Samenvatting van de literatuur van Inleiding Sociologie week 3. Het gaat om H3, H6 en H7 van het boek De samenleving, 14e editie (nieuwe versie 2019!).
Inleiding Sociologie literatuur week 3
Hoofdstuk 3: Cultuur
Wat is cultuur?
Cultuur is de wijzen van denken, de wijzen van handelen, de symbolen en de materiële objecten die
in combinatie de levenswijze van een volk vormen.
- Cultuur is een manier van leven.
De leden van een samenleving hebben een gemeenschappelijke cultuur. De cultuur
beïnvloedt wat we doen, denken en voelen.
- Cultuur is een menselijke eigenschap.
Een aantal levende soorten beschikt over een beperkt vermogen tot het ontwikkelen van een
cultuur. Het voortbestaan van de mens is als enige afhankelijk van de cultuur.
- Cultuur is een product van de evolutie.
De ontwikkeling van onze hersenen heeft ertoe geleid dat de cultuur de rol van onze
biologische instincten heeft overgenomen als belangrijkste strategie voor het voortbestaan
van de menselijke soort. Culturen zijn geen gegeven, maar ontwikkelen zich voortdurend
verder.
Twee soorten cultuur:
- Immaterieel: door de leden van de samenleving ontwikkelde ideeën.
- Materieel: materiële objecten gecreëerd door de leden van een samenleving.
- Ieder mens wordt beïnvloedt door cultuur, maar we zien het beter bij anderen dan bij
onszelf.
- We ervaren een cultuurshock als we in een ons onbekende cultuur belanden en niet in staat
zijn om de betekenissen in deze nieuwe omgeving te ‘lezen’.
- Culturen zijn veranderlijk.
Doordat de hersenen van de mens zijn gegroeid, versnelde de ontwikkeling van cultuur.
Een natiestaat is een politieke eenheid met een eigen afgebakend grondgebied.
Onder samenleving verstaan we mensen die in een bepaald gebied leven en een bepaalde cultuur
gemeenschappelijk hebben.
Binnen de Nederlandse natiestaat heersen verschillende culturen. Er worden in Nederland door
immigratie steeds meer talen gesproken, maar wereldwijd verdwijnen steeds meer talen door de
voortschrijdende communicatietechnologie, de toegenomen internationale migratie en de groeiende
wereldeconomie. Als taal gezien wordt als belangrijke indicator van cultuur, kunnen we concluderen
dat de wereldwijde culturele diversiteit afneemt.
Cultuurelementen
Een cultuur steunt op symbolen in de vorm van woorden, gebaren en acties om betekenissen tot
uitdrukking te brengen. Een symbool is een verschijnsel dat een bepaalde betekenis heeft die door
mensen met dezelfde culturele achtergrond herkend wordt.
- Mensen kunnen symbolen creëren en manipuleren.
- Soms is de betekenis van een symbool verwarrend.
- Er worden voortdurend nieuwe symbolen gecreëerd.
- Soms worden ook op zichzelf betekenisloze zaken een symbool.
- Betekenissen van symbolen kunnen per groep in de samenleving verschillen.
Taal is een symbolisch systeem waarmee een generatie de cultuur doorgeeft aan de volgende
generatie, het is de kern van een symbolenstelsel. Taal is een systeem van symbolen dat mensen in
staat stelt om met elkaar te kunnen communiceren.
, - Er is een groot aantal alfabetten.
- De regels voor het schrijven verschillen per cultuur.
- Taal maakt ons tot de enige levende wezens die zich van zichzelf bewust zijn.
- Taal en de manieren van communiceren veranderen voortdurend:
Jongeren communiceren anders dan ouderen.
Tekst voert niet meer altijd de boventoon.
Communicatie is vluchtiger geworden.
Mensen communiceren meer binnen hun eigen netwerk van gelijkgestemden.
Taal is ook van belang voor cultuuroverdracht: het proces waarmee een generatie een cultuur
doorgeeft aan de volgende generatie of aan mensen elders. Taal bevat bepaalde symbolen van een
cultuur. De wereld wordt anders ervaren door verschillende talen, omdat elke taal andere symbolen,
woorden en uitdrukkingen kent. Ook kunnen bepaalde woorden anders ‘voelen’ in verschillende
talen.
Sapir-Worfthese: mensen zien en begrijpen de wereld door het culturele perspectief van de taal. Dit
is wel gerelativeerd: nu wordt het meestal gezien als symbolen die de werkelijkheid determineren en
niet taal specifiek.
Waarden zijn cultureel gedefinieerde standaarden waarmee mensen bepalen wat menselijk, goed en
mooi is, en die als algemene richtlijnen voor het maatschappelijk leven fungeren. Het zijn dus
abstracte normen m.b.t. hoe de wereld moet zijn (zoals het bieden van gelijke kansen aan iedereen).
- Wat is goed en wat niet?
Overtuigingen zijn specifieke opvattingen die in een cultuur voor waar worden aangenomen (bv. een
vrouw die geschikt is voor het ambt kan premier worden).
- Wat is waar en wat niet?
Door individualisering verdwenen waarden naar de achtergrond. Tegenwoordig worden waarden
door de uitbreiding van de EU en de toegenomen migratie weer als belangrijker gezien. Kernwaarden
westerse wereld:
1. Gelijke kansen
2. Individuele prestaties en persoonlijke successen
3. Materiële welstand
4. Activiteit en werk
5. Praktisch en efficiënt zijn
6. Vooruitgang
7. Wetenschap
8. Individuele rechten
9. Vrijheid
10. Superioriteitsgevoelens
Ook deze waarden veranderen (tijdelijk).
Waarden hoeven niet altijd op elkaar aan te sluiten:
- Belangenconflict: een conflict waarbij twee strijdende partijen er beide belang bij hebben om
eruit te komen, bijvoorbeeld omdat ze elkaar later weer nodig hebben.
- Waardenconflict: een conflict over diepgewortelde opvattingen, die wegens hun aard
moeilijk met elkaar te verenigen zijn en waarvoor moeilijk één gemeenschappelijke taal te
vinden is.
Waarden wereldwijd:
- Lage-inkomenslanden: veiligheid, zekerheid, gezins- en familieleven, religieuze
overtuigingen.
, - Hoge-inkomenslanden: individualisme en zelfexpressie, onafhankelijkheid, tolerantie.
Toch worden er in Nederland ook genoeg waarden belangrijk gevonden die hier minder mee
te maken hebben.
Normen zijn regels en verwachtingen waarmee een samenleving het gedrag van haar leden reguleert.
Normen zijn concreter dan waarden, ze komen er vaak uit voort. Bestaan uit twee typen:
- Mores: normen die we in veel situaties kunnen waarnemen en die een grote morele
betekenis hebben (bv. seksuele taboes). Hier wordt veel waarde aan gehecht.
- Traditionele gebruiken: normen voor routinematige of vluchtige interacties. Zeggen iets over
beleefdheidsvormen in het dagelijks leven (hoe we ons behoren te gedragen bij
begroetingen, diners en dergelijke). Hier wordt minder waarde aan gehecht.
Als normen en waarden goed eigen zijn en ze vervolgens niet nageleefd worden, kunnen gevoelens
van schaamte en schuldgevoelens ontstaan. Mensen kunnen ook sociale controle op elkaar
uitoefenen: pogingen van de samenleving om gedrag en gedachten van mensen te beïnvloeden. Dit
werkt niet in een toestand van anomie: er is sprake van normloosheid, de samenleving geeft geen
houvast meer en de normaal geldende culturele en sociale regels vallen weg.
Waarden en normen weerspiegelen een ideale cultuur, ze geven aan hoe we ons zouden moeten
gedragen. Een ideale cultuur wijkt af van de bestaande cultuur.
Technologie en cultuur
Culturen kennen ook artefacten: een gevarieerd arsenaal aan materiële creaties. Gedeeltelijk komt
dit voort uit onderliggende waarden, maar het weerspiegelt ook het niveau van technologie dat
bereikt is.
Een cultuur wordt mede gevormd door de technologie: de kennis die mensen gebruiken om hun
bestaan in de buitenwereld vorm te geven. Aanvankelijk was technologie een oplossing voor
problemen, nu veroorzaakt het juist vaak weer nieuwe problemen. We kunnen de technologische
ontwikkeling in termen van de socioculturele evolutie begrijpen:
- Jagen en verzamelen: het met eenvoudige hulpmiddelen jagen op dieren en het verzamelen
van eetbare planten.
Er is beperkte technologie, waardoor jagers en verzamelaars kwetsbaar zijn voor de krachten
van de natuur. Er bestaat gelijkheid.
- Tuinbouw en veehouderij: het gebruik van handgereedschap om gewassen te verbouwen en
het domesticeren van dieren.
Er kon gespecialiseerd worden, waardoor meer ongelijkheid ontstond.
- Landbouw: de grootschalige landbewerking met behulp van dieren of machines die gebruikt
worden om het land te ploegen.
Door de agrarische technologie heeft de mens zoveel controle over zijn omgeving en zoveel
meer mogelijkheden om het leven op verschillende manieren in te richten, dat zowel de
ongelijkheid als de culturele diversiteit sterk toenemen.
- Industrie: het produceren van goederen met behulp van geavanceerde energiebronnen die
omvangrijke machinerieën in werking stellen.
Samenlevingen worden geavanceerder, het individualisme en de persoonlijke vrijheid
worden sterker. Tegelijkertijd wordt ook de ongelijkheid groter en vermindert de
gemeenschapszin.
- Postindustriële informatietechnologie: een tijdperk waarin de economie steeds meer
gebruikmaakt van de nieuwe informatietechnologie, waarin de nadruk ligt op het creëren,
verwerken, opslaan en toepassen van ideeën en informatie.
De samenleving is in staat een ongekende symbolische cultuur te creëren en de cultuur
wordt tegenwoordig ook anders overgedragen (door bv. sociale media). Ook zijn andere
vaardigheden nodig om te kunnen functioneren in de informatie-economie.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller mlw. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.22. You're not tied to anything after your purchase.
