,Hoofdstuk 1: Introduc0e
1. Inhoud en voorwerp belas3ngrecht
Fiscaal recht is een onderdeel van publiek recht
à Het fiscaal recht regelt de wijze waarop overheid een (financiële) presta=e kan vorderen van
de rechtssubjecten
• Presta=es kunnen financieel/ niet-financieel zijn (bv belas=ngsaangiAe invullen, vragen
beantwoorden…)
Belas=ngrecht omvat
• Rechtsgrond van de belas=ngbevoegdheid
o = Wat zijn de voorwaarden en binnen welke grenzen kan belas=ngheffing
plaatsvinden?
o Deze beperkingen vinden voornamelijk hun grondslag in de Belgische Grondwet en in
Europese en suprana=onale rechtsbronnen die de bevoegdheid van overheden om
belas=ngen te heffen beperken
• Toepassingsgebied van de belas=ng (subject – object – =ming)
o Subject: wie (ond & individuen)
o Object: wat wordt er belast en tarief
o Timing: periode waarbinnen je belas=ngen moet voldoen
• Dwangmaatregelen van de overheid
o Boetes en dwangsommen om je te verplichten te betalen
• fiscale geschillenbeslech=ng
o Belas=ngontwijking: het inzeVen van geoorloofde middelen om het bedrag aan
verschuldigde belas=ngen zo laag mogelijk te houden
o Belas=ngontduiking: het inzeVen van niet-geoorloofde middelen om het bedrag aan
verschuldigde belas=ngen te verminderen
§ Impliceert de schending van een rechtsnorm en kan daarom strafrechtelijk
beteugeld worden
2. Wordingsgeschiedenis van belas3ngen
1) Veroveringstaks
o Opbrengst gevraagd aan het overwonnen volk
2) Tolheffingen
3) Belas=ng op oogst
4) Grondbelas=ng
5) Cedulaire belas=ng (1919)
6) Inkomstenbelas=ng (1962)
3. Heffingsbevoegdheid
Quasi elke materie kan poten=eel “belast” worden
• Rechtsgrond van de belas=ngbevoegdheid
o Overheid moet de bevoegdheid hebben om belas=ngen te heffen
o Dubbelbelas=ngsverdrag: heffingsbevoegdheid wordt beperkt en je kan een stuk van
de belas=ng terugvorderen (die je in de VS betaald hebt)
3
, • Territorialiteitsbeginsel
o Personeel:
§ Domiciliebeginsel: je wordt belast omdat je je op het grondgebied van de
overheid bevindt
o Zakelijk:
§ Liggingsbeginsel: de winst van een onderneming wordt belast in het land
waar de onderneming haar feitelijke leiding heeA
§ Bronstaatbeginsel: het belasten van bedrijven: stel aandelen AM bedrijf dat
je een divident aanbiedt, hierop moet je een deel aan AM afgeven ookal
woon je in BE
4. Defini3e van func3e de belas3ng
“Taxes are what we pay for a civilized society” - Oliver Wendell Holmes
Belas&ngen leiden tot een rechtsband dat par&jen erkent en een voorwerp en bepaald doel hee7
4.1. Rechtsband
= Ontstaan van een juridische rela=e, nl de belas=ngsschuld
• Materiële belas=ngschuld = berekening van de belas=ng, het bedrag zelf
• Formele belas=ngschuld = het bestaan van een schuld, de mogelijkheid vd overheid om de
schuld te gaan innen en het effec=ef innen vd belas=ng
4.2. Par2jen
De rechtsband van de belas=ng kent in essen=e en hoofdzakelijk twee par=jen
1. De overheid
• De overheid verkrijgt autonome belas=ngbevoegdheden van de Grondwetgever (Art. 170 en
173 GW)
• De staat, gemeenschappen en gewesten, provincies en gemeentes
o Op ieder niveau bestaat de grondweVelijke mogelijkheid om een belas=ng
introduceren
• De belas=ngbevoegdheden van de overheid worden vanuit verschillende perspec=even met
beperkingen geconfronteerd:
1. De bevoegdheden van de Europese Unie op het vlak van (indirecte) belas=ngen
(bijv. coördinering en harmonisering van BTW, douane en accijnzen);
2. Beperkingen geïntroduceerd door de Belgische federale wetgever met betrekking
tot debevoegdheden van de deelstaten, provincies en gemeenten:
§ Gewesten en Gemeenschappen (W. 23 januari 1989)
§ Provincies en Gemeenten (Art. 464 WIB 1992)
• De overheid: verschillende beleidsniveaus
1. Federale belas=ngen: inkomstenbelas=ngen, BTW, douane en
accijnzen, diverse taksen (bijv. jaarlijkse taks op effectenrekeningen,
taks op de beursverrich=ngen);
2. Gewestelijke of regionale belas=ngen: bijv. afvalheffing,
leegstandheffing
3. Provinciale of gemeentebelas=ngen: bijv. belas=ngen op
reclamedrukwerk
• De overheid: toegewezen belas=ngbevoegdheid
o Oneigenlijke regionale belas=ngen: Bijz. W. 16 januari 1989
o Federale belas=ngen (belastbare materie en bestaan van de belas=ng) waarvan
opbrengst toekomt aan de gewesten) à Gewesten bevoegd om het tarief, de
grondslag en de vrijstellingen te regelen)
4
, • Toegewezen belas=ngbevoegdheid
o Opcen=emen
§ Percentage bovenop de onroerende voorheffing dat aan de gemeente
toekomt.
§ Aan een tarief van 786 opcen=emen moet er voor elke euro onroerende
voorheffing 7.86 euro bijbetaald worden aan de gemeente
o Aanvullende belas=ngen
§ Federale overheid heA PB. De gemeente voegt daar een aanvullende heffing
aan toe door de bepaling van de aanslagvoet in de vorm van een percentage
§ Gemeente beslist om 7% aanvullende personenbelas=ng te heffen. BP moet
voor elke 100 euro die hij moet betalen voor de basisbelas=ng, 7 euro (=100
euro x 7%) bijkomend betalen voor de gemeente
2. De belas=ngplich=ge
• = diegene in wiens hoofde het belastbare feit zich voltrekt (natuurlijke personen,
rechtspersonen, en=teiten etc.)
• De belas=ngschuldige: diegene die gehouden is tot de betaling van de belas=ngschuld
• Belas=ngplich=ge en belas=ngschuldige zijn niet noodzakelijk dezelfde persoon/en=teit, maar
kunnen in bepaaldeomstandigheden van elkaar verschillen
o Bijv. Oprichtersaansprakelijkheid in het vennootschapsrecht: oprichters zijn hoofdelijk
aansprakelijk voor de belas=ngschuld indien:
1) De vennootschap gaat failliet binnen de vijf jaar na de oprich=ng, EN
2) Het aanvangskapitaal van de vennootschap was kennelijk ontoereikend
voor een normale uitoefening van de voorgenomen bedrijvigheid
gedurende minstens twee jaar
Belas=ng op INKOMEN Gelijkstelling met Belas=ng op OMZET (btw)
inkomenstenbel. (enkel
procedure)
Wereldinkomen uit • Verkeersbelast. Omzet ± winst
verrich=ngen en • Bel op inverkeersstelling
vermogen • Bel op spelen en BTW is grotendeels een
• PB weddenschappen Europese belas=ng
• VENB • Bel op automa=sche
• RPB ontspanningstoe stellen
• Belas=ng niet-INW • Bel op de deelname vd WN
in de winst of in het
kapitaal van de
vennootschap
Douanerechten Accijnzen Openingsbelas=ng op
drankslijterijen,
Belas=ng op ‘invoer’ / uitvoer belas=ng op het binnenlands Vergunningsrecht
Europese belas=ng verbruik van bepaalde
goederen Milieutaksen en de
Bv benzine, tabak, alcohol, energiebelas=ng
koffie accijnzen zijn
grotendeels een Europese
belas=ng
5
, Registra=erechten Hypotheekrechten Griffierechten
Belas=ng op het registreren belas=ng op het ves=gen van belas=ng op bepaalde
van bepaalde akten een hypotheek op onroerende handelingen in hoven en
Bv verkoop onroerend goed goederen rechtbanken
Bv rolrecht
4.3. Voorwerp van de belas2ng
Een heffing of presta=e ten behoeve van de overheid
• Belas=ng in principe een geldsom
• Uitzonderingsregelingen
o Bv vroegere legerdienst / bijziVer kiesbureau
o Bv art. 83/3 W.Succ. : betalen van successierechten d.m.v. kunstwerken (met
interna=onale faam) - betalingsmodaliteit
4.4. Func2e van de belas2ng
De primaire func=e van een belas=ng: voorzien in de openbare uitgaven van algemeen nut
(financieringsfunc=e)
• Onderscheid met een retribu=e: vergoeding van de overheid voor een individuele dienst
(e.g., parkeerretribu=es of havenrechten)
• Parafiscale bijdragen: uitsluitend het dekken van sociale zekerheid met opbouw van rechten
(e.g., RSZ-bijdragen)
Secundaire func=es: regulerende func=e van de belas=ng
• Het gedrag van belas=ngplich=gen beïnvloeden door fiscale incen=ves: sociale en
economische func=es
• Bijv. belas=ngverminderingen/kredieten, vrijstellingen, tarieven
6
,Hoofdstuk 2: algemene beginselen van het Belgisch belas0ngrecht
Bescherming bij het tot stand komen van materiële belas=ngregels: algemene rechtsbeginselen
• Ongeschreven regels die bepaalde in maatschappij aanvaard worden op hetzelfde niveau als
geschreven regels
o Erkend als vernie=gingsgrond door het Hof van Cassa=e
• Algemene rechtsbeginselen met GrondweVelijke waarde zijn beves=gd in de Grondwet
De grondwet voorziet in drie belangrijke fiscale voorschriAen
1. het fiscaal legaliteitsbeginsel
2. het fiscaal eenjarigheidsbeginsel
3. het fiscaal gelijkheidsbeginsel
GrondweVelijk Hof bevoegd om weVen aan legaliteits- en gelijkheidsbeginsel te toetsen
1. Het fiscaal legaliteitsbeginsel
Het invoeren van een belas=ng of een belas=ngvrijstelling moet zijn oorsprong vinden in een wet: no
taxa=on without representa=on
• Art. 170 en 172 Belgische Grondwet:
o Het invoeren van een belas=ng vereist een beslissing van het parlement, gewest- of
gemeenschapsraden, provincie of gemeenteraad;
o Rechtvaardigheid van het belas=ngrecht: democra=sche legi=mering van de
introduc=e van een belas=ng of een belas=ngvrijstelling;
o Verbonden aan fundamentele rechten: het eigendomsrecht (art. 16 GW., Art. 1-1
EVRM)
§ Beperkingen op het ongestoord genot van eigendom (i.e., de betaling van
een belas=ng) moeten hun grondslag vinden in een wet
• De wetgevende macht moet de essen=ële bestanddelen van de belas=ng bepalen
o Vaststellen van het subject: de belas=ngplich=ge
o Vaststellen van het object: de belastbare materie (bijv. het bekomen van inkomen uit
arbeid, het aanhouden van een effectenrekening)
o Vaststellen belastbare grondslag
o Vaststellen tarief
o Vaststellen van de modaliteiten van een belas=ng (bijv. vrijstellingen,
verminderingen, aArekposten)
Het bepalen van niet-essen=ële bestanddelen hoeA niet bij de wetgevende macht te liggen
• Vaststellen van de aangiAetermijnen, de wijze van aangiAe
Het uitvoeren van de belas=ngweVen is de verantwoordelijkheid van de uitvoerende macht
• De uitvoerende macht zorgt ervoor dat de belas=ngweVen worden nageleefd
• De Koning maakt besluiten die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van de weVen
Uitzonderingen op het fiscaal legaliteitsbeginsel
• De delega=e van het bepalen van essen=ële bestanddelen van een belas=ngwet kan in
bepaalde situa=es door de uitvoerende macht
o Noodzaak
o Mach=ging (door de wetgevende macht) ‘uitdrukkelijk’ en ‘ondubbelzinnig’
o WeVelijke bekrach=ging
§ Bijv. volmachtweVen en kaderweVen
7
,Gevolgen van het fiscaal legaliteitsbeginsel
• De fiscale wet moet strikt geïnterpreteerd worden
o Indien een fiscaalrechtelijke bepaling onduidelijk is, moet gekeken worden naar de
bedoeling van de wetgever (ra=o legis)
§ Bij onduidelijkheid over de toepassing van een belas=ng moet in het
voordeel van de belas=ngplich=ge geïnterpreteerd worden (in dubio contra
fiscum)
§ Bij onduidelijkheid over de toepassing van een vrijstelling moet in het
voordeel van de fiscus geïnterpreteerd worden (in dubio pro fisco)
o De fiscale administra=e mag niet afwijken van de wet
§ Administra=eve circulaires of commentaren mogen geen invulling geven aan
de essen=ële bestanddelen van een belas=ng
§ Fiscus mag niet afwijken van de wet (strengere of mildere interpreta=e)
§ Fiscus kan geen overeenkomsten treffen die het recht zelf betreffen: wel
mogelijk m.b.t. feitelijke vraagstukken
• De fiscale wet mag niet naar analogie geïnterpreteerd worden
2. Het fiscaal eenjarheidsbeginsel
Het fiscaal eenjarigheidsbeginsel vloeit voort uit het fiscaal legaliteitsbeginsel
• Belas=ngheffing vereist de jaarlijkse fiscale mach=ging van de wetgevende macht aan de
uitvoerende macht (art. 171 GW)
o De uitvoerende macht kan niet onbeperkt in de =jd gebruikmaken van belas=ngen
die ooit werden ingevoerd
o Dit betreA geen inhoudelijke beoordeling van de belas=ngen: mach=ging aan de
uitvoerende macht van de belas=ngheffing door goedkeuring van de begro=ng
3. Het fiscaal gelijkheidsbeginsel
Vrijstellingen, verminderingen en fiscale voorrechten kunnen slechts door een wet geïntroduceerd
worden
• Verbonden met het fiscaal legaliteitsbeginsel (art. 172 GW)
Een belas=ng moet het gelijkheidsbeginsel respecteren: Iedere belas=ngplich=ge is gelijk voor de wet
(Art. 10 en 11 GW.)
• Iedereen die aan dezelfde voorwaarde voldoet moet op een gelijke wijze behandeld worden
• De criteria van de belas=ngheffing moeten aan het gelijkheidsbeginsel voldoen en moeten op
zich legi=eme criteria zijn
• Een onderscheid tussen rechtssubjecten is slechts mogelijk wanneer:
o Het onderscheid objec=ef is
o Het onderscheid moet redelijk verantwoord zijn (op rechtvaardige grondslag
steunen)
o Het onderscheid moet evenredig zijn in het licht van de nagestreefde doelstelling
8
,Het niet-retroac=viteitsbeginsel vloeit voort uit het gelijkheidsbeginsel
• Dit beginsel beperkt de fiscale autonomie van de wetgevende macht: een wet kan alleen naar
de toekomst uitwerking kennen
o Dit vormt een toepassing van het rechtszekerheidsbeginsel
§ GrondweVelijk Hof: algemeen rechtsbeginsel met grondweVelijke waarde
(i.e., staat op hetzelfde niveau als de Belgische grondwet in de hiërarchie der
rechtsnormen)
§ Toetsing aan het gelijkheidsbeginsel: uitzonderingen zijn slechts mogelijk
wanneer (i) zij onontbeerlijk zijn voor een doelstelling van algemeen belang
en (ii) dwingende mo=even van algemeen belang voorhanden zijn die een
retroac=eve toepassing rechtvaardigen
o Hof van Cassa=e: algemeen rechtsbeginsel met weVelijke waarde
Het niet-retroac=viteitsbeginsel: resultaatsbelas=ng
• In het kader van een resultaatsbelas=ng of directe belas=ng (bijv. inkomstenbelas=ng)
kunnen wetswijzigingen gedurende het jaar doorgevoerd worden met inwerkingtreding op 1
januari van dat jaar
o Personenbelas=ng: het belastbare feit wordt voltrokken bij het afsluiten van het
belastbare =jdbeperkt (i.e., het einde van het kalenderjaar)
o Aanvullende gemeentebelas=ng op de personenbelas=ng (art. 468 WIB 1992):
uiterlijke inwerkingtreding op 31 januari van
4. Fiscale toepassingsregels
Fiscale vordering is van openbare orde
• Het fiscaal recht raakt de essen=e van het maatschappelijke bestel: dit brengt concrete
gevolgen met zich mee
o De fiscus beschikt over verregaande controle- en onderzoeksbevoegdheden (bijv.
vraag om inlich=ngen, fiscale visita=e etc.)
o Belas=ngontduiking wordt zwaar beteugeld: belas=ngontduiking vs.
Belas=ngontwijking
• Het fiscaal recht raakt de essen=e van het maatschappelijke bestel: verbod op
belas=ngontduiking
o Belas=ngontwijking: de keuze van de minst belastbare weg
§ Wat de wetgever niet belastbaar heeA gesteld, is belas=ngvrij (cfr. fiscaal
legaliteitsbeginsel)
§ Belas=ngontwijking – impliceert geen schending van een weVelijke bepaling
§ Bv economische ac=viteit naar een andere lidstaat verzeVen omdat zij
minder belas=ngen vragen
o MAAR fiscale wetgever gaat wel ontwijking proberen ontwijken, want is niet
wenselijk: an=misbruikbepalingen
§ Algemene an=misbruikbepaling (fiscaal misbruik) **
§ Specifieke an=misbruikbepaling
• In verschillende takken van het recht
9
, ** Algemene an=misbruikbepaling (fiscaal misbruik) – Art. 344, §1 WIB 1992 (oud 1993)
• WeVekst
o Het gaat nt om de handeling zelf, maar om je duridische kwalifica=e van die
handeling die de belas=ngplich=ge eraan geeA
o Belas=ngsplich=ge kan hie ronderuitkomen: zeggen dat het niet de bedoeling was
om belas=ngen te ontwijken, maar het om een economische behoeAe ging
o Wanneer kwalifica=e tot doel heeA belas=ng te ontwijken
o Tenzij belas=ngplich=ge bewijst dat kwalifica=e beantwoordt aan rechtma=ge
financiële of economische behoeAen
• Hof van Cassa=e
o “De administra=e kan slechts tot herkwalifica=e van de verrich=ng overgaan indien
de nieuwe kwalifica=e gelijksoor&ge niet-fiscale rechtsgevolgen heeA als het
eindresultaat van de door de par=jen gestelde rechtshandelingen”
o In de prak=jk bleef de algemene an=misbruikbepaling vaak dode leVer…
Algemene an=misbruikbepaling (fiscaal misbruik) – Art. 344, §1 WIB 1992 (nieuw 2012)
• WeVekst
o Rechtshandeling/geheel van rechtshandelingen kan niet worden tegengeworpen
aan de fiscale administra=e
o Wanneer er sprake is van fiscaal misbruik
o 2 zaken moeten bewezen wdn: objec=ef en subjec=ef element
o Objec=ef element : te bewijzen door fiscale administra=e
§ De belas=ngplich=ge kiest een rechtshandeling of een geheel van
rechtshandelingen die hem toestaat zich in een toestand te plaatsen die
strijdig is met de doelstellingen van de fiscale wetgeving
§ Vormkeuze brengt de belas=ngsitua=e in een belas=ngvermeerderende
situa=e of binnen het toepassingsgebied van belas=ngverminderende
situa=e
o Subjec=ef element : geen valabele andere mo=even dan belas=ngontwijking
(bewijs andere mo=even door belas=ngplich=ge)
o => Niet meer nodig dat de gevolgen vd twee kwalifica=es hetzelfde zouden
moeten zijn
• GrondweVelijk Hof
o Opdat er sprake is van fiscaal misbruik, moeten zowel het objec=eve als het
subjec=eve element aangetoond worden, ook al is de weVekst niet eenduidig
geformuleerd;
o Objec=eve element: “in strijd met de doelstelling van de fiscale wetgeving”
§ Dit kan enkel bewezen worden wanneer de doelstelling van de wetgeving
op voldoende duidelijke wijze blijken uit de tekst van de wet en de
parlementaire voorbereidingen
o Subjec=ef element: strikte interpreta=e
§ “de verrich=ng [moet] uitsluitend […] zijn gemo=veerd door de zorg de
belas=ng te ontwijken of dat op een dermate essen=ële wijze moet zijn
dat de eventuele andere doelstellingen van de verrich=ng als
verwaarloosbaar of zuiver kunstma3g moeten worden beschouwd, niet
alleen op economisch vlak, maar ook gelet op andere, met name
persoonlijke of familiale, relevante overwegingen”
§ Voordeel voor belas=ngplich=ge
o Bewijs en toepassing in prak=jk heel compex!
• Dienst voorafgaande beslissingen:
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller juliewillems. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.22. You're not tied to anything after your purchase.