Samenvatting 'Wereldgeschiedenis - een inleiding- E. Vanhaute
260 views 29 purchases
Course
Global Connections
Institution
Universiteit Leiden (UL)
Book
Wereldgeschiedenis 2012
Relatief uitgebreide samenvatting van 'Wereldgeschiedenis - een inleiding' van E. Vanhaute. Dit boek behoort tot de stof voor deeltentamen II van het vak Global Connections in het tweede jaar van de bachelor Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Duidelijk opgedeeld in hoofdstuk- en paragraafkopj...
Samenvatting Wereldgeschiedenis – een inleiding – Eric Vanhaute
Global Connections deel 2, Bachelor Geschiedenis, Universiteit Leiden
Prelude
Het is menselijk om behoefte te hebben aan zin- en betekenisgeving, hier hoort het vertellen van de
geschiedenis van de mensheid ook bij. In de hele wereldgeschiedenis is de tijd dat de mensen op de
aarde waren relatief heel kort. De evolutie is echter geen voorbestemd verhaal. Richard Dawkins: de
mens is niet per sé het einddoel van de geschiedenis/evolutie. In de geschiedenis zijn namelijk de
meeste soorten ten onder gegaan aan extinctie. ‘Progressie’ betekent niet een onvermijdelijke
ontwikkeling richting de mensheid, maar vooruitgang in de richting van een grotere complexiteit, die
onder andere veroorzaakt wordt door de overlevingsstrijd tussen de verschillende soorten.
De moderne mens is ongeveer 200.000-300.000 jaar geleden ontstaan. Deze homo sapiens
onderscheidde zich van zijn voorouders doordat hij meer ontwikkelde vormen van communicatie
beheerste. Hierdoor kon hij zich beter aanpassen aan veranderende omstandigheden, hij overleefde
als jager-verzamelaar.
Ongeveer 10.000 jaar geleden ontstonden de eerste landbouwsamenlevingen. In deze tijd kenmerkte
de wereld zich door divergentie: er ontwikkelden zich vier grote zones, die tot 1500 zouden blijven:
Afro-Eurazië, Amerika, Australië en eilanden in de Stille Zuidzee. Kennis van landbouwtechnieken
ontstond in deze gebieden, onafhankelijk van elkaar. Dit wijst op soortgelijke factoren, zoals
klimaatverandering en demografische druk. Ook waren er technologische veranderingen en de
opkomst van sociale verschillen (o.a. belastingheffing). Er was de opkomst van ‘steden’, met een
vorm van arbeidsverdeling. Via afroming van de landbouw konden er steden bestaan, zo’n systeem is
een landbouwrijk.
In de periode 500 v. Chr. – 1000 groeide het aantal beschavingen. Dit wordt ook wel de ‘axiale
periode’ genoemd, vanwege de gelijkende bewegingen in alle werelddelen. Er vond ook culturele
uitwisseling plaats.
In de periode 1000-1750 zetten deze ontwikkelingen zich voort, met ook grote veranderingen, zoals
de koppeling van de grote wereldzones, wat plaatsvond vanuit het competitieve statensysteem in
Europa.
Vanaf 1750 is er de periode van de moderne samenleving, de meest turbulente periode uit de
geschiedenis tot nu toe. Dit vanwege het grote aantal ingrijpende veranderingen: nieuwe
economische organisatie, snel opvolgend innovaties, veranderende globale verhoudingen, snelle
bevolkingsgroei, etc. De samenleving werd globaal, maar er was niet meer gelijkheid.
1
,Hoofdstuk I: Wereldgeschiedenis: een geschiedenis van de wereld?
Wat is de reden om wereldgeschiedenis te bestuderen? Het geeft toegang tot de historische
achtergrond van de hedendaagse geglobaliseerde wereld. Historische verhalen krijgen zo ook
betekenis in hun verbondenheid binnen het overkoepelende menselijke verhaal.
Allereerst is wereldgeschiedenis een andere manier van kijken. Het tijdsperspectief en het aantal
thema’s zijn enorm groot. Algemene definitie: wereldgeschiedenis bestudeert het ontstaan, de groei
en de veranderingen van de menselijke gemeenschappen in een vergelijkend perspectief en in hun
onderlinge samenhang. Kernwoorden zijn Communities (gemeenschappen), Comparisons,
Connections en Systems. Het ziet de wereld als de uitkomst van het samenleven van mens en natuur,
van de interactie tussen humane gemeenschappen. Mensen maken keuzes, die in verschillende
gevallen gelijk of anders kunnen zijn. wereldgeschiedenis wil weten waarom die keuzes verschillen,
en in hoeverre interregionale contacten de geschiedenis van de mensheid hebben bepaald. De mens
wordt altijd op het mondiale spanningsveld geplaatst, wat laat zien dat wereldgeschiedenis vanuit
een ander perspectief kijkt.
Daarnaast is wereldgeschiedenis een andere manier van denken. Het stelt grote vragen, dus het
heeft ook grote antwoorden nodig. Zij herdefiniëren ook de drie dimensies van de sociale
wetenschap: de ruimtelijk dimensie (de wereld), de tijdsdimensie (geschiedenis) en de thematische
dimensie (wereldgeschiedenis). Uiteindelijk zijn deze dimensies de uitkomst van keuzes.
Welke wereldgeschiedenis? Het gaat om de groei en de verandering van menselijke
gemeenschappen in een vergelijkend perspectief en in hun onderlinge samenhang. Men richt zich
dus niet op individuele gemeenschappen. Er zijn drie verhaallijnen dominant:
De graduele (interne) groei van menselijke samenlevingen in relatie tot (externe) ecologische
uitdagingen. Dit leidt vaak tot het ontstaan van vergelijkbare samenlevingspatronen.
De interactie tussen menselijke groepen die tot culturen en beschavingen leiden. Elke cultuur
moet een politiek systeem ‘kiezen’ en een systeem van economische activiteit. Die keuzes
die hierin gemaakt worden laten veel gelijkenissen en verschillen zien.
Culturen komen op vreedzame of gewelddadige wijze met elkaar in contact.
Voor het begrijpen van deze grote vragen hoeft men niet ‘alles over alles’ te weten, men moet ook
keuzes maken m.b.t. de eenheid van analyse, het tijds- en ruimtelijke kader, en het thema. Het
verhaal dat uit de casus blijkt, moet dan wel inzicht geven de ontwikkeling van de hele menselijke
gemeenschap.
Uiteindelijk wil men inzicht krijgen in hoe bevolkingsgroepen in verschillende tijden en plaatsen
gepoogd hebben soortgelijke doelstellingen met verschillende middelen te behalen, b.v. reproductie
van kennis, inzicht en arbeid. En men wil kennis over hoe bevolkingsgroepen hun samenleving
uitbouwden en hoe ze reageerden op contact met andere bevolkingsgroepen.
Uiteindelijk is wereldgeschiedenis geen nieuw, alles overkoepelend verhaal met een exclusief
eenduidig verklaringskader. Wel is het een metaverhaal, maar nooit absoluut en definitief.
2
, 1.4. Waarom wereldgeschiedenis?
Wereldgeschiedenis probeert het verhaal van de gehele menselijke gemeenschap te begrijpen en in
kaart te brengen. Hiervoor is altijd een brede context nodig. Hieraan liggen drie inzichten ten
grondslag:
Samenlevingen komen en gaan, verschillen, maar hebben ook gedeelde
basiskarakteristieken, zoals politieke beheerssystemen.
Samenlevingen ontstaan, groeien en veranderen niet op zichzelf. Ze staan altijd in contact
met andere samenlevingen.
Samenlevingen zijn vaak het primaire analysemiddel, maar bijna altijd is ook een bredere
analyse nodig, in de vorm van systemen, zoals migratie.
Wereldgeschiedenis heeft passieve doelstellingen: kennen (het waarom, hoe en wat van
wereldgeschiedenis). En actieve doelstellingen: kunnen (formuleren hoe het mondiale perspectief
zich verhoudt tot andere schalen in tijd en ruimte, uitleggen op welke wijze processen van interactie
en diffusie de mondiale samenleving vormgeven, etc.
1.5 Wereldgeschiedenis als traditie en vernieuwing
Geschiedenis is ook in het heden vaak ‘nationale’ geschiedenis: de geschiedenis van een volk of
cultuur. Dit nationale verhaal speelt zich echter niet af in een vacuüm, het is deel van een groter
geheel. De nationale geschiedschrijving had zijn hoogtepunt in de 19e eeuw en speelde in op een
behoefte, nl. het legitimeren van de natiestaat. Ook de andere stromingen ontstonden uit behoefte
aan kennis en verantwoording. Voorbeelden:
Etnocentrische wereldgeschiedenissen: er zijn oude geschiedenissen met universele
pretentie, uit de Joodse, Griekse of Arabische wereld. De superioriteit van de eigen
beschaving is hierin het uitgangspunt. Vaak willen ze ook een algemene, universele en
tijdloze waarheid brengen. Deze traditie was tot de 19e eeuw het sterkst aanwezig in de
islamitische wereld. bv Ibn Khaldoun.
Een Europees universalisme: vanaf de 18e-eeuwse Verlichtingsfilosofen, ging men in de 19e
eeuw zoeken naar algemene wetmatigheden die de geschiedenis vormgeven. In de 19e eeuw
was Europa op heel veel gebieden absoluut hegemoniaal. Europese intellectuelen hadden
dan ook meestal een wereldbeeld waarin Europa de norm was. Azië was het begin, en
Europa het einde van de geschiedenis. De bestudering van het niet-Europese zorgde ook
voor een disciplinering van de wetenschappen, (opdeling in sociologie, geschiedenis, etc.)
wat er voor zorgde dat disciplineoverschrijdende benaderingen niet toegepast werden. Er
waren echter twee tradities die wel de mondiale blik bewaarden: enerzijds de
beschavingsgeschiedenissen (Spengler) en het paradigma van de (kapitalistische)
wereldeconomie (Marx).
Een nieuwe wereldgeschiedenis: vanaf 1960 kreeg wereldgeschiedenis een nieuwe impuls.
O.a. omdat buiten de academische wereld het besef groeide dat samenlevingen slechts vorm
krijgen door processen van onderlinge interactie. De globale dimensie kreeg hierdoor steeds
meer aandacht. O.a. Fernand Braudel, die de Middellandse Zee als uitgangspunt neemt, en
dus niet de nationale staten.
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Dostoczar99. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.42. You're not tied to anything after your purchase.
