Summary
Psychodiagnostiek en assessment samenvatting
- Course
- Institution
- Book
Dit is een volledige samenvatting van alle hoofdstukken van het boek 'Psychodiagnostiek en Assessment' van Henk Verhoeven
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
7 reviews
By: sofiew1 • 1 year ago
By: viviane74 • 3 year ago
By: souad_achour • 4 year ago
By: tessvanwoudenberg • 5 year ago
By: reinbishar • 5 year ago
By: Renskearends • 5 year ago
By: hodandeis • 4 year ago
Seller
Follow
maloutje-msn
Reviews received
Content preview
Psychodiagnostiek Samenvatting | 2018-2019Hoofdstuk 1
In elk voorspellingsproces spelen twee variabelen een hoofdrol:
- Beeordelingsmoment nu
- Beoordelingsmoment ergens in de toekomst
In de psychodiagnostiek wordt dit test en criterium genoemd. De mate waarin deze twee
beoordelingen met elkaar overeenstemmen, zegt iets over de kwaliteit van je voorspellingen en je
beoordelingsvermogen.
Bij eenmalige voorspellingen – bijvoorbeeld wanneer je met iemand gaat trouwen – is het lastiger,
maar wanneer je bepaalde vorspellingen vaak doet, is het mogelijk aan de hand van de juistheid van
je voorspellingen in het verleden een uitspraak te doen over jouw bekwaamheid in de vaardigheid van
het voorspellen. Dit wordt predictieve validiteit genoemd. Ook van een psychologische test kan de
predictieve validiteit worden vastgesteld.
Op basis van de twee beoordelingsmomenten hierboven, worden er in de besliskunde vier soorten
beslissingen onderscheiden.
- Valid positive: de voorspelling was positief (positive) en bleek later ook waar (valid)
- False positivie: de voorspelling was positief (positive) maar bleek niet te kloppen (false)
- False negative: de voorspelling was dat het niet ging gebeuren (negative) maar het gebeurde
wel (false)
- Valid negative: de voorspelling was dat het niet ging gebeuren (negative) en het gebeurde
ook niet (valid)
De kwaliteit van de voorspeller neemt toe naarmate hij meer valids scoort en zo min mogelijk false
beslissingen neemt. Een voorspeller kan een persoon zijn, maar ook een test, of een hele
voorspellingsprocedure, zoals een testbatterij of een assessmentprogramma.
Correlaties
Zolang voorspellingen van de soort ja/nee zijn, is een percentage een goede maat om de
voorspellende kracht uit te drukken. Lastiger wordt het wanneer een ander vermogen vastgesteld
moet worden.
Statistici hebben voor deze problemen het begrip correlatiecoëfficient ontwikkeld. Dit begrip speelt een
niet weg te denken rol in de psychodiagnostiek. De correlatiecoëfficient is een getal tussen de 0 en
1.00 dat de sterkte van de relatie tussen twee variabelen aangeeft.
Fouten in ons beoordelingsvermogen
De mens is doorgaans geen slechte diagnost. Dat geldt vooral voor praktische zaken en
veelvoorkomende aspecten. Maar dat ligt toch wat anders wanneer we meer ingewikkelde problemen
moeten inschatten, of uitspraken moeten doen over onderwerpen waar we maar weinig mee te maken
krijgen of gebeurtenissen die verder weg in de toekomst zullen plaatsvinden.
De sociale psychologie heeft ons gewezen op structurele mankementen in de manier waarop we tot
inschattingen en voorspellingen komen. De toegepast psycholoog als diagnost moet van deze fouten
op de hoogte zijn en er extra alert op zijn ze te voorkomen. Verder moet hij de mechanismen
koesteren die in zijn instrumentarium zijn ingebouwd om hem bij deze lastige opgave te ondersteunen.
,Een verzameling aan de meest voorkomende fouten is:
Verstandige fouten
Overschatten van specifieke kansen
Beschikbaarheidsheuristiek
Regressie naar het gemiddelde
Eerste en laatste indruk
Voorbarige reductie van cognitieve dissonantie
Verstandige fouten
Een aantal van de beoordelingsfouten die we maken, zouden we goede of verstandige fouten kunnen
noemen. Ze helpen ons problemen te voorkomen. Wanneer er een gruwelijke moord gepleegd is,
roept het publiek dat rechters strenger moeten straffen en verdacht minder makkelijk vrijgesproken
mogen worden. Het grote publiek wil dat iemand schuldig is, ook echt wordt gestraft en niet door een
vormfout of gebrek aan bewijs op vrije voeten komt.
Wat men daarbij wel eens over het hoofd ziet, is dat met het verminderen van het aantal mensen dat
schuldig is, maar toch wordt vrijgesproken (FN’s), het aantal mensen dat onschuldig is en toch wordt
veroordeeld (FP’s) evenredig toeneemt. De aftestgrens (de middellijn tussen ja en nee-
voorspelllingen) wordt zo verschoven.
Beschikbaarheidsheuristiek
Onderzoekers ontdekten dat we gebeurtenissen veel zwaarder laten wegen dan dingen die niet
gebeurd zijn, zelfs als die juist daarom des te meer bijzonder zijn. Wanneer De Telegraaf groot kopt
dat er ergens een moord gepleegd is, is heel Nederland geschokt. Veel mensen schudden hun hoofd
en vragen zich af waar het toch met ons land naartoe moet of durven ’s avonds niet meer alleen over
straat. Wat deze mensen over het hoofd zien is het feit dat in Nederland moordcijfers historisch laag
zijn. We laten ons dus bang maken door schijnbaar bijzondere, maar statistisch gezien feitelijk
irrelevante informatie.
Opvallende informatie, maar daardoor niet noodzakelijk belangrijke informatie, laten we onevenredig
zwaar meewegen in onze oordeelsvorming. Dit komt onder andere doordat we deze gegevens
makkelijker onthouden. In de sociale psychologie is dit bekend geworden als de
beschikbaarheidsheuristiek; van dingen waarover we snel voorbeelden uit ons geheugen kunnen
opdiepen, denken we ook dat ze vaker voorkomen.
Regressie naar het gemiddelde
Dit is een verschijnsel dat zelfs de meest doorgewinterde wetenschappers nog wel eens in de maling
neemt. Wat regressie naar het gemiddelde is, kan het best verduidelijkt worden aan de hand van een
aantal voorbeelden.
Neem onze gezondheid. Soms voel je je fit, soms wat vermoeid en verkouden en enkele keren per
jaar zul je je echt beroerd voelen. In het laatste geval heb je bijvoorbeeld een griep onder de leden, je
bent vermoeid van het werk of je studie, je hebt een tijd niet goed geslapen en bent daarbij ook nog
eens snipverkouden.
Op het dieptepunt van je ellende komt een vriend langs en die zegt dat hij kan toveren. Hij spreekt een
toverspreuk uit en zegt dat je je over twee weken een stuk beter zult voelen. Twee weken later voel je
je inderdaad beter. Kan die vriend dus toveren? Nee, hij heeft je gefopt met regressie naar het
gemiddelde. Wanneer je of op je best of op je slechtst bent zul je je daarna hoogstwaarschijnlijk weer
meer naar het gemiddelde trekken.
,Dat extreme of bijzondere gebeurtenissen ons meer opvallen dan gemiddelde gebeurtenissen kan de
diagnost parten spelen bij het interpreteren van bijvoorbeeld testgegevens. Extreme scores vallen
meer op en wegen dus zwaarder mee. In psychologsiche testen is rekening gehouden met dit
fenomeen door een kenmerk niet met één vraag of item te bevragen, maar er bijvoorbeeld 5 of 10
vragen over te stellen, waarbij allerlei verschillende aspecten van de factor worden onderzocht.
Eerste en laatste indruk
Een verschijnsel dat de maken heeft met de beschikbaarheidsheuristiek is het primacy- en recency-
effect. Van een les, een toneelstuk, een film of een voetbalwedstrijd onthouden we het best wat er
aan het begin en aan het eind gebeurde. In het begin zijn we nog fris en alert, terwijl het eind datgene
is wat zich het meest recent heeft voorgedaan.
We zagen al dat dingen die we makkelijk onthouden, vlot mentaal beschikbaar zijn en het sterkst hun
stempel zetten op onze meningsvorming. De eerste indruk weegt erg zwaar en wat er aan het eind
gebeurde blijft hagen.
Voorbarige reductie van cognitieve dissonantie
Een van de bekendste theorieën uit de sociale psychologie is de cognitieve dissonantietheorie van
Leon Festinger (1957). Hij ontdekte dat mensen op een zeer krachtige manier gedreven worden door
een streven ideeën onderling en ideeën en hun acties met elkaar in overeenstemming te houden. We
hebben moeite met botsende ideeën.
Festinger onderzocht tal van situaties waarbij cognitieve dissonantiereductie een rol speelt en
ontwikkelde experimenten om het fenomeen wetenschappelijk aan te tonen. Het bekendst daarvan is
het 20 dollar-experiment. Hierin deden twee groepen studenten een middag lang een vervelende klus.
De ene groep kreeg daarvoor de kraige vergoeding van 1 dollar, de andere kreeg 20 dollar.
Enige dagen laten werd de studenten gevraagd hoe leuk ze de taak vonden. In tegenstelling tot wat
de meeste mensen verwachten vonden de studenten die 1 dollar kregen de klus veel leuker dan de
mensen die 20 dollar betaald werd. Beloning veroorzaakt kennelijk geen intrinsieke motivatie.
Festinger verklaart dit door te wijzen op de cognitieve dissonantie van de groep die 1 dollar kreeg. De
studenten die in deze groep zaten, hadden kunnen stoppen met de klus, of hadden vooraf al kunnen
weigeren om aan de klus te beginnen, of hadden er halverwege de brui aan kunnen geven of kunnen
protesteren tegen de karige beloning. Dit hebben ze allemaal niet gedaan, dus moesten ze op een
andere manier goedpraten dat ze het werk toch hebben uitgevoerd. Sommigen deden dit door te
onderstrepen dat ze de onderzoeksleider een aardig iemand vonden en hem niet wilden teleurstellen,
maar de meesten maakten zichzelf wijs dat de klus eigenlijk helemaal niet zo vervelend was.
De neiging om onze eerste indruk erg zwaar te laten wegen komt voort uit processen die met
cognitieve dissonantiereductie te maken hebben. Latere informatie gaan we selectief filteren, of dat
wat met ons eerste idee overeenkomt accepteren we te gemakkelijk en dat wat ermee in strijd is
poetsen we weg en zien we liever niet.
De zogenoemde horn- en halo-effecten zijn op dit laatste gebaseerd. Een halo is een stralenkrans. In
de pyschodiagnostiek spreken we van een halo-effect als we op basis van een aantal positieve zaken
die we van iemand hebben gezien aannemen dat hij ook op andere vlakken bijzonder zal presteren.
En omgekeerd, wanneer we horen dat iemand aan drugs verslaafd is geweest, nemen we bijna
automatisch aan dat hij als student of werknemer ook wel onbetrouwbaar en lui zal zijn, terwjl dit
verband helemaal niet aanwezig hoeft te zijn.
, Remedies tegen beoordelingsfouten
Je kunt de psychodiagnostiek beschouwen als één grote poging om menselijke beoordelingsfouten
tegen te gaan. Testen en andere formele methoden zjin de structurele kant hiervan. Daarnaast is naar
specifieke manieren gezocht om het menselijke beoordelingsporces in rechte banen te leiden.
Één daarvan is de eis om te zoeken naar contrary evidence. Dit betekent dat als jij je mening hebt
gevormd, dan ga je bewust zoeken naar aanwijzingen dat deze mening niet klopt. Lukt dit niet, dan
kun je met grotere zekerheid zeggen dat je aanvakelijke mening klopte. In de wetenschapsfilosofie
heet dit falsificatie. Dit komt erop neer dat je experimenten bedenkt die een wetenschappelijk idee
onderuit kunnen halen. Als het niet lukt deze theorie onderuit te halen, dan is dit een bewijs voor de
kracht van die theorie.
Een andere methode om je eenzijdigheid in je meningsvorming tegen te gaan, is meerdere personen
in te schakelen om tot een eindoordeel te komen.
Hoofdstuk 2
Bij het horen van het woord psychodiagnostiek denken de meeste mensen meestal automatisch aan
psychologsiche testen. In de praktijk wordt bij voorkeur gebruikt gemaakt van een combinatie van de
volgende drie diagnostische instrumenten:
- Het interview
- De psychologische test
- Gedragsobservaties
Soms wordt ook de dossieranalyse in deze lijst opgenomen, maar strikt genomen bestaat een
dergelijke analyse uit niet meer dan historische gegevens die zijn gebaseerd op een of meerdere van
de drie hiervoor genoemde diagnostische instrumenten.
Hoewel de psychologie probeert fenomenen die leken als vaag, subjectief of ongrijpbaar ervaren toch
objectief, exact en meetbaar te maken, is psychologie geen natuurkunde of een exacte wetenschap.
De meetinstrumenten die toegepast psychologen gebruiken zijn minder precies en nauwkeurig dan de
instrumenten die technici of natuurkundigen hanteren. Noch met het interview, noch met de
psychologische test, noch met observatiemethoden zullen we in alle gevallen perfecte voorspellingen
kunnen doen.
Deze onvermijdelijke foutenmarge is voor sommigen reden om dan maar helemaal geen gebruik te
maken van psychometrisch verantwoord ontwikkelde instrumenten, maar dat is een grote fout. In de
praktijk moeten er immers beslissingen over mensen genomen worden.
Wat maakt een test een goede test
COTAN is een kwaliteitskeurmerk voor psychologische testen dat is afgegeven door het NIP, de
beroepsorganisatie van psychologen. Zowel bij Libelle-testen als bij COTAN-gecertificeerde testen
volgt men de werkwijze van een vijfpuntsschaal. Toch zijn er wel degelijk verschillen:
1. Een professionele test wordt geconstrueerd vanuit een wetenschappelijke achtergrond
2. Schalen zijn homogeen of zuiver
3. Er is onderzoek gedaan naar de betrouwbaarheid en validiteit van de test
4. De wijze waarop de test wordt afgenomen is precies omschreven en doorgaans in hoge mate
gestandaardiseerd
5. Testscores van kandidaten kunnen worden vergeleken met voldoende grote en
representatieve normgroepen
6. Er is onderzoek gedaan naar de meetpretenties van de test en de mate waarin de test die kan
waarmaken
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller maloutje-msn. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.82. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67474 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now