Dit document bevat alles wat je moet kennen van het vak rechtsbescherming tegen de overheid. Alle verplichte arresten, werk-colleges, hoorcolleges en literatuur zijn samengevoegd tot een duidelijk en overzichtelijke samenvatting per onderwerp. Alles wat je hoeft te leren!
Inleiding rechtsbescherming tegen de overheid
Gaat onder andere over grote maatschappelijke vraagstukken voor zowel bestuursrechter als
burgerlijke rechter en internationale rechters komen.
1. Aardbevingen Groningen = verminderde winning door procedures. Vereisten:
- NAM moest winningsplan opstellen = wat doen, mogelijke risico’s, schade. Minister moet
hiermee al dan niet instemmen (dat is een besluit dus beroep open).
- Omgevingsvergunning nodig = wat kun je hier als rechter nou echt betekenen.
Afwikkeling schade met tijdelijke commissie die besluiten over vergoeding neemt: op
reguliere manier tegen procederen via bestuursrechter.
2. Opwarming aarde (Urgenda) = civiele procedure met vordering staat 25% terugbrengen
uitstoot is toegewezen. Impact:
- Nationaal = rb geeft opdracht beleid te ontwikkelen (mag dat zomaar)
- Internationaal = andere landen beginnen ook procedures hierover
3. Intrekken NL-schap jihadstrijders = minister mag dit doen als zij in buitenland radicaliseren en
ze als ongewenst vreemdeling beschouwen.
- Rechtsbescherming staat open maar constitutionele vragen: grote kans dat zo iemand er
niet achter komt dat dat gebeurd is (oplossing wet werkt niet: Staatscourant lezen) dus
oplossing: van rechtswege beroep bij geen reactie maar hij kan zelf niet aanwezig zijn en
veiligheidsdienst zal hem niet graag eigen rapporten laten inzien. Kan dit met 6 EVRM.
Dit vak
Hoe richten we procedures in, waar moeten ze aan voldoen, welke rechten moeten er zijn, welke
mogelijkheden heeft rechter, wat is verhouding tussen rechter en wetgever en rechter en bestuur.
Toegang tot de rechter in geschillen met overheid
Geschiedenis
Heb je toegang tot rechter in geschil ovh: lijkt van wel, maar is niet altijd vanzelfsprekend geweest.
Grondwet maakt dit mogelijk sinds 1887
o Art. 112 lid 2 = eigenlijk kun je uit dit artikel niet afleiden dat je altijd toegang tot
onafhankelijke rechter hebt in geschil ovh want
Er staat kúnnen bij rechterlijke organisatie
Er staat een vorm van publiekrechtelijke geschil (wat valt daaronder)
Er staat niet of het organen zijn die tot rechterlijke macht behoren (Rb, Hof,
HR) of ook niet tot rechterlijke macht horende organen (CBB, Afdeling
bestuursrechtspraak van de RvS
o Art. 115 = maar deze zegt nog steeds administratief beroep als eindvoorziening
mogelijk als alternatief van bezwaar. Vroeger was dit zo: kroonberoep mogelijk van
kroon na advies van RvS maar kroon kon afwijken daarvan. Rechtspraak hiertegen
was niet evident (zie verder voor vroeger).
Vroeger stelsel waar rechter dus niet evident was. Historisch beladen discussie wie hoogste:
o Loeff = die voorstelde wat we eigenlijk nu in Awb hebben
o Struyken = mensen dachten dat hij bedoelde dat publiekrecht door bestuursrechter
uitgevoerd moest worden, maar docent denkt dat hij bedoelde dat burger niets
opschiet (tegen ob) met rechter want die mag enkel marginaal toetsen als openbaar
, bestuur beslissingsruimte had. Dus beter af met hoogste instantie bestuursorgaan
die besluitvorming volledig over mag doen, niet alleen marginaal.
o Benthem arrest = Benthem zei kroonberoep is geen onafhankelijke rechtspraak en
dat recht geeft art. 6 EVRM wel (want bij uitoefening OG kan er ook sprake zijn van
vaststelling burgerlijke rechten en plichten). Gelijk dus gevolg: ingaan Awb 1994 met
bestuursrechter over hele linie met onafhankelijke rechter voor alle publieke geschil
Artikel 6 EVRM
Recht op toegang tot een onafhankelijke en onpartijdige rechter bij geschillen waar vaststelling
burgerlijke rechten en plichten dan wel tegen betrokkenen ingestelde strafvordering. Hof autonome
uitleg art. 6: eigen invulling van civil rights en obligations (dua onafhankelijk van of iets naar nationaal
recht als privaat- of strafrecht gezien wordt). Hele bestuursrecht valt onder 6, behalve:
- Het niet punitieve deel van belastingrecht = aanslag is geen vaststelling rechten en plicht
- Een deel van het asielrecht
Voor deze gevallen en alles wat verder buiten art. 6 valt geldt art. 47 Handvest (ook recht op
rechter). Combi art. 6 en 47 dekken hele bestuursrecht in recht op onafhankelijke rechter.
Het is gek dat we zo’n bepaling niet in Grondwet hebben. Voorstel ligt hiervoor met
“eenieder bij vaststellen zijn rechten en plichten of gegrondheid van vervolging tegen hem
recht op onafhankelijke rechter”. Twee situaties die richting art. 6 EVRM verwijzen dus.
Art. 112 van de Grondwet
Hoe moeten we deze interpreteren:
- Geschillen die niet uit burgerlijke rechtsbetrekking voortvloeien. Wat zijn dat
o Enge opvatting hebben wij = als uitoefening van publiekrechtelijke bevoegdheid
en oordeel daarover: dus geschillen die te maken hebben met besluiten.
Discussie: ruimer interpreteren dan besluiten (voorbereiding en uitvoering)
o Andere landen anders = bestuursrechter mag publiekrechtelijke geschillen doen
- Naar welke rechter kun je
o Andere geschillen (publiekrechtelijk, niet besluit) kun je naar burgerlijke rechter.
Zolang bestuursrechter openstaat moet dat, anders altijd burgerlijke rechter.
o Wie is de bestuursrechter = wel en ook niet tot rechterlijke macht behorend
Vaak: Rb en in hoger beroep RvS tenzij andere rechter aangewezen
Cassatie in bestuursrecht in beginsel niet mogelijk.
Vijf hoogste bestuursrechters (anderen die aangewezen kunnen worden)
Afdeling bestuursrechtspraak RvS, CBb, CRvB, Belastingkamer HR
(en evt. Gerechtshof Leeuwarden, maar telt vaak niet mee).
Ooit voorstel tot één hoogste, maar niet doorgegaan.
Onderscheid wel en niet tot rechterlijke macht behorende organen
Art. 2 RO = Rb, Hof en HR horen tot rechterlijke macht
CRvB, CBb en ABRvS horen niet tot rechterlijke macht.
o Rechtsbescherming tegen ovh: gezamenlijke taak bestuurs/burgerlijke rechter
Constitutionele positie van de rechter
Verhouding rechter en bestuur
Let op: dit heeft te maken met volgende kopje toetsingsverboden maar is eigenlijk wel een apart
leerstuk omdat het specifiek over evenredigheidsbeginsel gaat.
Wat kunnen we van bestuursrechter verwachten dus hoe indringend mag rechter toetsen als bestuur
beslissingsruimte heeft en wetgever de grenzen stelt. In dit domein mag rechter niet in domein
bestuur treden en dus marginaal toetsen op buitengrenzen (doctrinale terughoudendheid):
, - Vroeger = ruimte toets: enkel op verbod willekeur en détournement de pouvoir en dan of
dit niet onredelijk uitgevoerd werd.
o HR Doetinchemse woonruimtevorderingarrest = niet snel schending willekeur
- Toen rees vraag = kan art. 3:4 lid 2 Awb dit veranderen (evenredigheidsbeginsel).
o Praxis/Maxis = 3:4 is tot bo gericht, rechter mag hier niet aan toetsen omdat het
geen intensivering rechterlijke toetsing beoogt t.o.v. al bekende willekeurstoets.
Rb moest zich beperken tot vraag of er zodanige onevenwichtigheid van
afweging betrokken belangen is, dat appellanten niet in redelijkheid tot
verlening van gevraagde vrijstelling hebben kunnen komen.
- Nu = is vraag of Praxis/Maxis nog geldt en tendens naar indringendere toetsing. Uitleg:
o Recente uitspraak in Alcoholslot = vroeger: auto start niet voordat je blaast (als
straf op rijden met drank) inmiddels ingetrokken door deze uitspraak. Afdeling
Advisering had van tevoren al gezegd: dit bereikt doel niet. Toch doorgegaan,
toen kwamen er zaken en ABRvS moest mening hebben. Zagen het lang door de
vingers maar uiteindelijk zeiden ze dit klopt niet (want was veel duurder voor
betrokkene en leverde problemen op met werkgevers die dit niet in werkauto
van betrokkene wilden investeren).
ABRvS zei onevenredige gevolgen en in strijd met art. 3:4 lid 2
Maar Praxis/Maxis zei dat we niet aan 3:4 mochten toetsen (denk je)
zelfs bij toetsing regelgeving (en denk aan Landbouwvliegers).
Afdeling toets wimz rechtstreeks aan 3:4: exit Praxis/Maxis en exit
Landbouwvliegers (maar voorzichtig en je moet ze wel kennen).
o Meer arresten en mensen die aansturen op indringendere toetsing (discussie
Loeff –Struyken appelleert hieraan).
AG Widdershoven conclusie = we moeten indringender toetsen, toetsen
aan formele en materiële beginselen van bestuur. Weg met
Landbouwvliegers en bovendien nog verder gaan dan alleen 3:4 want HvJ
EU wil proportionaliteitstoets en dat houdt in: noodzakelijkheid,
geschiktheid én evenredigheid. Dus onderdeel van zelfs.
- NB: uitzondering op Praxis/Maxis was er altijd al bij toetsing punitieve sancties: ABRvS 4
juni 1996 “bij punitieve sancties dient rechter uitzondering te maken op terughoudende
toetsing door art. 3:4 lid 2, Awb aldus toe te passen dat hij beoordeelt of evenredigheid
bestaat tussen ernst van verweten overtreding en zwaarte van opgelegde sanctie.
Dus: betekent codificatie van evenredigheidsbeginsel in Awb dat bestuursrechter overheidsbesluiten
zonder meer aan evenredigheidsbeginsel mag toetsen:
- Probleem: machtenscheiding want bo moet bepalen wat doelen zijn en wat de middelen
daarvoor mogen zijn, rechter moet het op afstand toetsen
- Maxis/Praxis = 3:4 geldt alleen voor bo, niet rechters dus die terughoudend toetsen. Dus
evenredigheidsbeginsel geldt niet als rechter aan woord is. Uitzonderingen
o Arrest Keuringsplaats Scheelwolde = bij punitieve sancties wel rechterlijke norm
- Alcoholslot = mogelijke verruiming maar voorzichtig.
Verhouding rechter en wetgever
Taak rechter:
- Vaak gezegd = geschil beslechten zoals partijen voorleggen. Wet door wetgeving en
bestuur en de rechter past die vooraf gegeven regel toe op feiten tot uitspraak.
- Feitelijk = doen rechters veel meer dan dat:
o Ook rechtsvorming (Urgenda)
o Invulling geven aan het recht waar interpretatie nodig is
o Product wetgever rechtstreeks toetsen (Alcoholslotzaak).
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Pienroodhuyzen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.50. You're not tied to anything after your purchase.
