Een duidelijke samenvatting van het boek De ontdekking van de geografie van Ben de Pater. De inleiding en de hoofdstukken 1-4 zijn samengevat en is hiermee geschikt voor het eerste tentamen van het vak Wetenschappelijke vorming.
Samenvatni wetenschappelijk vormini
De ontdekkini van de ieoirafe
Inleiding
Er is in de afielopen jaren veel verandert in de sociale ieoirafe qua onderwerpen en de onderzoekstechnieken. Er
zijn theoretsche en methodoloiische veranderini ieweest, maar er is ook veel hetzelfde iebleven, zoals de doelen
en de vraaistellini.
Hoofdstuk 1: Sociale geografe als universitaire discipline
De sociale ieoirafe heef zich ontwikkeld in contact met de samenlevini. In dit hoofdstuk een overzicht van de
ontwikkelini van het einde van de 19e eeuw tot het heden.
Rond 1900 kreei Noordwest-Europa te maken met moderniserini:
Plaatsen waren niet meer in isolement en werden onderdeel van een iroter ieheel.
De opkomst van trein, tram, auto en stoomschip maakte afstanden minder belanirijk
Informate was niet meer plaatsiebonden door een netwerk van teleiraalijnen.
De eerste forensen waardoor mensen niet meer per se hoefden te wonen waar je werkte.
o Door enkele werd iedacht dat de metropolen zouden oplossen, maar de stad bleef wel iroeien.
Allerlei technische verbeterinien in apparatuur zoals de stoommachine.
De lokale klokkentjden werden opieheven was niet meer nuti, vooral door de
spoorweimaatschappijen opieroepen.
1.1 Exponent van een moderniserende samenleving
Beiin 20e eeuw ontstonden er meer maatschappelijke en economische praktjk iericht ieoirafsche vereniiinien
naast de wetenschappelijke ienootschappen. Geoirafe werd namelijk iezien als een nuti vak waar de
samenlevini in de moderne tjd kennis van moest hebben om te kunnen profteren van bijv. de wereldhandel. Ook
was het onderdeel voor natevormini rond 1900 was natonalisme een reden voor het ontstaan van
universitaire ieoirafe. Sociale ieoirafe werd vooral beschouwd als een vaderlands vak, waar noi onrust ontstond
door de benoemini van twee Duitse hooileraren, één voor fysische en één voor sociale ieoirafe. iteindelijk zou
Niermeyer de hooileraar sociale ieoirafe worden.
Behalve een vaderlands ook een koloniaal en militair vak
De ieoirafe iroeide ook in belanistellini door het kolonialisme en oorloien, omdat het in deze tjden namelijk
nuti is. Geoirafsche ienootschappen orianiseerde expeditetochten in de koloniale tjd om de iebieden in kaart
te brenien en nieuwe ontdekkinien te doen. Een landkaart is onmisbaar voor het krijien van een beeld van het
iebied en om invloed uit te oefenen over de landen en volkeren. Kennis over ieoirafe is nodii bij het voeren van
oorloien of het neerslaan van opstanden. Daarom werd er veel aandacht aan besteed om over zoveel moielijk
reiio’s te weten te komen wat bijv. het klimaat, reliëf en onderirond zijn.
Beginjaren van de universitaire geografe
De universitaire ieoirafe is vooral ontstaan door de maatschappelijke omstandiiheden rond 1900. Er kwamen
ieoirafsche insttuten, tjdschrifen, leerstoelen en onderwijsproiramma’s. De eerste hooileraar ieoirafe was
C.M. Kan aan de niversiteit Amsterdam en na zijn pensionerini adviseerde hij een opvoliini van twee
hooileraren; één voor fysische en één voor sociale ieoirafe werd Steinmetz). Academische bestaansrecht was
minder duidelijk en dat hebben hooileraren dan ook moeten verdediien. Zij defnieerden wat het werkterrein
inhield en hoe dat zich onderscheidde van de andere disciplines.
Ieder heef dit wel ander iedefnieerd, want de eerste ienerate was ieen opieleide ieoiraaf en verschillende
disciplines kijken op verschillende manieren naar de vraien en werkwijzen.
,Geografe als staatsweetenscha in Duitsland
In Duitsland had ieoirafe als eerste land een duidelijke posite aan universiteiten door:
Het ontwikkelde zich tot een wetenschappelijke irootmacht
Maatschappelijke factoren:
o Duitse eenwordini van 1871 meer natonalisme en daardoor meer ieoirafe
o Tijdens de Frans-Duitse oorloi bleek hoe belanirijk ieoirafsche kennis was
o De Berlijnse conferente van 1885 over de verdelini van Afrika Duitsland kreei veel land en
moest in kaart worden iebracht.
1.2 Traditionele opvattingen van geograie
Veel ieoirafen hinien rond 1900 een ecoloiische visie aan een discipline die de relates tussen mens en natuur
onderzocht en was hiermee eri ilobaal. Er werd meer precisie iezocht in de voliende relates:
De invloed van de natuur op de menselijke samenlevini
De wisselwerkini tussen menselijke samenlevini en natuur
De invloed van de mens op de natuur
Geodeterminisme in Duitsland en de Verenigde Staten
De eerste opvatni is populair ieweest vooral in Duitsland en de VS rond 1910. Het fysisch- of ieoirafsche
determinisme of ieodeterminisme zoals het werd ienoemd heef als irondleiier Friedrich Ratzelf. Het houdt in
dat de menselijke samenlevini iedetermineerd wordt door de fysisch-ieoirafsche omievini en de samenlevini
dus het product is van de omievini. Ratzel dacht dat de natuurlijke omievini invloed heef op het menselijk
handelen, denken en de ieschiedenis, maar de mens heef noi wel een vrije wil. Voliens teienstanders zou het
monocausaal denken zijn, maar voliens voorstanders richten zij zich op één factor en de ander laten ze buiten
beschouwini.
Ook in de VS heef het tot de Tweede Wereldoorloi aanhaniers iehad, waarbij Ellen Churchill Semple en Ellsworth
Huntniton de irote namen waren.
Semple:
Studeerde bij Ratzel en introduceerde de ideeën in VS.
Ze iini meer uit van deterministsche relates de mens onderiaat invloed van het iebied waarin hij
leef.
Huntniton:
Het klimaat heef een bepalende invloed op de economie, welvaart en het beschavinisniveau extreme
klimaten zouden de mens aantasten en hierdoor minder welvaart en beschavini.
Het ieodeterministsch denken is na de Tweede Wereldoorloi minder iewaardeerd, maar sinds het einde van de
jaren ’80 weer meer belanistellini ook bij andere disciplines zoals economen. Zo zouden bepaalde ieoirafsche
condites de kans op economische ontwikkelini inperken.
Possibilisme in Frankrijk
De tweede opvatni was het possibilisme van Paul Vidal de la Blanche en is een uitni van de tweede relate; de
wisselwerkini tussen menselijke samenlevini en natuur. Het was een reacte op het ieoirafsch determinisme en is
vooral in Frankrijk en Nederland aaniehanien.
Het possibilisme van Vidal de la Blanche hield in dat de mens zich iedeeltelijk heef losiemaakt van de hem
omriniende natuur, waarbij de natuur niet determineert en iedwonien is tot aanpassini. De natuur ieef de mens
moielijkheden om een bestaan op te bouwen en de mens kiest daaruit de beste, waardoor een ienre de vie
ontstaat een bepaalde manier van leven. De keuze is afankelijk van de ieschiedenis van de iroep en de cultuur
waarin hij is opieiroeid. Door de keuze zal de natuur worden omievormd en ieder ienre de vie heef zijn unieke
ievolien.
, De werkwijze was vooral het beschrijven van pays, bepaalde streken of reiio’s en daarbij het ienre de vie van
mensen te beschrijven. Het was hiermee meer reiionaal van aard naast ecoloiisch.
Cultural geogra hy in de Verenigde Staten
De derde opvatni; de invloed van de mens op de natuur kwam naar voren in de cultural ieoiraphy voornamelijk
populair ieweest in de VS door Carl Sauer, maar ook in Duitsland door Oto Schlüter.
Voliens Sauer zou het natuurlandschap zijn omievormd tot een cultuurlandschap door de mens en binnen het
landschap was er een opeenstapelini van laien. Culturen en perioden lieten elk hun sporen na en dit was te zien in
de laien. Nieuwe laien vervormde of wiste de oude laien.
Een voorbeeld in NL was Jan Broek die een studie uitvoerde over de laien in Silicon Valley.
Sauer heef lani invloed iehad ook dankzij zijn Berkeley School en teienwoordii is er een nieuwe jonie ienerate
die een andere vorm heef iemaakt new cultural ieoiraphy.
Idiografsch of nomothetschh beschrijvend of verklarendh
Geoirafen hadden ook verschillende zienswijze over de manier waarop het werd uitievoerd:
Nomothetsch het zoeken naar weten
o Voornamelijk in de tjd van het fysisch-determinisme van Ratzel en Semple werd er iezocht naar
causale verbanden en wetmatiheden of weten.
Idioirafsch het unieke en bijzondere van verschijnselen beschrijven en hoe ze dus van elkaar
verschillen van plaats tot plaats.
o Richard Hartshorne volier van Alfred Hetner) vond dat ieoirafe een studie was die de
verschillen in de wereld moet ontdekken en beschrijven. Elk iebied had een uniek karakter
vanweie de specifeke samenhani van sociale en fysische verschijnselen binnen dat iebied.
Reiio’s moesten daarom worden beschreven en laten zien hoe ze verschillen van andere reiio’s.
Rond 1960 ontstond er een nieuwe jonie ienerate ieoirafen die zich keerden teien deze opvatnien. Geoirafe
was ieen wetenschap, maar moest dat wel worden. Een wetenschap zoekt namelijk naar weten en theorieën. Dit
was de spatal analysis.
1.3 Veranderende maatschappelijke draagvlakken
Na de Tweede Wereldoorloi veranderde de maatschappelijke krachten natonalisme en kolonialisme werden
vervanien door internatonale samenwerkini en de verzoriinisstaat. De staat zou zorien voor een
minimumniveau aan welzijn van alle staatsburiers en er was veel ieloof in de maakbare samenlevini. De ieoirafe
had daarin een rol in de ruimtelijke plannini en het reiionaal beleid er ontstonden lokale, reiionale en natonale
orianisates voor sociale, economische en ruimtelijke plannini waar ieoirafen kwamen te werken. Ook noi steeds
ieoirafen in het onderwijs en sociale ieoirafe van ontwikkelinislanden.
Dit is bijv. herkenbaar in twee boeken van Johan Winsemius:
Een boek met een koloniaal ieoirafsch onderwerp in 1936
Een boek met een locatetheorie en vestiinisplaatsfactoren na de Tweede Wereldoorloi.
In het buitenland
Vanaf de jaren ’30 maakten ieoirafen overzichten van de kenmerken en problemen van iebieden in Europa en de
VS reiional surveys). Dit om te kunnen bepalen wat er moest iebeuren en wat de overheden konden doen om
de welvaart en welzijn te verbeteren. Voor de reiional surveys moest veldwerk worden iedaan.
Twee voorbeelden:
In GB waren er surveys voor het revitaliseren van industrieiebieden want die waren depressed areas
ieworden door de crisis.
In de VS waren er surveys voor oniusti ieleien of onvruchtbare airarische reiio’s die door boeren
werden verlaten.
De overheid voelde zich dus meer verantwoordelijk en ieoirafen kreien een rol om duidelijk te maken wat de
problemen waren. Er was een maatschappelijk draaivlak die de wetenschappelijke ieoirafe ook veranderde.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller manoukvl. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.
