delicten is niet duidelijk of strafrecht is of niet.
Is het alcoholslotprogramma een vorm van bestuursrecht of strafrecht (criminal charge)?
Art. 6 EVRM is van toepassing indien het gaat om een onderzoek naar de gegrondheid van een
strafvervolging (criminal charge).
Wanneer is er sprake van een criminal charge? Drie criteria (Engel):
De plaats van het delict binnen de context van de nationale wetgeving = staat het in wetboek
van strafrecht, dan is het een strafrechtelijk begrip, criminal charge. Lidstaten kunnen hun
verantwoordelijkheid van artikel 6 niet zomaar ontlopen door te zeggen dit is bestuursrecht.
Staat het in het bestuursrecht? Dan wil het niet zeggen dat het geen criminal charge is.
De aard van het delict, belangrijkste. Hier wordt het meeste gewicht aan toegekend
De zwaarte van de straf die op het delict staat = sommige delicten is gevoelsmatig strafrecht,
diefstal, moord en doodslag. Maar ook de manier waarop het in de wet is opgenomen. Een
bepaling die geldt voor elke burger ‘Eenieder’ is een bepaling die voor iedere burger geldt.
Het is een algemene norm die geldt voor iedereen. Op overtreding van die norm staat een
straf die bijv. typisch strafrechtelijk is, bijv. gevangenisstaf die dan voor iedereen geldt.
Het gaat niet zozeer om de aard van de straf. Geldboete of gevangenisstraf kan uitmaken,
maar valt eerder onder het aard van het delict. Als er een zware straf op staat, dan neigt het
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller RoseXOTWO. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $16.81. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
64438 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now