Summary
Samenvatting stad en ruimte '23-'24
- Course
- Institution
Dit is een samenvatting van de lessen met daarin de combinatie van de collegeslides met de notities genomen in de les.
[Show more]
Seller
Follow
sitavanbilsen
Content preview
STAD EN RUIMTEINTRODUCTIE
OPZET
- Bestuderen hoe samenleven tussen mensen ruimtelijk georganiseerd is, met een
bijzondere focus op steden
- Verschillende geografische schalen: van pleinen en straten over wijken en steden
tot nationale staten en de wereldeconomie
- Aan de hand van sociaal-ruimtelijke theorieën en concrete cases
o Hoe ruimtes betekenisvol zijn voor mensen
o Welke emoties deze opwekken/gedrag deze stimuleren
o Vb. Leven structureren, mensen uitsluiten …
DE RUIMTELIJKHEID VAN HET SOCIALE LEVEN (1)
WAT IS RUIMTE?
- Definitie:
o Ruimte is datgene wat gelijktijdige co-existentie mogelijk maakt
Tegelijkertijd bestaan van verschillende trajecten/dingen
Vb. de prof geeft les en gelijktijdig is iemand ergens anders koffie
aan het drinken etc
Vb. er kunnen verschillende economieën tegelijk bestaan in de
wereld
o Traditionele visie: ruimte van fysieke wereld, voorgesteld door drie
dimensionele ‘Euclidische ruimte’
Scheiding ruimte (leeg) en substantie (die ruimte inneemt)
Objecten en gebeurtenissen hebben positie en richting in drie-
dimensionele geometrische ruimte
Als sociologen niet dezelfde opvatting over ruimte als fysici
o Beter: ruimte en substantie niet scheiden, zonder substantie heeft
ruimte geen belichaming en effect
Ruimte als product van relaties en interactie (vb. de wereld
als een dorp)
Vb. aula beschrijven als een geometrische ruimte → muren
scheiden af en sluiten uit/in, muren maken stil, muren
maken de ruimte
Ruimte bestaat omdat wij (substantie) ons positioneren tov
elkaar (vb. iemand benaderen om er een gesprek mee te
starten → gespreksruimte)
Ruimte als dynamische gelijktijdigheid van heterogene
trajecten
, Belangrijk, want dominante idee in sociologie is dat ruimte
ons ‘vastzet’/beperkt/minder open kijk (bv. dorp, grens,
mobiliteit als overwinnen van ruimte) en voornamelijk tijd
domein van de verandering is (bv. modernisering)
“De wereld is een dorp” → de wereld is groot maar door
geavanceerde techonologieen kunnen wij met elkaar blijven
communiceren en lijkt het alsof we veel dichter bij elkaar
staan → andere kijk op de ruimte
o Mobiliteit is een overwinning op de ruimte
(Vooruitgang in transport en communicatie zorgen
ervoor dat de ruimte overwonnen wordt/kleiner
wordt)
o Grenzen: sluiten uit
Maar ook ruimte kan domein van verandering zijn
o Vb. Steden proberen kernen autovrij te maken:
veiliger, properder/leefbaar --> publieke ruimte
maken van een mobiliteitsruimte door ze anders in te
richten
SOCIOLOGIE EN RUIMTE
- Sociologie: ‘a-ruimtelijke’ discipline:
o ‘Geschiedenis van de sociologie in 20ste eeuw is geschiedenis van de
afwezigheid van ruimte’ (Urry, 2001)
o Sociologie heeft lang geen belang gehad voor de rol van ruimte in de SL en
in sociale structuren
o Vb. Een samenleving is meestal een nationale samenleving (wij nemen dat
zo aan)
Er is een dominante manier van samenleven, minderheidsgroepen
hebben hier een andere kijk op
Mensen die zich minder geaccepteerd voelen door de nationale
samenleving gaan zoeken naar andere samenlevingen waar ze zich
wel dichter bij betrokken voelen (vb. steden etc)
- Sociologie privilegeert tijd (feodaliteit, moderniteit en post-moderniteit)
o bv.: theorie van ontwikkeling reduceert gelijktijdig bestaan tot plaats in
historische lijn (Massey, 2005)
Ontwikkelingslanden staan voor en achter in ontwikkeling
Verschillen tussen mensen in het leven omzetten in achter staan op
elkaar …
o In plaats van positie landen in kapitalistische wereldeconomie (bv.
ongelijke ruilverhoudingen tussen periferie-kern, kolonialisme, geopolitieke
verhoudingen)
Bekijken als onderdrukking etc
Meer kritisch over relaties in de maatschappij
- Bovendien: (impliciet) methodologisch nationalisme in sociologie
, o Grenzen van ‘samenleving’ vallen samen met natie-staat
o Moeilijker om op andere niveaus dan nationaal info en cijfers te vinden
o Sociologie als kennisleveranciers van nationale welvaartstaten
(uitzondering: stadsociologie) → vb. per overheid data verzamelen door
subsidiering (Brussel)
o Ruimte studie-object van aparte discipline, nl. geografie
Ruimte afzonderen door substantie en ruimte niet te scheiden
- Klassieke sociologen (Marx, Weber, Durkheim) weinig aandacht voor ruimte
o Uitzondering: Simmel (bv. metropolitane persoonlijkheid) en
stadsociologen (ruimtelijke groeipatronen van stad)
Verschil obv mensen wonen (vb. onverschillig, minder betrokken
etc)
o Wel: stedelijke en landelijke levenswijze, maar weinig evidentie, te
simpel onderscheid (vb. boerenprotesten die
zeggen dat stedelingen beslissen over de landbouw en deze hier niets van
kennen → fictief onderscheid want boeren gaan ook naar de cinema en
zijn ook bedrijfsleiders)
SPATIAL TURN
- ‘Spatial turn’: herontdekking van belang van ruimte voor begrijpen hoe samen
leven georganiseerd wordt (jaren 1970 en 1980)
o Vooral bij Marxistische en post-Marxistische sociologen
o Ruimtelijke organisatie is geen natuurlijk ‘gegeven’, maar weerspiegelt
machts- en marktverhoudingen (ruimte is politiek)
Focus op hoe ruimte product is van samenleving
- Aantal belangrijke auteurs/inzichten:
o Castells:
Zocht naar ‘theoretisch object’ van stadsociologie: wat definieert de
stad?
Collectieve consumptie, eerder dan levenswijze of ruimtelijk
groeipatroon
Vb. hospitaals, onderwijsinstellingen, kinderdagverblijven
(belangrijk om te leven)
o Massey:
Arbeidsverdeling in kapitalistisch productiesysteem structureert
ruimte
Associatie bij bepaalde plaatsen omdat er een activiteit
meer voor komt dan ergens anders
vB. Antwerpse haven bepaalt mee wat er gebeurt (trekt
drugsmilieu aan, trekt activiteiten aan zoals
verzekeringswezen etc)
Geologische metafoor: plaats gevormd door ruimtelijk ‘sediment’
van verschillende economische groeifases
Fysieke ruimte die verraad hoe het vroeger was, restanten
van vroeger ruimtegebruik om de stad te lezen (vb oude
stadsomwalling Antwerpen)
o Harvey:
, Tijd-ruimte compressie: ‘ruimte wordt vernietigd door tijd’ (cfr.
Marx)
Onder kapitalisme constante strijd om de ruimte te
overwinnen en dingen te kunnen vervoeren (winstgericht)
Ruimte vernietigen dmv de tijd --> sneller kunnen
verplaatsen
Toegenomen fysieke en virtuele mobiliteit maakt van wereld
een dorp (vb. 9/11 iedereen onmiddellijk op de hoogte en
direct effect op verhoudingen in andere plaatsen in de
wereld)
Voortgestuwd door winststreven die economie sneller doet
draaien
Hoe minder tijd en ruimte barrière vormt, hoe belangrijk
verschillen tussen plaatsen worden
SOCIALE PRODUCTIE VAN RUIMTE
- Lefebvre: ‘The production of space’ (1974)
o Ruimte wordt sociaal geconstrueerd
o Bepalende factor: productiewijze
Cfr. Marx: onderscheid platteland en stad reflecteert oude en
nieuwe productiewijze (nl. feodalisme en kapitalisme)
Stad: plaats waar kapitalisme ontstaan is feodalisme op
het platteland (nu overheerst kapitalisme overal)
- Ruimte onder kapitalisme is geen ‘passieve geografische omgeving’ waarin
sociale leven plaatsvindt – fout van vele theorieën over ruimte
o Lijkt gestandaardiseerde omgeving
o Kapitalisme trekt veel arbeiders naar steden, maar mensen leven in
slechte omstandigheden
Hierdoor idee van welvaartsstaat die werknemers goede huizing
geven (Franse banlieus = grootschalig project met zelfde soorten
huizen) --> verhouding tussen arbeidersklasse en bourgeoisie
Ruimte = product van maatschappelijke evolutie die
maatschappelijke ordening reflecteert
KAPITALISME REPRODUCEERT ZICH VIA PRODUCTIE VAN RUIMTE
- #1: stad als tweede natuur
o = Natuur die zo gevormd en gemaakt is dat ze ons goed uitkomt om te
leven
o Kapitalistisch denken --> jungle niet gepast omdat het niet efficient is
Gaat de omgeving op een rationele manier organiseren
Wetenschap en rationalisme stuurt aan op onder-werping en
gebruik van natuur (vb. rivieren rechtleggen, wegen door bergen
aanleggen, tunnel naar Engeland → voor efficientie)
o Natuur veroverd en wordt ‘tweede’ (stedelijke) natuur
Probleem: mens heeft natuur nodig om onze plaats in wereld te
kennen > vervreemding van de wereld
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sitavanbilsen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $16.20. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now