Samenvatting Groepsdynamica
hoofdstuk 4 Leiderschap
4.1 Inleiding
Een leider is een persoon die anderen zodanig kan beïnvloeden dat zij effectiever werken
aan het realiseren van hun gemeenschappelijke doelen en betere werkrelaties in stand
houden. Dit beïnvloedingsproces noemen we leiderschap. Het leiderschap vereist bepaalde
vaardigheden van de leider. Een geboren leider beschikt over een aantal eigenschappen die
ervoor zorgen dat mensen hem graag volgen:
1. Een geboren leider beschikt ten eerste over daadkracht, doelgerichtheid en visie.
2. Een geboren leider heeft duidelijke interesse in en passie voor zijn bezigheden.
3. Vaak heeft een geboren leider een charismatische uitstraling.
4. Een goede leider heeft oog voor zijn volgers.
5. Een geboren leider beschikt over een goede portie overtuigingskracht.
4.1 Eigenschappentheorieën
Als eerste bespreken we een traditionele visie op leiderschap, dat de
eigenschappentheorie wordt genoemd. Aristoteles was een aanhanger van deze theorie:
‘Sommigen zijn vanaf hun geboorte benoemd om overheerst te worden en anderen om
bevelen uit te delen.’ Bird (1940) analyseerde 20 onderzoeken waarin 79 eigenschappen
onder de loep werden genomen. Slechts vier eigenschappen konden volgens hem als
‘algemene leiderschapskwaliteiten’ worden beschouwd: intelligentie, initiatief, gevoel voor
humor en extraversie. Stogdill (1974) analyseerde een groot aantal verrichte onderzoeken en
concludeerde dat leiders de volgende eigenschappen bezitten:
- een sterke neiging om verantwoordelijkheid te nemen en opdrachten af te maken;
- krachtdadigheid en vasthoudendheid in het nastreven van gestelde doelen;
- avontuurlijkheid en originaliteit in het oplossen van problemen;
- initiatief nemen in sociale situaties;
- zelfvertrouwen en een sterk identiteitsbesef;
- de bereidheid om de gevolgen van beslissingen en acties te accepteren;
- de bereidheid om spanningen tussen mensen over te nemen;
- de bereidheid om frustratie en uitstel te tolereren;
- het vermogen om het gedrag van anderen te beïnvloeden;
- het vermogen om sociale systemen doelgericht vorm te geven.
Drie kanttekening van Stogdill over deze eigenschappen zijn: (1) deze eigenschappen
hebben ieder afzonderlijk weinig diagnostische of voorspellende waarde, (2) de beste
voorspeller van succesvol leiderschap bestaat uit eerdere succesvolle ervaringen met
leiderschap, (3) het feit dat iemand deze eigenschappen bezit wil nog niet zeggen dat hij een
leiderspositie gaat innemen. Simonton (1979) concludeerde dat zuiver toeval, de invloed van
de tijdgeest en technologische ontdekkingen factoren zijn die meer invloed hebben dan
persoonlijke eigenschappen. Het inventariseren van eigenschappen die leiders en niet-
leiders van elkaar onderscheiden, stuit op minstens vier problemen: (1) we kunnen een
oneindig aantal eigenschappen inventariseren, (2) de vereiste leiderschapskwaliteiten
kunnen per situatie verschillen, (3) wie zich tot een groot leider ontwikkelt, is niet te
voorspellen, en (4) of iemand met leiderschapskwaliteiten een groot leider zal worden is ook
afhankelijk van de tijdgeest. Toch zouden we de volgende conclusie kunnen trekken uit de
onderzoeken naar de eigenschappen en de persoonlijkheid van leidersfiguren: individuen die
de energie, de drijfveer, het zelfvertrouwen en de vastberadenheid bezitten om hun doel te
bereiken, ontwikkelen zich tot leidersfiguren omdat zij er alles aan doen om leidinggevende
posities te veroveren.
Charismatische leiders
, Het uit het Grieks afkomstige woord ‘charisma’ betekent oorspronkelijk ‘genadegave’ en
verwijst naar mensen die zich door bovenmenselijke krachten tot een bepaalde functie
geroepen achten. Charismatische leiders zijn redders of verlossers. We kunnen stellen dat
een charismatisch leider (1) over het vermogen beschikt om zijn eigen denkwijze op
anderen over te dragen, en/of (2) over bijzondere leiderschapskwaliteiten beschikt die hem
of haar in staat stellen om doelen te bereiken die het leed van zijn volgelingen verlichten.
Een charismatische leider kan worden omschreven als iemand die in extreme mate van
zichzelf en zijn standpunten overtuigd is en daardoor anderen weet te overtuigen dat de
overwinning in het verschiet ligt en dat er aan alle ellende een eind zal komen.
Machiavellistische leiders
Machiavellistische leiders geloven dat (1) mensen zwakke, onvolmaakte, lichtgelovige en
niet bijzonder betrouwbare wezens zijn; dat (2) anderen onpersoonlijke objecten zijn, en (3)
dat je anderen zo nodig moet manipuleren om je eigen doel te bereiken. Na het bestuderen
van de historische literatuur over de wijze waarop politieke leiders zouden moeten regeren,
trok Christie de conclusie dat machiavellistische leiders die hun volgelingen om politieke en
persoonlijke redenen manipuleren, vier eigenschappen vertonen:
1. Zij kennen geen emotionele betrokkenheid in hun relaties met anderen.
2. Zij hebben geen morele maar een opportunistische visie op hun interacties met
anderen en laten zich dus niet door morele normen leiden.
3. Zij kennen de behoeften van hun volgelingen en nemen de realiteit accuraat waar.
4. Zij zijn meer gericht op hoe ze de dingen voor elkaar krijgen dan op het realiseren
van ideologische langetermijndoelen.
4.3 Leiderschapsstijlen
Een andere manier om naar leiders te kijken is om naar de manier waarop het leiderschap
wordt vormgegeven te kijken, ook wel leiderschapsstijl genoemd. De term stijl verwijst naar
de wijze waarop we iets zeggen of doen en wordt meestal afgezet tegen de inhoud van
uitspraken en acties. Er worden binnen die benaderingen drie belangrijke leiderschapsstijlen
onderscheiden:
- Autoritaire leiders geven bevelen en bepalen zonder overleg met de groepsleden
wat er moet gebeuren.
- Democratische leiders betrekken de groepsleden bij de besluitvorming.
- Laissez-faireleiders nemen niet deel aan de besluitvorming die in de groep
plaatsvindt.
Het baanbrekende onderzoek van Lewin e.a. (1939) gaf de volgende resultaten te zien:
- In groepen die door autoritaire en laissez-faireleiders werden geleid kwamen meer
agressieve acties voor dan in groepen met een democratische leider.
- De vijandigheid in de autoritair geleide groepen was vele malen groter (dertig keer)
dan in de twee andere groepstypen.
- 19 van de 20 leden vonden de democratische leider sympathieker dan de autoritaire
leider, en 7 van de 10 deelnemers vonden de laissez-faireleider sympathieker dan de
autoritaire leider.
De benadering van de leiderschapsstijlen kent twee belangrijke tekortkomingen: (1) de
effectiviteit van leiderschapsstijlen verschilt per situatie, en (2) we zouden een oneindig
aantal verschillende leiderschapsstijlen kunnen identificeren.
4.4 Beïnvloedingstheorie
Leiderschap betekent het beïnvloeden van groepsleden. De beïnvloedingstheorie gaat
ervan uit dat er een wederkerige relatie bestaat tussen leiders en volgelingen, waarbij beiden
iets van elkaar ontvangen. Positieve typen volgens zijn:
1. De onderbevelhebbende: loyaal aan de baas, eigen ideeën zijn ondergeschikt.
2. De ondergeschikte makker: betrouwbaar, trouw.
3. De groep die een leider volgt: trouw en toewijding.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller irisvanduinen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.88. You're not tied to anything after your purchase.