Deze samenvatting is goed te gebruiken voor het geschiedenis examen VWO, het behandeld alle vier hoofdstukken uit het boekje. De samenvatting is beknopt en erg duidelijk.
Geschiedenis Historische
Contexten
1 DE REPUBLIEK DER ZEVEN VERENIGDE
NEDERLANDEN, 1515-1648
1.1 WAAROM BRAK ER EEN OPSTAND UIT IN DE NEDERLANDEN,
1515-1572
Luther was monnik en vond het verschrikkelijk dat er aflaten bestonden en in 1517 stelde hij de 95
stellingen op tegen de aflatenverkoop. Het was zijn bedoeling om door een vreedzame discussie tot
afschaffing van de aflaten te komen maar doordat zijn werk snel verspreidde, was dit het begin van
de reformatie. In 1518 schreef hij de Resolutiones waarin hij zijn opvattingen over de aflaten
verduidelijkte, hij werd in de kerkelijke ban gedaan.
Het standpunt van Karel V was duidelijk. Met het Edict van Worms werd Luther nu ook een rijksban
aangepraat. Toch groeide zijn aanhang en steeds meer steden gingen over naar de Reformatie. Karel
V bestreed en overwon de protestante vorsten en steden in de Schmalkaldische Oorlog (1546-1547).
De protestanten kregen de Fransen als bondgenoot en samen verdreven ze Karel V. Met het
compromis de Augsburgs Religievrede in 1555 kregen katholieken en lutheranen gelijke rechten.
In 1515 werd Karel V heer der Nederlanden, in 1531 had hij vergaande maatregelen getroffen om het
bestuur te centraliseren, dit deed hij door drie centrale bestuursorganen, de drie collateralen raden.
Naast de al bestaande Geheime Raad en de Raad van Financiën kwam er een Raad van Staten:
Geheime Raad: uitvoering van algemene wetgeving
Raad van Financiën: zorg voor belasting voor het huurleger en ambtenaren
Raad van State: belangrijkste adviserende functie
De gematigde aanhangers van Luther leefde een verborgen bestaan door de felle vervolgingen.
Uiteindelijk waren de Calvinisten de gevaarlijkste groep, en die aanhang groeide sterk. Karel V zag
het als een plicht om andersgelovigen sterk te vervolgen, vooral voor eenheid. Hij zag ketterij als
ongehoorzaamheid aan de vorst.
Na de protestante nederlaag in de Schmalkaldische oorlog achtte Karel V zijn positie versterkt dat hij
opnieuw begon aan kettervervolgingen. In 1550 vaardigde hij nieuwe plakkaten uit, zij hadden de
felle inquisitie tot gevolg, het kreeg de naam Bloedplakkaten. De verdere centralisatie zou tot
verscherping van de vervolgingen van de protestanten leiden.
1.1 WAARDOOR RESULTEERDE DE OPSTAND IN HET ONTSTAAN VAN
DE REPUBLIEK, 1572-1588?
De Veldtochten van WVO in 1568 mislukten, hij wou hulp van calvinistische edelen en van Frankrijk.
Hij werd geholpen door de Watergeuzen, nog voor de gecombineerde actie in 1572 boekten de
Watergeuzen succes bij Den Briel. Ook de tweede veldtocht leek succesvol. Na de Bloedbruiloft in de
nacht van 23 augustus bleef de verwachte Franse hulp uit. Alva bracht ondertussen het zuiden weer
in Spaanse handen en WVO trok naar het noorden, hij werd stadhouder en er kwamvrijheid van
, godsdienst voor protestanten en katholieken. Ook Alva trok naar het noorden maar de heroveringen
mislukten. Bij Alkmaar werden de dijken doorgestoken, bij Leiden de tweede keer ook nadat ze de
eerste keer overwonnen door een grote voedselvoorraad. Leiden was ontzet op 3-10-1574.
Oranje wou steden aan zijn kant krijgen om de positie te versterken, de katholieken kozen snel voor
de opstand, hier kwamen calvinisten aan de macht. De mensen kregen een steeds grotere afkeer
tegen Spaanse soldaten. Zij plunderden in 1576 Antwerpen, door deze Spaanse Furie zag WVO de
kans om meer steden aan zijn kant te krijgen. De Pacificatie van Gent uit 1576 werd centraal
gesloten, waarbij het doel was om de Spanjaarden uit het land te krijgen. De protestanten en
katholieken kregen gewetensvrijheid en handelaren mochten vrij reizen.
Oranje voerde onderhandelingen uit om steden aan zijn kant te krijgen, in 1578 was Amsterdam de
enige Hollandse stad die nog aan Spaanse zijde stond. Er werd een commissaris voor Amsterdam
aangesteld maar die liet toe dat de positie van de katholieken steeds verder werd aangetast. Hierop
volgde de Alteratie van Amsterdam in 1578 waarbij het katholieke stadsbestuur gedwongen werd af
te treden. Ze werden vervangen door calvinisten en Amsterdam werd een protestantse stad.
In andere steden wouden calvinisten op dezelfde manier de macht krijgen. In Brussel werd Farnesse
als landvoogd aangesteld, hij moest de positie van Filips II en de katholieken versterken. Hij had
bijzondere kwaliteiten als legerleider en door onderhandelingen kwamen Henegouwen en Artesië los
van de Pacificatie van Gent, zij kozen in 1579 voor de Unie van Atrecht. Het noorden moest zich nu
ook aaneen sluiten. Alleen zo kon een aanval val Farnesse worden afgeslagen. Daardoor kwam in
1579 de Unie van Utrecht tot stand. WVO tekende dit niet want hij wou dat de Pacificatie van Gent
tot stand bleef.
De Raad van Beroerten (Bloedraad) veroordeelde WVO bij afwezigheid, in 1567 verdedigde hij
zichzelf in de justificatie, in de loop van de opstand koos hij steeds meer voor de kleine groep
calvinisten. Zijn verzet keerde zich voornamelijk tegen de overheidsdienaren en Alva. Zij hadden de
opdracht van Filips verkeerd begrepen. De dood van WVO in 1584 werd niet door iedereen getreurd.
Na de Akte van Verlathinghe uit 1581 gingen de Staten-Generaal op zoek naar een nieuwe landsheer,
dit werd de Hertog van Anjou. Farnesse wist ondertussen steeds meer gebieden onder controle van
Filips te brengen. De soevereiniteit ging later naar de Franse koning Hendrik II, maar hij had al
genoeg problemen dus gingen ze naar Engeland, de Graaf van Leicester kwam naar de Nederlanden
en kreeg veel bevoegdheden, hij werd later afgezet door Farnesse.
Engeland steunde de Nederlanden in de opstand, de spanjaard Santa Cruz wou de vloot versterken
en Engeland aanvallen, een ander plan om met het leger van Farnesse E geland te veroveren. Deze
plannen werden samengevoegd. De Armada zou naar het noorden varen en daar de oversteek van
de troepen van Farnesse beschermen. Het kwam niet tot de verscheping van het leger omdat een
storm de vloot liet terugkeren zonder succes. Spanje zou nu Engeland en Nederland op zee moeten
toestaan. Voor het Noorden van Nederland bracht dit rust van Farnesse was bezig met andere
opdrachten.
1.2 WAARDOOR ONTSTOND IN DE REPUBLIEK DE GOUDEN EEUW,
1588-1648?
De Staten-Generaal regelde het militair en het buitenlands beleid. De raadspensionaris van Holland
was in de praktijk de politieke leider. De oorlog tegen Spanje zorgde voor overleg en de gezamenlijke
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller FleurBokkens. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.81. You're not tied to anything after your purchase.
