Summary
filosofie 2024/2025 kwetsie 4 uitbundige samenvatting
- Course
- Level
- Book
uitgebreide samenvatting kwestie 4 succes ;)
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
esedsuadi
Content preview
1KWESTIE 4: GRENSVERVAGINGEN
1.1.1 Inleiding
De richting waarin wij ons als mensen zullen ontwikkelen ligt niet vast, maar is radicaal open. Volgens
Plessner is de excentrische positionaliteit het enige essentiële kenmerk van de mens.
Uit dit kenmerk, dat beschrijft hoe wij ons verhouden tot de wereld, onszelf en anderen, volgt dat wij
kunnen reflecteren op ons bestaan en dat wij dus de vrijheid hebben om ons bestaan zelf vorm
te geven.
Wij blijven echter zoeken naar een fundament van ons bestaan, iets buiten onszelf dat ons wezen kan
verklaren en ons richting kan geven. Technieken geven ons metaforen om ons wezen te beschrijven
en mogelijkheden om het op een wetenschappelijke manier te onderzoeken. Elke beschrijving van het
wezen van de mens die daaruit volgt – ook als deze naturalistisch is – heeft vervolgens een
voorschrijvend aspect: zo is de mens en zo zou ze ook moeten zijn. Tegelijkertijd laat de
historische ontwikkeling van metaforen, technieken en wetenschappen zien dat elk mensbeeld
contingent is.
1) Leg met een voorbeeld uit dat elke beschrijving van de mens tevens een voorschrijvend (ethisch) aspect
heeft.
2) Wat betekent: elk mensbeeld is contingent? Leg dit uit met het voorbeeld van het westerse
individualisme.
Mensen ontwikkelen zich op uiteenlopende manieren, in meerdere richtingen tegelijk en op verschillende
vlakken. Daar is geen overkoepelend plan in te ontdekken dat zich noodzakelijk zal ontvouwen. Toch is
daarmee niet gezegd dat we moeten ophouden om te proberen het wezen van de mens onder woorden
te brengen. Er zijn immers wenselijke en minder wenselijke ontwikkelingen mogelijk. Dit geeft ons de
opdracht om na te denken over wie we kunnen, maar zeker ook wie we willen zijn.
,2
Elk antwoord op de vraag naar de mens drukt uit wat we op een bepaald moment relevant
achten om uit te lichten in de relatie tussen de mens en haar omgeving. Wat vinden we belangrijk? Wat
proberen we te bereiken en te voorkomen? Wat wordt over het hoofd gezien? Daarom kunnen we de
vraag ook anders stellen: welke antwoorden op de vraag naar de mens staan vandaag de dag ter
discussie?
Een manier om deze discussies te benaderen is door het te hebben over grensvervagingen. Welke
traditionele afbakeningen van wat de mens is en niet is staan daarmee op losse schroeven? En wat
betekenen deze grensvervagingen mogelijk voor de bestaanservaring van de mens en voor wat ze ziet
als haar bestaansopdracht: het doel of de zin van haar bestaan?
Zoöloog, filosoof en feminist Donna Haraway (1944) uit kritiek op de dualistische manier van
denken die gebruikelijk is in de Westerse filosofie en die volgens haar dikwijls een aanleiding is om een
van beide kanten van de oppositie boven de andere te stellen: geest boven lichaam, mens boven
dier, man boven vrouw.
Ze stelt voor om de grenzen in ons denken te vervagen – tussen mens en dier, tussen levend wezen en
machine en tussen fysiek en niet-fysiek – en gebruikt daarvoor het beeld van de mens als cyborg. Dit
beeld helpt ons te erkennen dat we geen eenheid hebben, geen vastomlijnde identiteit. Er zijn geen
essentiële kenmerken die ons mens maken. Dat biedt ons de mogelijkheid weerstand te bieden aan
uitsluiting en onderdrukking op basis van een mensbeeld waar sommigen wel en anderen niet aan
voldoen. Het biedt ons de mogelijkheid om te wennen aan een samenleving waarin allerlei samengestelde
identiteiten, verschillende ervaringen en tegenstrijdige standpunten naast elkaar bestaan.
3) Wat is de kritiek van Haraway op het westerse dualisme en wat is volgens haar het voordeel het
mensbeeld ‘de mens als cyborg’?
,3
Kwestie 4 behandelt achtereenvolgens de grensvervagingen die Haraway voorstelt: tussen mens, dier
en plant, tussen levend wezen en materie of machine, en tussen fysieke en niet-fysieke
entiteiten. Elk standpunt vertegenwoordigt een grensvervaging en gaat eerst in op argumenten die het
vervagen van de grens onderbouwen en vervolgens op kanttekeningen die je daarvanuit ethisch,
kentheoretisch of wetenschapsfilosofisch perspectief bij kunt plaatsen.
Het denken van Bruno Latour vormt hierbij een rode draad. Zijn filosofie over het
handelingsvermogen van niet-mensen komt net als het beeld van de cyborg van Haraway
voort uit kritiek op het dichotome denken van de moderne tijd, dat scheidingen aanbrengt
tussen object en subject, materie en geest en tussen feiten enerzijds en waarden of belangen
anderzijds.
, 4
1.1.2 Standpunten
Standpunt 1: de grens tussen mens en dier is vervaagd
Traditioneel wordt in de filosofie de vraag naar de mens beantwoord door haar te contrasteren met
andere dieren. Dit blijkt al uit de term animal rationale van Aristoteles: we zijn een dier, maar in
tegenstelling tot het dier hebben wij rationeel denkvermogen. Ook in de christelijke manier van denken
over de mens als kroon van de schepping wordt de unieke positie van de mens ten opzichte van
dieren benadrukt. Wij hebben immers kennis van goed en kwaad en kunnen op basis daarvan morele
oordelen vellen.
Volgens Haraway is de grens tussen mens en dier aan het vervagen. Dit is natuurlijk al in gang gezet in
de negentiende eeuw, toen de evolutietheorie de grens tussen mens en dier slechtte. Inmiddels is
ook de grens tussen de mens en andere organismen vervaagd, tot bacteriën en bomen aan toe.
Anderzijds krijgen dieren en zelfs planten eigenschappen toegedicht die eerder alleen aan
mensen werden toegeschreven zoals intelligentie en moraliteit. En zo beschrijft de microbiologie
hoe wij als mens geen gesloten eenheid zijn van mensachtige materie, maar allerlei niet-mensen binnen
in ons huisvesten, zoals bacteriën die ons helpen bij de spijsvertering. Wat zijn de mogelijke gevolgen
van deze an andere grensvervagingen?
Argument 1: we bestaan uit allerlei niet-menselijke wezens
Filosoof Timothy Morton (1968) stelt dat we geen scherpe grens tussen mensen en andere levende
wezens kunnen trekken. We hoeven daarvoor alleen maar naar de realiteit van ons lichaam te kijken:
onze darmwand is bezet met bacteriën die helpen met het verteren van ons voedsel. Al onze
cellen bestaan uit wezens (mitochondrieën) die in een eerder stadium van de evolutie vrij levende
bacteriën waren en die op een gegeven moment verder zijn gaan leven in een andere cel: onze huidige
eukaryote cellen. Hij stelt voor om anders over onszelf te denken, namelijk in termen van
verbondenheid met allerlei andere levende wezens. Dit noemt hij ecologisch denken.
4) Wat verstaat Morton onder ecologisch denken?
Primaire tekst 12, Timothy Morton: passages uit Het ecologische denken
(2012)37 DE MESH: EEN WERKELIJK WONDERBAARLIJK FEIT
Het geruststellende praatje over het weer met iemand op straat om het ijs te breken of de tijd te doden
is niet meer. Dat gesprek verzandt nu in een ongemakkelijke stilte - of iemand begint over opwarming
van de aarde. Het weer geldt niet langer als een neutrale achtergrond waartegen gebeurtenissen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller esedsuadi. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.31. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
52510 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now