Summary
Samenvatting literatuur psychiatrie voor juristen
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting van alle voorgeschreven literatuur voor psychiatrie voor juristen (650097-M-6) aan de Universiteit van Tilburg (2024)
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
irisvanrooij
Reviews received
Content preview
Week 2H1 en 2
Inleiding forensische psychiatrie:
- Forensische psychiatrie is afgeleid van Latijnse woord forum
- Forum was het marktplein en ontmoetingsplaats in het centrum van Romeinse stad waar volk
samenkwam en publieke zaken besprak en waar recht werd gedaan
- Forensische psychiatrie = advies aan rechter in kader van rechtspraak maar ook psychiatrische
begeleiding en behandeling van gedetineerde of patiënt die in instelling verblijft of een ambulante
behandeling volgt
- Forensische gedragskunde = vakgebieden van forensische psychiatrie en forensische psychologie
- Rechter schakelt deskundige in maat moet zelf rapportages kritisch lezen, conclusies begrijpen en op
waarde kunnen schatten
- Gedragsdeskundige heeft als rapporteur geen geheimhoudingsplicht
- Gedragsdeskundige moet vraagstelling van rechter begrijpen, vragen beantwoorden, niet buiten
grenzen van deskundigheid treden, bevindingen helder beschrijven en vragen beantwoorden tijdens
terechtzitting
Uitbreiding beschikbare juridische kaders:
- Juridische aspecten worden niet altijd met enthousiasme ontvangen door rapporteurs doordat er
juridische beperkingen of belemmeringen zijn, alle bevindingen en conclusies moeten goed
onderbouwd zijn, grote hoeveelheid papierwerk
- Wetten en regels vormen wel basis voor forensische psychiatrie/psychologie
- Ontwikkelingen in wetgeving kan mogelijkheden in advisering van gedragsdeskundigen verruimen of
nadere eisen stellen aan werkwijze
- Ontwikkelingen in forensische gedragskunde kunnen effect hebben op strafproces
(toerekeningsvatbaarheid en risicotaxatie)
- Ontwikkelingen op beide gebieden goed samen analyseren
- Goede balans vinden tussen rechtsbescherming van gedetineerde of patiënt en eventuele
verruiming van wettelijke mogelijkheden die verdere inbreuk mogelijk maken op diens rechtspositie
of lichamelijke integriteit
Kwaliteitsbewaking:
- Bevindingen en conclusies uit rapporten van gedragsdeskundigen kunnen van grote invloed zijn op
strafmaat en strafsoort en op beslissing van rechter om wel of geen tbs op te leggen/verlengen
→ conclusies en adviezen van deskundigen worden bijna altijd gevolgd
- Procespartijen kunnen ter zitting opmerkingen maken over rapportage en eventueel vragen stellen
aan deskundige die daarvoor ter terechtzitting onder ede kan worden bevraagd
- Rechter beslist in vonnis of arrest of kwaliteit voldoende is, gestelde vragen afdoende zijn
beantwoord en conclusies en adviezen bruikbaar zijn dan wel of nieuwe/aanvullende rapportage
nodig is
- Deskundige heeft veelal opleiding tot pro Justitia Rapporteur van NIFP gevolgd waarbij rekening
wordt gehouden met richtlijnen en gedragscodes van NVvP/NIFP en richtlijn ambulante
psychologische rapportage
- Ook rekening houden met relevante uitspraken van Regionaal en Centraal Tuchtcollege voor
Gezondheidszorg waar forensisch onderzochten kunnen klagen over kwaliteit van gedragskundig
onderzoek en rapportage
- Verzameling aan eisen is vastgelegd in Beoordelingskader Forensische Pyschiatrie, Forensische
,Psychologie en Forensische Orthopedagogiek (FPPO) van NRGD
- Register bevat deskundigen, na 5 jaar vind nieuwe beoordeling plaats
Historische reflecties over psychiatrie en recht:
- In 1809 werd in NL een Crimineel Wetboek ingevoerd maar pas in 1811 werd Code Pénal van kracht
- In 1886 werd het eigen NL Wetboek van Strafrecht ingevoerd
- Meer aandacht voor natuurwetenschappelijk onderzoek, systematische indelingen en betekenis van
hersenstoornissen kregen meer aandacht toen bijgeloof en oude irrationale opvattingen werden
verworpen → geneeskundige behandeling van psychisch gestoorden
- 2e helft van 18e eeuw: protesten tegen gezamenlijke opsluiting van krankzinnigen met gevangen en
armen
- McNaughten rule = verdachte geldt als geestelijk gezond tenzij het tegendeel wordt bewezen
→ er moet worden aangetoond dat hij ten gevolge van geestesziekte de aard en strekking van
de daad die hij beging niet besefte of dat hij niet wist dat wat hij deed verkeerd was
- Eind 19e eeuw kwamen er opvattingen over de geboren misdadiger met lichamelijke
degeneratietekenen
- Het in 1886 ingevoerde Wetboek van Strafrecht stelde leeftijdsgrens
- Kind jonger dan 10 jaar kon niet worden gestraft
- Bij kinderen tot 16 jaar was strafmaat lager dan die voor volwassenen
- In 1905 werden de Kinderwetten ingevoerd
- Vernieuwingen in strafstelsel brachten mildere vonnissen voort, de radicale oplossingen (doodstraf
en levenslange opsluiting) waren garanties tegen recidive en werden afgewezen dus vroeg men om
nieuwe garanties
- Maatregelen Van Hamel (1906)
1. Voor lichtere gevallen maatregel/straf als waarschuwing ter afschrikking
2. Voor zwaardere gevallen behandeling/verpleging van lange duur met als oogmerk
verbetering en genezing (speciale inrichtingen)
3. Voor zeer zware gevallen terbeschikkingstelling van regering met plicht na 10 jaar te
overwegen of verdere verlenging voor onbepaalde tijd noodzakelijk is
→ 1911 wetsontwerp → 1925 aangenomen → 1928 Psychopathenwetten ingevoerd
- 1928: ‘Terbeschikkingstelling van Regering teneinde van hartentwege te worden verpleegd’
opgenomen in strafrechtspleging
- 1933: Stopwet = aanscherping van criteria voor oplegging van maatregel tbr (door minder financiën)
- Oprichting van Psychiatrische Observatiekliniek en Districtspsychiatrische Diensten, vanaf 1950
meerdere nieuwe instituten
- Afgelopen decennia tbs-behandelcapaciteit uitgebreid met 3 klinieken
- Rond 1995 noodzaak van ontstaan van longstay-afdelingen:
- Oprichting van longstay-afdelingen schepte plaatsen voor ter beschikking gestelden voor wie
nog wel behandelperspectief aanwezig is en dagprijs in longstay-afdelingen is lager
- In tbs-klinieken bestaat besef dat voor bepaalde groep ter beschikking gestelden in reguliere
afdelingen geen behandeling meer voorhanden was en zij aparte zorg/verpleging behoeven
- Door krapte aan tbs-plaatsen wachten ter beschikking gestelden lange tijd in penitentiaire inrichting
- In jaren 2008/2009 is sterke daling in aantal opleggingen van maatregel tbs met bevel tot verpleging
→ vertrouwen in maatregel door procespartijen en rechterlijke macht nam af
- Aantal weigeringen aan gedragskundig onderzoek pro Justitia mee te werken is sinds 2008
toegenomen
,Psychotische patiënten in de TBS: achtergronden, delictgedrag en behandeling – Nijman, van Marle &
Kavelaar
Inleiding:
- Daders die onder invloed van een ‘gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de
geestvermogens’ een ernstig delict begaan, kunnen door de rechter de maatregel
Terbeschikkingstelling met dwangverpleging opgelegd krijgen
- Achterliggende idee is dat personen die onder invloed van een dergelijke ‘gebrekkige ontwikkeling
of ziekelijke stoornis’ een ernstig delict plegen deze daad minder kan worden toegerekend
- Bij tbs met dwangverpleging moet terbeschikkinggestelde in tbs-instelling verblijven maar volgen
van behandeling kan niet worden afgedwongen
- Ontoerekeningsvatbare personen en plegers van delicten die verminderd toerekeningsvatbaar
worden geacht kunnen tbs opgelegd krijgen
Demografische en criminele achtergronden van psychotische forensische patiënten:
- Pro Justitia-rapportages zijn opgesteld door forensische deskundigen met als doel over
psychiatrische problematiek en relatie tussen deze problematiek en delictgedrag te adviseren
- Bij forensisch psychiatrische patiënten had meerderheid schizofrenie, bij patiënten die geen
psychotische stoornis als diagnose hadden kwamen persoonlijkheidsstoornissen het meest voor
- Verschillen tussen psychotische en niet-psychotische forensische patiënten:
- Opvoeding: kindertijd/adolescentiefase van psychotische delictplegers was relatief normaal
verlopen ten opzichte van overige veelplegers; scholingsniveau van psychotische patiënten
bleek gemiddeld hoger te zijn
- Psychiatrische en criminele voorgeschiedenissen: psychotische delictplegers bleken voor tbs
vaak in contact te zijn geweest met reguliere, psychiatrische hulpverlening;
persoonlijkheidsgestoorde patiënten hadden vaker criminele voorgeschiedenis
- Indexdelicten: psychotische patiënten hadden vaker ernstige geweldsdelicten gepleegd en
niet-psychotische patiënten waren vaak i.v.m. seksuele delicten opgenomen; psychotische
patiënten maakten vaak slachtoffers onder personen met wie ze een band hadden en niet-
psychotische patiënten maakten vaak slachtoffers die totaal onbekende personen waren
- Delicten met fatale gevolgen: psychotische patiënten die zeer ernstige delicten pleegden
scoorden op aantal variabelen in voorgeschiedenis ‘gunstiger’ dan overige psychotische
patiënten
Intramurale behandeling van psychotische tbs-patiënten:
- Patiënt kan niet structureel tegen zijn wil met anti psychotische psychofarmaca behandeld worden
indien er geen sprake is van gevaar voor de gezondheid of veiligheid van verpleegde zelf of van
anderen → in geval van gevaar is medicamenteuze interventie mogelijk om gevaar af te wenden, mits
er geen andere minder ingrijpende alternatieven voor bestaan
- Er zijn diverse aanwijzingen dat bij langer uitblijven van behandeling met antipsychotische medicatie
in geval van psychotische symptomen, de prognose voor de patiënt op de langere termijn verslechtert
- Een te voorziene achteruitgang in het toestandsbeeld van de patiënt, zou vaker als argument ingezet
moeten worden om duidelijk te maken dat er sprake is van gevaar voor (geestelijke) gezondheid van
patiënt zelf indien farmacologische behandeling achterwege blijft
- Ziektebesef is essentieel om nut en noodzaak van antipsychotische medicatie aan patiënten te
kunnen uitleggen → zij kunnen gemotiveerd raken voor vrijwillige inname
,Zorgprogramma voor psychotische tbs-patiënten:
- Patiënten kunnen in FPI De Kijvelanden deelnemen aan zorgprogramma voor forensisch-
psychiatrische patiënten met psychotische problematiek als zij in relatief goede psychiatrische
conditie verkeren (behoorlijk goed contact met realiteit)
→ gebruik van antipsychotische medicatie is belangrijke voorwaarde
- Zorgprogramma start met psycho-educatie sessies waarbij uitleg wordt gegeven over schizofrenie,
psychoses, stress, nut en werking van medicatie e.d.
- Patiënten volgen ook module die handelt over toekomstperspectief van patiënten
- Doel van sessies is om patiënten in relatie tot hun chronische psychiatrische stoornis haalbare
doelen voor de toekomst te laten formuleren
→ acceptatie van wat niet haalbaar is = belangrijk onderdeel
- Liberman modules = patiënten met ernstige psychiatrische stoornissen op een laagdrempelige
manier vaardigheden laten verwerven
- Recidivepercentage van psychotische forensische patiënten (van wie de tbs is opgeheven) lijkt lager
te liggen dan ex-tbs-patiënten die geen psychotische stoornis hebben
Tot slot:
- Achtergronden en criminele voorgeschiedenissen van psychotische tbs-patiënten wijken af van niet-
psychotische tbs-patiënten
- Behandeling onderscheidt zich van behandeling van daders met persoonlijkheidsstoornissen dat
accent meer op gebruik en belang van antipsychotische psychofarmaca ligt
- Patiënten zullen naar meer reguliere psychiatrische voorziening of beschermde woonvorm gaan als
er geen risico van ernstige gewelddadigheid bestaat
- Als de mogelijkheden tot het geven van medicatie worden verruimd, zoals nu voorgenomen is
(Ministerie van Justitie, 2006), en een betere aansluiting met de GGz verwezenlijkt wordt, kunnen
substantiële verbeteringen worden geboekt in het aanbieden van de specifieke zorg die psychotische
tbs-patiënten behoeven.
, Week 3
H5
Inleiding:
- Soorten schuld:
- Tekort schieten ten opzichte van boven-individuele norm (faalschuld)
- Feitelijk doen en nalaten (daadschuld)
- Schuld gerelateerd aan een ander bij wie men in de schuld staat (vereveningsschuld)
- Als schuldverwijt vervalt ontvalt aan straf zijn grondslag (strafuitsluitingsgronden)
Toerekeningsvatbaarheid:
- Theoretisch belang van ontoerekenbaarheid vloeit voort uit grondaanname van strafrecht zelf
→ aanname van wilsvrijheid of keuzevrijheid is belangrijke/essentiële vooronderstelling van
NL strafrechtelijke systeem (indeterministisch)
- Keuzevrijheid kan ontbreken → niet strafbaar als feit niet kan worden toegerekend
- Ontoerekeningsvatbaarheid: heeft betrekking op eventuele relatie tussen psychische stoornis die
keuzevrijheid opheft en bepaald strafbaar feit/feitencomplex
- Wilsvrijheid: vermogen tot reflectie dat betrekking heeft op cognities (vermogen tot inzicht) en op
verlangens (vermogen tot redelijke doelstelling)
- Art. 39 Sr: diegene die feit begaat dat hem niet kan worden toegerekend is niet strafbaar
→ gaat om de vraag of psychische stoornis, aandoening of handicap het vermogen de
gewraakte handeling achterwege te laten het vermogen tot reflectie opheft
- ontbreken van vermogen tot reflectie kan cognitieve functies betreffen
→ inzicht in aard/strekking van handelen/wederrechtelijkheid ontbreekt
→ vermogen tot redelijke doelstelling (affectieve en desideratieve elementen)
→ breder spectrum van stoornissen (vermindering van toerekenbaarheid)
- Eerst vijf-puntenschaal voor toerekeningsvatbaarheid
- Vereisten voorvermindering van toerekeningsvatbaarheid:
- Aanwezigheid van stoornis ten tijde van het feit die
1. Voldoende ernstig (strafrechtelijk aanvaardbaar) is
2. De wilsvrijheid raakt (strafrechtelijk relevant is) en formeel doorwerkt in het feit
3. Materieel doorwerkt in het feit, de gedraging
4. En die zelf niet of in mindere mate verwijtbaar tot stand is gekomen, zodat de
betrokkene daaraan zelf geen of in mindere mate schuld heeft, zulks in de lijn van het
culpa in causa-leerstuk
- Richtlijn psychiatrisch onderzoek en rapportage in strafzaken → ziet af van gradaties
→ advies betreft mogelijkheid een feit ‘wel’, ‘niet’ of ‘gedeeltelijk niet’ toe te rekenen
→ is tweepuntsschaal want alles tussen toerekeningsvatbaar en niet-
toerekeningsvatbaar is een continuüm
- Nuance van vigerende vraagstelling van NIFP (2016): precisering geven
De praktijk:
- Het 1e punt: is er een stoornis van zekere ernst? Strafrechtelijke aanvaardbaarheid van stoornis
- Het 2e punt: criterium waaraan stoornis moet voldoen, wil deze strafrechtelijke van belang zijn
- Betrekking hebben op keuzevrijheid opgevat als het vermogen tot overleg, tot reflectie dat
aan rechtsdeelnemer wordt toegeschreven
- Er moet een zekere relatie zijn met de wilsvrijheid
- Stoornis moet feitelijk doorwerken in ten laste gelegde
e
- Het 3 punt: materiële doorwerking van stoornis in ten laste gelegde feit
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller irisvanrooij. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.40. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
79373 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now