Gebaseerd op de powerpoints en lessen van Prof. Van Liefferinge 6
,Eerstelijnspsychologie
Algemene info
Opbouw vak
Hoorcolleges rond volgende thema’s:
• Situering ELP
• Modellen en visies ELP
• KOP- en PrOP-model
• Transdiagnostische factoren
• Assessment en indicatiestelling
• Interventies kinderen, volwassenen en ouderen
• Groepsinterventies, psycho-educatie
• Cultuursensitieve zorg
• E-mental health
Groepswerk: video rollenspel
• 5 min.
• Per 3:
o Cliënt, hulpverlener en commentaarstem
• Demonstratie vaardigheid belangrijk voor ELP
• Doorheen de lessen worden een aantal casussen beschreven, hierop mag je je zeker baseren,
maar een eigen verzonnen casus is altijd fijner (doelgroep mag je zelf kiezen)
• Deadline: 22/05/2024 om 12u
Cursusmateriaal:
• Vereist: digitaal cursusmateriaal slides en digitaal cursusmateriaal Canvas
• Aanbevolen: handboek KOP-model. Kortdurende psychologische interventies voor de basis-
ggz, Rijnders P. & Heene E., uitgeverij Boom, Amsterdam 9789024437597, 2020
o Handboek niet verplicht, lessen en slides zijn voldoende voor het examen
• Lesopnames van hoorcolleges worden voorzien
Evaluatie
• De beoordeling bestaat uit volgende opdracht categorieën:
o Examen schriftelijk met open vragen (70%)
o Groepswerk examenvideo (30%)
• Om te kunnen slagen voor dit opleidingsonderdeel neemt de student deel aan alle
onderdelen van de evaluatie én dient hij voor elke categorie minstens 50% te behalen
o Indien niet geslaagd op één van beide onderdelen, enkel dit onderdeel hernemen
Gebaseerd op de powerpoints en lessen van Prof. Van Liefferinge 7
,Eerstelijnspsychologie
H1: Inleiding in de eerstelijnspsychologische zorg
1.1 Situering eerstelijnspsychologische zorg
1.1.1 Situering internationaal
De meeste mensen hebben voldoende aan de eerstelijns-
psychologische hulp. Slechts een beperkte groep die meer
gespecialiseerde psychologische hulp nodig. Vandaar de piramide.
Dus ook minder aanbod binnen gespecialiseerde hulp en duurder.
In de piramide zie je ook de verschillende lijnen terugkomen.
Stepped care
Uitgewerkt voorbeeld: zoon met woedeaanvallen
• Informatie zoeken op internet, boek lezen rond woedeaanvallen --> de nulde lijn (informele
zorg, zelfhulp)
• Ook driftbuien op school, beginnen zich zorgen te maken, doorverwijzing naar CLB --> de
eerste lijn (persoon/mensen/diensten waar je als eerste naartoe gaat bij klachten/
problemen, dus zeer toegankelijk)
• CLB vermoedt onderliggend een ontwikkelingsstoornis en verwijzen door voor verder
onderzoek, doorverwijzing naar multidisciplinaire praktijk voor verder breed diagnostisch
onderzoek --> de tweede lijn
• Problemen escaleren zodanig of zijn zodanig complex dat de draagkracht in het gezin of op
school overschreden raken, ambulant wordt niet volledig duidelijk wat er aan de hand is, dus
observatie opname in de kinderpsychiatrische dienst van het ziekenhuis --> de derde lijn
Verschillende niveaus van intensiteit van zorg, zoeken bij de patiënt die je voor je hebt welke
intensiteit van zorg die nodig heeft en hier altijd de minst intensieve vorm verkiezen (stepped care).
Gebaseerd op de powerpoints en lessen van Prof. Van Liefferinge 8
,Eerstelijnspsychologie
Stepped en matched care
“De juiste hulp krijgen op de juiste moment en door de juiste persoon”
Uitgewerkt voorbeeld: zoon met woedeaanvallen
• CLB medewerker vermoedt complexe problematiek, vermoedt dat ze er op tweede lijn niet
gaan uitkomen en is aan het escaleren --> beslist om naar derde lijn door te verwijzen
Dus principe van matched care: je hoeft niet altijd elke lijn van hulp te doorlopen, maar telkens gaan
kijken “wat is op dit moment het meest aangewezen niveau van hulp?”
Het twee-continua model van Keyes
Als je een uitspraak wil doen over iemands
geestelijke gezondheid, is het belangrijk om niet
enkel te kijken naar welke symptomen en
aandoeningen er aanwezig zijn. Er is daarnaast ook
nog een tweede belangrijke dimensie, nl. mentaal
welbevinden. Dit zijn 2 verschillende dingen.
Horizontaal vindt je de as van psychische of
psychiatrische aandoeningen, waar je gaat werken
met diagnosticeerbare stoornissen (bv. depressie, bipolaire stoornis,…). Verticaal vindt je de as van
mentaal welbevinden die meer gaat kijken naar positieve aspecten van geestelijke gezondheid
(veerkracht, mate waarin iemand goede positieve sociale relaties heeft, mate waarin iemand zichzelf
kan realiseren,…).
Op basis van deze 2 dimensies kun je 4 groepen van mensen onderscheiden:
• Groep 1: geen psychische aandoening + goed mentaal welbevinden
• Groep 2: geen psychische aandoening + zwak mentaal welbevinden
o Bv. financiële problemen die zorgen voor stresskrachten en psychologische klachten,
zonder dat deze kaderen binnen een psychiatrische problematiek
• Groep 3: wel psychische aandoening + goed mentaal welbevinden
o Psychische aandoening heeft maar impact op een beperkt deel van hun leven
• Groep 4: wel psychische aandoening + zwak mentaal welbevinden
o Meest kwetsbare groep
Keyes: Belangrijk om te kijken naar de 2 dimensies en niet te focussen op louter en alleen de
aanwezigheid van psychische aandoeningen
Eerstelijnspsychologische zorg
Gericht op:
• Bevordering van de mentale gezondheid
o Bv. gemeenschapsgerichte interventies waarbij algemene lessen gegeven worden
rond psychologische veerkracht (vooral ter preventie en ter bevordering van het
mentaal welzijn (verticale as Keyes))
Gebaseerd op de powerpoints en lessen van Prof. Van Liefferinge 9
, Eerstelijnspsychologie
• Preventie van psychologische problemen
o Bv. bepaalde doelgroepen die een verhoogd risico lopen op psychische problemen
kunnen al getarget worden binnen bepaalde interventies (bv. kinderen binnen een
scheidingsproblematiek)
• (Vroeg)detectie van en (vroege) psychologische interventie bij milde tot matige psychische
problemen
o Voorkomen dat dit zich ontwikkeld tot een meer complexe, ernstigere problematiek
(horizontale as Keyes)
• Aanvullende basispsychologische zorg naast gespecialiseerde psychologische zorg bij
ernstigere problematieken
o Bv. na opname terug stap naar huis zetten en terug aan de slag gaan, EL-psycholoog
kan hierin patiënt ondersteunen om deze stap te maken
1.1.2 Situering nationaal
• Organisatie GGZ België omgekeerd in vergelijking met WHO-piramide
o Lange traditie van veel psychiatrische bedden en vrij beperkt aanbod van ambulante
diensten (ondertussen hervormingen, dus momenteel niet meer volledig omgekeerd)
• Nood aan verbreding van de basis van de piramide --> vermaatschappelijking van de zorg
• Het public health perspectief als leidraad bij hervormingen in de geestelijke gezondheidszorg
(public health perspectief = de geestelijke gezondheid en mentaal welbevinden van iedereen
in je populatie te bevorderen)
o 1. Werk met gezondheidsdoelstellingen en doe een systematische sturing van het
beleid op basis van data in een value based benadering
▪ Goed zicht hebben op welke problemen/aandoeningen het meest
voorkomen, waar het meeste nood aan is, en hoe dit gespreid zit in het land
▪ Vanuit de data dan beleid bijsturen
o 2. Zet in op preventie, vroeginterventie en kinderen & jongeren
▪ Kinderen en jongeren: men weet dat het grootste deel van de psychiatrische
problemen ontstaan in deze levensfase, dus fase waarin zo snel mogelijk
moet worden ingegrepen zodanig dat het op latere leeftijd tot minder
(complexe) problemen leidt
o 3. Verleg de focus van één-op-één behandeling van psychische stoornissen naar het
creëren van een laagdrempelig groepsaanbod
▪ Goed kijken bij elke individuele cliënt wat het meest aangewezen is, dus één-
op-één begeleidingen niet zomaar afschaffen
▪ Groepsaanbod was tot nu toe zeer beperkt, hier nu meer aandacht voor
o 4. Focus op ‘vindplaatsen’ en installeer daar adequate interventies en gerichte
zorgtoeleiding
▪ ‘Vindplaatsen’ = plekken waar mensen sowieso al komen (bv. scholen,
huisarts, algemene welzijnscentra, CLB)
▪ Op deze vindplaatsen basispsychologische zorg organiseren
▪ Zo zorgen dat de stap naar de geestelijke gezondheidszorg zo klein mogelijk
wordt
o 5. Bestrijd actief de hardnekkige mythes die echte verandering in de weg staan
▪ Voorbeeld mythe: psychiatrische aandoeningen komen de laatste 20 jaar
veel meer voor (als je onderzoeken bekijkt blijkt dit incorrect – voor corona)
Gebaseerd op de powerpoints en lessen van Prof. Van Liefferinge 10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller EvaSmet. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.90. You're not tied to anything after your purchase.