Samenvatting Wat maakt de mens? - Filosofie 6 vwo Eindexamen (Kwestie 1) eindtermen
27 views 0 purchase
Course
Filosofie
Level
VWO / Gymnasium
De samenvatting behandelt de centrale vraagstukken en opvattingen van het eindexamenonderwerp "Wat Maakt De Mens?" in de filosofie. Het richt zich op de ideeën van Descartes, Sheets-Johnstone, Plessner, De Beauvoir en Fanon over de menselijke natuur en de rol van het lichaam daarin.
De vraag naar het wezen van de mens is een fundamentele kwestie in de filosofie, die
onderzoekt wat de aard van de mens is en welke unieke kenmerken de mens bezit. Historisch
gezien hebben filosofen zoals Aristoteles en Descartes geprobeerd deze vraag te
beantwoorden door de mens te onderscheiden van andere dieren. Deze vraag is zowel
filosofisch als empirisch van aard en heeft geleid tot diverse mensbeelden in verschillende
tradities.
Wezen vs. Bestaan
De vraag naar het wezen van de mens kan op twee manieren worden opgevat: als essentie
(kenmerken die de mens onderscheiden) en als bestaan (hoe ervaren wij ons bestaan). Terwijl
het derde-persoons perspectief de mens objectief beschrijft, benadrukt het
eerstepersoonsperspectief de subjectieve ervaring. Descartes en later de fenomenologie legden
de nadruk op introspectie en de rol van de menselijke ervaring.
Fenomenologie en Bestaanservaring
De fenomenologie probeert de bestaanservaring vanuit het eerstepersoonsperspectief te
beschrijven, waarbij de relatie tussen de menselijke ervaring en het lichaam centraal staat.
Deze benadering vult het wetenschappelijke derdepersoonsperspectief aan door de rol van
subjectieve ervaring te benadrukken.
Tweedepersoonsperspectief
Naast het eerstepersoonsperspectief en derdepersoonsperspectief is er ook het
tweedepersoonsperspectief, waarbij de relatie tussen mensen in een gedeelde wereld van taal
en cultuur wordt onderzocht. Deze sociale dimensie van de menselijke ervaring beïnvloedt
hoe we onszelf zien en ervaren.
Filosofie, Wetenschap en Technologie
De vraag naar het wezen van de mens wordt beïnvloed door een wisselwerking tussen
filosofie, wetenschap en technologie. Technologische ontwikkelingen brengen nieuwe taal
voort om de mens te beschrijven en hebben invloed op ons begrip van het menselijk wezen en
ons bestaan.
Normatieve en Ethische Dimensie
Een mensbeeld is niet alleen beschrijvend maar ook normatief, omdat het implicaties heeft
voor hoe we vinden dat mensen zouden moeten zijn. De bestaanservaring heeft ook een
ethische dimensie, waarbij we ons bezighouden met de vraag hoe we ons tot ons bestaan
moeten verhouden en wat dat van ons vraagt.
, Kwestie 1: Filosofische Antwoorden op de Vraag, Wat is de Mens?
De vraag naar het wezen van de mens wordt vanuit diverse filosofische en wetenschappelijke
perspectieven benaderd. In deze kwestie staat de fenomenologische traditie centraal als een
methode om het menselijk wezen vanuit een intern perspectief te onderzoeken. Hoewel
fenomenologie pas aan het einde van de negentiende eeuw als formele stroming opkwam,
heeft het zijn wortels in eerdere denkers, zoals Descartes, die via introspectie het bewustzijn
bestudeerde.
Descartes introduceerde het dualisme van lichaam en geest als een poging om het
materialisme van de opkomende natuurwetenschappen te verenigen met een meer traditionele
visie op de mens als een wezen met een ziel. Fenomenologen bouwen voort op Descartes'
ideeën en benadrukken de verstrengeling van lichaam en bewustzijn, waarbij de ervaring van
het lichaam in de wereld centraal staat.
De fenomenologie stelt dat het cruciaal is om de menselijke ervaring als vertrekpunt te nemen
voor elk begrip van de mens. Moderne empirische wetenschappen, zoals
ontwikkelingspsychologie en cognitiewetenschappen, integreren fenomenologische
benaderingen in hun onderzoeksmethoden door een combinatie van derde- en
eerstepersoonsperspectieven.
Filosoof Helmuth Plessner voegt een nieuwe dimensie toe door de nadruk te leggen op de
"excentrische positionaliteit" van de mens, waarbij onze capaciteit om te ervaren en te
reflecteren op onze ervaringen centraal staat. Dit heeft niet alleen betrekking op onze relatie
met de fysieke wereld, maar ook op onze interacties met andere mensen en de manier waarop
taal en cultuur onze zelfervaring vormgeven.
Standpunt 1: Wij zijn een denkend, bewegend lichaam
Maxine Sheets-Johnstone, een voormalige danser, choreograaf en dansdocent die later
filosoof werd in de fenomenologische traditie, verkent in haar tekst hoe fenomenologie ons
bewustzijn van ons bestaan baseert op een voor-reflectieve gewaarwording van ons lichaam in
de ruimte. Ze illustreert dit met een voorbeeld van een danser die haar bewegingen vormgeeft
vanuit haar innerlijke ervaring van ruimtelijke vormen, niet zozeer vanuit het perspectief van
een toeschouwer.
Argument 1: Onze gewaarwording van ons bewegende lichaam gaat vooraf aan bewuste
reflectie op onszelf. Sheets-Johnstone gebruikt het voorbeeld van een danser om te laten zien
dat het begrip van ons lichaam en onze bewegingen niet primair vanuit een derde-persoons
perspectief komt, maar vanuit een innerlijke ervaring van kracht, focus en kwaliteit van
bewegingen. Pas achteraf kan deze ervaring reflectief worden onderzocht.
Argument 2: Fenomenologie biedt een perspectief op onze
bestaanservaring. Fenomenologie benadert onze ervaringen als mens-temidden-van-de-
wereld, waarbij de directe gewaarwording van ons bewustzijn centraal staat, nog voordat
reflectie plaatsvindt. Deze methode richt zich op het beschrijven van de mens en de wereld
zoals ze ervaren worden, zonder voorafgaande theoretische aannames.
De geleefde ervaring van ons lichaam in de ruimte vormt de basis voor fenomenologische
beschrijvingen. Door deze ervaringen te beschrijven, kunnen we de structuren van het
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller 150876D. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.89. You're not tied to anything after your purchase.
