Dit is een volledige samenvatting van het vak Historiografie, gedoceerd door prof. Gijbels in 2024. In de samenvatting staan alle fragmenten uit de lessen, die te kennen zijn voor het examen.
Historiografie
Les 1: De vroegste geschiedenis.................................................2
1.1 Inleiding..............................................................................................3
1.2 Oude Nabije Oosten............................................................................4
1.3 Joods historisch denken......................................................................6
1.4 Vroege Chinese historiografie.............................................................6
1.5 Griekse vernieuwingen.......................................................................8
Les 2: Romeinse en Euraziatische geschiedschrijving tot het jaar
1000....................................................................................... 11
2.1 Romeinse dominantie.......................................................................12
2.2 Flavius Josephus als brugfiguur........................................................14
2.3 Christelijk Europa..............................................................................15
2.4 Bureaucratisering in Oost-Azië..........................................................19
2.5 Islamitische wetenschap van tradities..............................................21
Les 3: Euraziatische geschiedschrijving tot de 15e eeuw.............23
3.1 Ontwikkelingen in Oost-Azië.............................................................23
3.2 Klassieke islamitische geschiedschrijving.........................................24
3.3 Europese variaties op het gekende genre.........................................26
3.4 Humanistische wending in Europa....................................................30
3.5 Elders in Europa: evidenties in vraag gesteld...................................32
Les 4: Don’t you forget about me (GL).......................................34
4.1 Intro: nationalistische historiografie en haar blijvende invloed.........34
4.2 “Memory boom” en vormen van collective memory.........................35
4.3 “Gist in deeg”: dichotomie herinneren-vergeten..............................36
4.4 7 vormen van vergeten.....................................................................37
4.5 Casus: Residential Schools in Canada...............................................40
Les 5: Nieuwe positioneringen, 1450-1700 en verlichte
geschiedschrijving...................................................................43
5.1 Periode: 1450-1700: ontmoeting met/in de nieuwe wereld..............43
5.2 Verlichte geschiedschrijving.............................................................47
5.3 Een nieuwe historische cultuur.........................................................47
, 5.4 Vooruitgangsgeschiedenis................................................................49
5.5 Tegennarratief: de val van het Romeinse Rijk...................................53
Les 6: Nationalisme en globalisering van het europese model. . . .55
6.1 Westerse historiografie in de 19e eeuw.............................................55
6.2 Romantische geschiedschrijving.......................................................56
6.3 Pleitbezorgers van natie en staat.....................................................57
6.4 Historisme.........................................................................................58
6.5 Wetenschap......................................................................................59
6.6 Globalisering van het Europese model.............................................62
6.7 Midden-Oosten: Egypte.....................................................................63
6.8 Zuid-Azië: India.................................................................................65
6.9 Oost-Azië: Japan................................................................................67
Globale historiografie rond 1900: krachtlijnen........................................69
Les 7: Specialisatie en fragmentatie in de 20e eeuw...................70
7.1 Diepe twijfels: moderne onzekerheid................................................70
7.2 Sociale wetenschappen: nieuwe zekerheden....................................71
7.3 Sociale wetenschappen: uitdagingen...............................................73
7.4 Diepe twijfels: het postmodernisme als verrijking............................76
Krachtlijnen in de 20e eeuw....................................................................78
Les 8: Emancipatorische historiografie......................................78
8.1 Geschiedenis van de “kleine man”...................................................78
8.2 Autoritaire recuperaties....................................................................80
8.3 Vrouwen in de discipline...................................................................81
8.4 De westerse hegemonie onder vuur.................................................82
8.5 Uitdagingen en slotbeschouwingen..................................................83
Les 1: De vroegste geschiedenis
Geschiedschrijving/historiografie: hoe mensen geschiedenis hebben
geschreven. De historiografie was heel eurocentrisch en over grote
namen, weinig globale geschiedenis.
2
,1.1 Inleiding
Clio is de muze van de geschiedschrijving, ze heeft grote goden
neergeschreven op boekenrollen. Dit is het klassieke beeld van
geschiedschrijving: het staat voor westerse griekse/romeinse
geschiedschrijving en verbeeldt dus traditie die niet representatief is voor
de wereld. Het staat symbool voor westerse dominantie in de
geschiedschrijving.
Geschiedschrijving is historisch bepaald: het heeft vorm van toeval
(bv. contact tss volken). Onze traditie is eigen aan onze regio sinds de 19e
eeuw. Andere vormen van geschiedenis geven meer inzicht in onze eigen
benadering.
1.1.1 Functies van geschiedschrijving
1. Wetenschappelijke functie: geen plagiaat, origineel onderzoek,
kritisch bronnen lezen, …
o Was niet altijd zo bv. Bartholomé de las Casas heeft doel om te
tonen hoe de Spanjaarden volken uitmoorden
2. Politieke functie bv. Bartholomé
3. Maatschappelijk doel: kijken naar het verleden dat anders is dan
het heden zorgt voor een binding van mensen in het heden (bv.
Michel de certeau)
4. Didactisch: kijken naar daden van vorsten in het verleden om te
leren hoe vorsten zich op een goede manier moeten gedragen (bv.
vorstenspiegel Erasmus):
5. Esthetisch: vorm van poëzie, mysterie dat ontrafeld moet worden
6. …
Functies kunnen elkaar ook overlappen.
1.1.2 Genres
Geschiedschrijving is beperkend: er zijn andere manieren om dingen over
te brengen bv. mondelinge overdracht (bv. Epen Homerus). Het schrijven
van gebeurtenissen startte in de oudheid met kleitabletten, inscripties,
schilden, … Maar geschiedschrijving nu is in enge zin een academische
wetenschap (nog maar 1.5 eeuw).
Historische cultuur: het schrijven van gebeurtenissen, het verleden, …
bv. films over het verleden -> meer dan geschiedschrijving
1.1.3 Terminologie
Geschiedenis: in eerste zin het verleden zelf, maar ook de reconstructie
van het verleden en ook de wetenschappelijke discipline (verschillende
betekenissen naargelang historische periode en werelddeel).
3
, Historiografie: een geheel van geschiedenissen over een bepaald
onderwerp, een metaniveau van historische praktijk (manier hoe historici
schrijven)
1.1.4 Het westen vs. de wereld
Gevaren in de geschschrijving:
1. Geschiedschrijving wordt vaak gereduceerd tot Europese
geschschrijving. Het gaat zelfs verder dan eurocentrisme want er is geen
kern/periferie maar alle andere geschiedschrijving werd genegeerd. Hier
komt kritiek op (bv. Edward Said – Orientalism) in de vorm van
postkoloniale kritiek op noties oost-west. Ze wil meer globale
benaderingen van geschiedschrijving.
2. Het louter naast elkaar zetten van alle vormen van geschschrijving: er is
geen aandacht voor de interacties tussen geschiedschrijving en de
vormen van macht/hegemonie over elkaar. Er zijn complexe
dynamieken bv. koloniale overheersing afhankelijk van overheersten voor
materiële cultuur (= meer dan simpele interculturele contacten).
Daniel Woolf ziet historiografie als een landschap:
The landscape traversed embraces a variety of different historiographic traditions,
running along parallel tracks for much of the time, and on occasion criss-crossing
and intersecting. These traditions were embodied in different genres; they were
transmitted in alternative forms of commemoration and communication, and they
emerged and evolved in widely varying social and political contexts.
1.2 Oude Nabije Oosten
Het Oude Nabije Oosten was een complexe regio (Egypte-Turkije) waar
meerdere grote beschavingen waren (Babylonische, Assyriërs, Egyptische,
…). Hier was geen concept van geschiedenis zoals vandaag: wel een
historisch bewustzijn, maar geen werken die aan ‘geschiedenis’
gewijd zijn.
Er was eerder een fragmentarische bewaring van het verleden, niet
gemakkelijk om toegang tot te krijgen. Er was wel een aanvoelen van tijd
bv. nagedacht over vroegere dynastieën.
1.2.1 Chronografie
Dynastieën werden herdacht in chronologische volgorde met verschillende
genres:
7. Koningslijsten bv. steen van Palermo (3e millenium vC) van farao’s
8. Annalen: in volgorde plaatsen van veldslagen (bv. Thoetmosis)
9. Kronieken: meer beschrijvend dan annalen met soort onderzoek
(ze raadpleegden andere bronnen)
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller rheamertes. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.78. You're not tied to anything after your purchase.
