Summary

Samenvatting Biologische Antropologie

0 purchase

Course
Biologische antropologie

Institution
Universiteit Gent (UGent)

Samenvatting Biologische Antropologie De richting Criminologie aan UGent gedoceerd door Prof. Lieven Pauwels: - Een van de twee cursusdelen samengevat (andere deel staat ook op mijn account onder de naam 'biosociale criminologie') - Lesnotities toegevoegd HIERMEE WAS IK GESLAAGD

[Show more]

Preview 10 out of 86 pages

View example

Uploaded on May 20, 2024
Number of pages 86
Written in 2023/2024
Type Summary

darwin
evolutie
menselijk brein
genetica
niet menselijke primaten

Institution
Universiteit Gent (UGent)
Education
Criminologische Wetenschappen
Course
Biologische antropologie

Crimistudent1

Member since 2 year 8 documents sold

$6.97

Also available in package deal from $11.22

Add to cart

Add to wishlist

100% satisfaction guarantee
Immediately available after payment
Both online and in PDF
No strings attached

Also available in package deal (1)

Biologische antropologie criminologie 23-24

$ 13.95 $ 11.22 2 items

1. Summary - Samenvatting biosociale criminologie
2. Summary - Samenvatting biologische antropologie
Show more

Biologische antropologie
2023-2024
Lieven Pauwels

,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.

INHOUDSOPGAVE

1 Inleiding: wat is biologische antropologie ................................................................................................ 7

1.1 Inleidend deel uit de les ......................................................................................................................... 7
1.1.1 biosociale en evolutionair geïnformeerde criminologie ............................................................... 7

1.2 INleiding ................................................................................................................................................. 8

1.3 Antropologie een diens subvelden ......................................................................................................... 8
1.3.1 Vier Velden.................................................................................................................................... 8

1.4 De oorsprong van de moderne bio-antropologie................................................................................. 10

1.5 Belanrgijke begrippen .......................................................................................................................... 11

2 H1: De oorsprong van het evolutionair denken ...................................................................................... 12

2.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 12

2.2 wat is wetenschap ............................................................................................................................... 12

2.3 ENkele vroegere denkers over evolutie ................................................................................................ 12

2.4 4 De oorsprong van de moderne wetenschap ..................................................................................... 12

2.5 De natuurlijke classificatie van organismen volgens linnaeus ............................................................. 13

2.6 De weg naar de Darwiniaanse revolutie .............................................................................................. 13

2.7 De uniformisten ................................................................................................................................... 13

2.8 De darwiniaanse revolutie ................................................................................................................... 14

2.9 Wat de Galapagos eilanden darwin leerden ....................................................................................... 14

2.10 De verfijning van de evolutietheorie door natuurlijke selectie ............................................................ 14

2.11 essentie v/d theorie en dezelfde bevindingen van A.R. Wallace .......................................................... 15
2.11.1 De vijf onderdelen van het Darwiniaans model (H4) .................................................................. 15

2.12 De reacties op de ideeën van darwin ................................................................................................... 16

2.13 Wetenschap en creationisme .............................................................................................................. 17

2.14 Belangrijke begrippen .......................................................................................................................... 17

3 H2: Genetische variatie en replicatie ..................................................................................................... 18

3.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 18

3.2 Genetica ............................................................................................................................................... 18

3.3 Geneische metaforen: blauwdruk recepten of wat dan wel? .............................................................. 19

3.4 Genen op niveau van de cel ................................................................................................................. 19

3.5 Celanatomie ......................................................................................................................................... 19

3.6 DNa structuur en functie...................................................................................................................... 20

3.7 Verschillende soorten en aantallen chromosomen .............................................................................. 23

3.8 Chromosomale afwijkingen ................................................................................................................. 24

1 van 86

,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
3.9 moleculaire gereedschappen voor biologisch-antropologisch onderzoek ........................................... 24

3.10 Belangrijke begrippen .......................................................................................................................... 25

4 H3: Van genotype naar fenotype ........................................................................................................... 26

4.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 26

4.2 Van genotype naar fenotype ............................................................................................................... 26

4.3 Het abo-bloedgroepsysteem als eerste voorbeeld............................................................................... 26

4.4 Obesitas: een complexe interactie als tweede voorbeeld .................................................................... 27

4.5 Mendeliaanse genetica ........................................................................................................................ 27

4.6 De mendelwetten ................................................................................................................................ 28

4.7 Linkage en crossing over ...................................................................................................................... 28

4.8 mutatie (goed te kennen) .................................................................................................................... 28

4.9 Puntmutatie en sikkelcelanemie .......................................................................................................... 29

4.10 Insertie en deletie mutatie ................................................................................................................... 29

4.11 Mutaties: slecht, neutraal en goed ...................................................................................................... 29

4.12 X-gebonden afwijkingen en Y-gebonden afwijkingen.......................................................................... 30

4.13 Mendeliaanse genetica bij mensen ..................................................................................................... 30

4.14 De mendeliaanse genetica voorbij ....................................................................................................... 31

4.15 Polygene eigenschappen, het fenotype en het milieu ......................................................................... 31

4.16 Besluit .................................................................................................................................................. 33

5 H4: De krachten van evolutie en de vorming van soorten ...................................................................... 34

5.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 34

5.2 Hoe werkt evolutie? ............................................................................................................................. 34

5.3 Hoe werkt natuurlijke selectie? ........................................................................................................... 34

5.4 Andere manieren waarop evolutie werkt ............................................................................................ 35

5.5 Seksuele selectie .................................................................................................................................. 36

5.6 Classifiicatie en evolutie....................................................................................................................... 37

5.7 Wat is een soort? ................................................................................................................................. 38

5.8 Soortvorm of speciatie ......................................................................................................................... 38

5.9 Het tempo van soortvorming ............................................................................................................... 39

5.10 Adaptaties ........................................................................................................................................... 39

5.11 Het Hardy-Weinberg evenwicht .......................................................................................................... 40

5.12 Soorten selectie.................................................................................................................................... 41

5.13 Samenvattend schema ........................................................................................................................ 41

5.14 Belangrijke begrippen .......................................................................................................................... 41

2 van 86

,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
6 H5: Dateringsmethoden in de biologische antropologie --> heel beperkt kennen! ................................. 42

6.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 42

6.2 Types van fossielen .............................................................................................................................. 42

6.3 Illustraties bij periodes ......................................................................................................................... 42

7 H6: Ontstaan en evolutie van het niet-menselijke primaten .................................................................. 44

7.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 44

7.2 Typische primaatkenmerken (bekijk zeker ppt voor foto’s) ................................................................. 44

7.3 Hypothesen over de evolutie van primaten ......................................................................................... 46

7.4 De evolutie van vroegere antropoïden (bekijk foto’s in ppt) ............................................................... 46

7.5 De rol van klimaatveranderingen ........................................................................................................ 47

7.6 Samenvatting....................................................................................................................................... 47

7.7 Belangrijke begrippen .......................................................................................................................... 47

8 H7: Het sociale leven bij niet-menselijke primaten ................................................................................ 48

Het sociame leven van primaatgemeenschappen ............................................................................................ 48

8.1 diversiteit bij primaatsamenlevingen .................................................................................................. 48

8.2 sociaal gedrag onder primaten: verbetering van overleving en reproductie....................................... 48

8.3 primaten en hun leefpatronen ............................................................................................................. 49

8.4 Mannelijke reproductieve strategieën verschillen van vrouwelijke reproductieve strategieën ........... 50

8.5 De andere zijde van competitie: coöperatie bij primaten .................................................................... 50

8.6 Waarom zou een primaat altruïstisch gedrag vertonen ...................................................................... 50

8.7 Foeragiersstrategieën .......................................................................................................................... 51

8.8 Hulpbronnen verwerven en kennisoverdracht: cultuur? ...................................................................... 51

8.9 vocale en niet-vocale communicatie.................................................................................................... 51

8.10 Samenvatting sociaal gedrag bij chimpansees en bonobo’s ............................................................... 52

8.11 Een poging tot vergelijking .................................................................................................................. 52

8.12 Belangrijke begrippen .......................................................................................................................... 52

9 H8: De oudste menselijke afstammingslijnen ........................................................................................ 53

9.1 Inleiding: wat is een hominine? ........................................................................................................... 53

9.2 Biedale voortbeweging: leven op twee voeten .................................................................................... 53

9.3 NIet-slijende kauwcomplex .................................................................................................................. 53

9.4 Hypothesen over het bipedalisme ....................................................................................................... 54

9.5 Seksueel dimorfische en menselijk gedrag .......................................................................................... 54

9.6 Bipedalisme: een evolutionair compromis ........................................................................................... 55

9.7 Wie waren de eerste homininen .......................................................................................................... 55

3 van 86

,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
9.8 De eerste gereedschasmakers en gebruikers ....................................................................................... 56

9.9 Evolutie en uitsterven van de australopithecus-groep ........................................................................ 57

Appendix ........................................................................................................................................................... 58

9.10 Belangrijke begrippen .......................................................................................................................... 58

10 H9: Van ‘homo habilis’ naar ‘homo erectus’ ...................................................................................... 59

10.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 59

10.2 Homo Habilis: de eerste soort van het genus homo ............................................................................ 59

10.3 Homo habilis en australopithecus: gelijkaardige lichaamsbouw ......................................................... 59

10.4 Homo habilis adaptatie: intellegentie en gebruik van gereedschappen worden belangijker .............. 60

10.5 Habitatieveranderingen en toenemende adaptieve flexibiliteit .......................................................... 60

10.6 Homo erectus: de vroege homo veraovert de wereld .......................................................................... 60

10.7 Evolutie van homo erectus: biologische verandering, adaptieve en verbeterde voeding .................... 61

10.8 Evolutiepatronen bij homo erectus ...................................................................................................... 61

10.9 H. Naledi en H. Florensiensis ................................................................................................................ 62

Samenvattende kenmerken H. Erectus ............................................................................................................. 62

10.10 Belangrijke begrippen ..................................................................................................................... 63

11 H10: De oorsprong, evolutie en verspreiding van homo sapiens ........................................................ 64

11.1 inleiding ............................................................................................................................................... 64

11.2 Wat is zo modern aan moderne mensen? ........................................................................................... 64

11.3 MOderne homo sappiens: enkele oorsprong en globale verspreiding of regionale continuiteit? ....... 65

11.4 De vroege archaïsche homo sapiens.................................................................................................... 65

11.5 De late archaïsche homo sapiens ........................................................................................................ 66

11.6 Lichaamsbouw van Neanderthalers: afwijkend of aangepast? ........................................................... 67

11.7 Het jagen bij de neanderthalers: inefficient of succesvol?................................................................... 67

11.8 Neanderthalers en begraafrituelen ..................................................................................................... 67

11.9 Neanderthalers konden via spraak cummuniceren ............................................................................. 67

11.10 Neanderthalers gebruikten symbolen ............................................................................................. 68

Samenvatting: archaïsche homo sapien + belangrijke begrip .......................................................................... 68

12 H11: Van vroeg moderne naar moderne homo sapiens ..................................................................... 69

12.1 inleiding ............................................................................................................................................... 69

12.2 Vroege moderne homo sapiens in Afrika ............................................................................................. 69

12.3 Vroegere moderne homo sapiens in Azië ............................................................................................ 69

12.4 De vroege moderne homo sapiens in Europa ...................................................................................... 69

12.5 MOderne gedragsmatige en culturele transities ................................................................................. 70

4 van 86

,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
12.6 Interpreatatie van biologische variatie in fossiele resten van de homo sapiens ................................. 70

12.7 OUD DNA: ‘interbreeding’ tussen neanderthalers en vroege moderne mensen?................................ 70

12.8 De Genetische databank van moderne mensen en nieuw licht op de oorsrong .................................. 71

12.9 Een assimilatiemodel voor moderne menselijke variatie..................................................................... 71

12.10 Andere migratiepatronen: australie, stille oceaan, amerikaanse continenten ............................... 72

12.11 Aankomst in de westelijke hemisfeer .............................................................................................. 72

12.12 Samenvatting van migratiepatronen van onze eigen soort in vergelijking met die van anderen (we
zijn veel verder geraakt) ................................................................................................................................... 72

12.13 Belangrijke begrippen ..................................................................................................................... 73

13 H12: De voorbije 13 000 jaar .............................................................................................................. 74

13.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 74

13.2 De argrarische revolutiel nieuw voedsel en nieuwe adaptaties .......................................................... 74

13.3 populatiedruk ...................................................................................................................................... 74

13.4 Regionale variatie ................................................................................................................................ 74

13.5 Overleving en groei .............................................................................................................................. 75

13.6 Landbouw als adaptieve trade-off ....................................................................................................... 75

13.7 Hoe beïnvloedde de landbouw menselijke biologie? ........................................................................... 75

13.8 Het veranderde gezicht van de mensheid ............................................................................................ 76

13.9 Twee hypothesen ................................................................................................................................. 76

13.10 Gezondheid en de agriculturele revolutie ........................................................................................ 76

13.11 Gevolgen voor de groei als gevolg van ontbrekende voedingsstoffen ............................................ 77

13.12 Belangrijke begrippen ..................................................................................................................... 77

14 H13: Menselijke variatie: evolutie, adaptie, en adaptatiemogelijkheid ............................................. 78

14.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 78

14.2 menselijke variabiliteit op individueel en groepsniveau ...................................................................... 78

14.3 Wat is een populatie ............................................................................................................................ 79

14.4 Historische perspectieven op menselijke variabiliteit .......................................................................... 80

14.5 Het monogenisme – polygenisme debat ............................................................................................. 80

14.6 Valkuilen bij het gebruik van het oude rasconcept .............................................................................. 80

14.7 Huidige fenotypische variabiliteit bij homo sapiens ............................................................................ 81

14.8 Populatiegenetica ................................................................................................................................ 81

14.9 De bouw van een fylogenetische stamboom ....................................................................................... 81

14.10 Polymorfismen en natuurlijke selectie in menselijke populaties ..................................................... 82

14.11 Adaptatie en aanpassingsvermogen ............................................................................................... 84

14.12 Evolutionaire synthese .................................................................................................................... 85

5 van 86

,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
Belangrijke begrippen ........................................................................................... Error! Bookmark not defined.

6 van 86

,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.

1 INLEIDING: WAT IS BIOLOGISCHE ANTROPOLOGIE

1.1 INLEIDEND DEEL UIT DE LES
 Veel van de basisinzichten zijn de origin of spaces

Kijken naar het leven van cel naar samenleving: ied bestaat uit veel cellen
die interageren met omgevingen en genen

 mens niet reduceren tot zijn genetische materiaal

Begin: genoom = DNA

ontwikkeld zeer snel: zowel bij het begrijpen van de variabiliteit van de
mens, maar ook bij het lezen van genetisch materiaal van de voorouders
 ied is uniek
 belangrijk is om te beseffen dat de omgeving gedurende de
menselijke ontwikkeling een invloed kan hebben
vb. examens, roken, drinken kan invloed hebben, opgroeien in
arme buurt

Vanwaar komt dit?

Gelijkenissen en verschillen tussen mensen en chimpansee

 verschil in grootte van schedel en hersenschors, groot voorhoofd
komt door: culturele evolutie
 MAAR: Neanderthalers zouden perfect in ons SL kunnen leven zonder dat we het door hebben als ze
de kleren van nu dragen

1.1.1 BIOSOCIALE EN EVOLUTIONAIR GEÏNFORMEERDE CRIMINOLOGIE

Biosociaal = interactie tussen biologie en de omgeving

Geïnformeerd = rekening houden met evolutionaire inzichten

Begin

Lombroso: criminele mens; hij had interesse in zaken waar anderen geen interesse in hadden
 Lag aan de basis en heeft een traditie in gang gezet

7 van 86

,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.

1.2 INLEIDING

Bio-antropologie

- = de (natuurwetenschappelijke) studie van de mens
- = multidisciplinaire wetenschap
- Theodosius Dobzhansky:
o ‘Niets in biologie is logisch… behalve in het licht van de evolutie’

1.3 ANTROPOLOGIE EEN DIENS SUBVELDEN

Antropologie in de ‘4-field approach’:

- Studie van de mensheid in al diens vormen.
- Cross-cultureel en holistisch.
- Cultuur differentieert mensen van andere dieren.
- Biologie produceert cultuur, maar cultuur kan biologie beïnvloeden.

1.3.1 VIER VELDEN

1.3.1.1 (1) CULTURELE ANTROPOLOGIE

= Studie menselijke samenlevingen (vooral in cross-culturele context)

- Etnologie
- Etnografie

1.3.1.2 (2) LINGUÏSTISCH ANTROPOLOGIE

= Studie van taal, diens geschiedenis en gebruik in diverse samenlevingen, culturen

- Linguïstische vorm: grammaticale regels.
- Linguïstische functie: waarom spreken wij?
o Wat is het evolutionaire nut?
o GOSSIP & Grooming (Hypothese Robin Dunbar vlooien bij mensapen)
- Sociale context waarin taal ontwikkelde ?
o Stel: a roddelt over b, c komt dat te weten maar verhaal klopt niet → wat nu?
o Bestaat niet enkel bij mensen

1.3.1.3 (3) ARCHEOLOGIE

8 van 86

, Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
= Studie van materiële cultuur vroegere volkeren/ beschavingen

- Artefacten (van stenen vuistbijlen tot zwaarden)
- Materiële cultuur (van grotschilderingen tot SMAK)
- Prehistorische archeologen: focus op prehistorie
- Historische archeologen: focus op de geschiedenis
- Nieuw en razendsnel ontwikkelend gebied: archeo- genetica
o Combinatie modern DNA en acheologie koppelen
o Men ontdekt nog steeds nieuwe genen

1.3.1.4 (4) BIOLOGISCHE ANTROPOLOGIE

= elke wetenschapper die menselijke soort vanuit evolutionair perspectief bestudeert

REIKWIJDTE van de bio- antropologie:

▪ (1) Paleoantropologie
• = Studie van fossiele records van ancestrale mensen en hun naaste verwanten (primaten)
• Onderzoek begint met veldwerk
• Studie gebeurt in musea en universitaire labo’s
• Overblijfselen van menselijke voorouders, welke kenmerken horen samen, wat hoort bij welke
soort (per soort ook veel variatie), vergelijken met voorouders
▪ (2) Skeletale biologie
• = Studie van menselijke skelet en patronen en processen van menselijke groei, fysiologie en
ontwikkeling
o Huidig menselijk skelet bekijken
• Antropometrici : eerste generatie van biologische antropologen
o Metingen menselijk lichaam (gemiddelden, variaties,…)
• Statistisch gezien: hoe ver wijken we af van het gemiddelde, hoe groot is de variatie
• Belangrijk bij politie onderzoek: hoe is iemand om het leven gekomen?
▪ (3) Paleopathologie (paleo + pathos + logos)
• De studie van ziekten in oude menselijke populaties
o Bacterieën zijn ook heel oud, vraag is of een virus eigenlijk wel leeft
o Welke virussen leefden samen met mensen en door welke virussen mensen schade
kregen of ervan stierven
• De studie van menselijke resten in archeologische context
• Voorbeeld: sporen van infecties op botten en schedels
▪ (4) Forensische antropologie
• = studie van menselijke overblijfselen in legale (forensische) context
• Onderzoek naar oorlogsmisdrijven (genocide)
o Hoe is alles gebeurd, massa graven analyseren
• Moord: doodsoorzaak en sporenonderzoek (DNA-revolutie in forensische context)
o Niet per se ‘wie heeft het gedaan’ maar eerder ‘hoe is die gestorven’
• Verkrachting (‘rape kit’)
• Traumata = hoe raakt iets de schedel, schotwondes, ...
o Lang gediscussierd over sporen van geweld op oude schedels
o Satanisch idee dat voorouders elkaar de kop insloegen fout → ze leefden samen met
grote roofdieren zoals sabeltanttijgers en mammoeten, brengen veel schade aan
▪ (5) Primatologie
• = studie van niet-menselijke primaten en hun anatomie, genetica, gedrag en ecologie

9 van 86

The benefits of buying summaries with Stuvia:

Guaranteed quality through customer reviews

Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.

Quick and easy check-out

You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.

Focus on what matters

Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!

Frequently asked questions

What do I get when I buy this document?

You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.

Satisfaction guarantee: how does it work?

Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.

Who am I buying these notes from?

Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Crimistudent1. Stuvia facilitates payment to the seller.

Will I be stuck with a subscription?

No, you only buy these notes for $6.97. You're not tied to anything after your purchase.

Can Stuvia be trusted?

4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)

69052 documents were sold in the last 30 days

Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 15 years now

Start selling

Summary

Samenvatting Biologische Antropologie

Document information

Subjects

Written for

Seller

Reviews received

Content preview