Deze samenvatting is gebaseerd op de cursus, powerpoint en de lessen psychopathologie: klinische praktijk. Dit vak wordt gegeven in het tweede jaar van de bachelor toegepaste psychologie door M. Vancauwenbergh.
PSYCHOPATHOLOGIE: KLINISCHE PRAKTIJK
INLEIDING
Doorheen de tijd is er steeds een fascinatie voor misdaad en geweld geweest, maar vanuit deze opgewonden
manier van berichtgeving die de media doet krijgt men een vertekend beeld van de criminaliteit die aanwezig is
in de maatschappij. Aangezien het aantal levensdelicten amper 1% van de criminaliteit bedraagt.
Wanneer we kijken naar het nieuws gaat het hier vooral over hot nieuws, ze gaan vooral die dingen in de verf
zetten die misgelopen zijn want deze zullen het meeste sensatie oproepen. Goed nieuws is geen nieuws. De
werkelijkheid zoals deze in de media wordt weergegeven is niet gelijk aan de realiteit. Misdadigers worden
soms verheerlijkt of net vermonsterlijkt.
Levensdelict – een misdaad die andermans dood tot gevolg heeft.
Van waar kan die fascinatie voor misdaad dan komen?
- Onveiligheidsperceptie: vaak hebben we meer het gevoel dat we onveilig zijn, terwijl dit niet in
verhouding is met de werkelijke kans op gevaar.
- Destructieve kant: misschien kan het zijn dat we door het zien van de misdaden onze eigen
destructieve kant meer kunnen aanvaarden of als minderwaardig zien.
o Plaatsvervangedne bevrediging voor onze eigen antisociale tendensen
o Elke confrontatie met de extreme slechtheid van anderen is een ideale wasbeurt voor ons
geweten
- Wetenschappelijk onderzoek: experimenten zoals het Milgram-experiment en het stanford-
gevangenisexperiment bevestigen dat elke persoon destructief gedrag kan stellen wanneer men zich
in de juiste omstandigheden bevind of wanneer iemand met autoriteit hierom vraagt. (hierbij is de
psychologische druk vaak erg groot, waaronder de personen ook aangeven te lijden)
MILGRAM – EXPERIMENT
Hier worden proefpersonen uitgenodigd om mee te doen aan een experiment, waarbij ze opgedeeld worden in
ofwel leerkracht ofwel leerling. Maar de proefpersoon krijgt steeds de rol leerkracht aangezien de leerling
steeds iemand is die mee in het team van het experiment zit.
Tijdens dit experiment wordt de leerkracht afgescheiden van de leerling waarbij ze elkaar niet kunnen zien
maar wel horen, de leerkracht moet enkele vragen stellen aan de leerling en wanneer deze fout antwoordt
moet hij deze een elektrische schok toedienen. De leerling maakt hier dan geluiden die overeen zouden komen
met de grote van de schok maar krijgt niet effectief een schok. Naarmate het experiment vordert gaat ook het
aantal volt van de elektrische schok omhoog. Bij de leerkracht is ook nog een proefleider aanwezig die de
proefpersoon aanmoedigd om verder te gaan wanneer deze twijfelt.
uit dit experiment bleek dat 2/3 van de proefpersonen met aanmoediging van een autoritair persoon zo
danig ver gaan dat men zelfs dodelijke schokken zou toedienen.
STANFORD – GEVANGENISEXPERIMENT (ZIMBARDO)
Hier worden enkele studenten ingedeeld in twee groepen, een groep cipiers en een groep gevangenen. In dit
experiment werden ze voor 2 weken ondergedompeld in hun rol van cipier of gevange in de kelder van de
Stanford-universiteit.
1
,Celine Vanmeenen 2BaTPK
Na 6 dagen heeft men dit experiment al moeten stoppen aangezien de cipiers hun macht zo danig gingen
misbruiken dat ze de gevangenen echt gingen kleineren en bijna martelen. De cipiers leken hier wel sadisten
terwijl de gevangen onder heel wat stress stonden en soms depressieve klachten ervaarden. (wij vs. Zij denken)
hieruit bleek dat de mensen volledig veranderden wanneer ze in een machtspositie terechtkwamen
Dit zien we ook terugkomen in andere historische gebeurtenissen zoals de jodenvervolging, hier waren vele van
de militairen psychische normale mensen die het uitroeiingsbevel uitvoerden. Ook zijn er veel personen die in
het dagdagelijks leven al crimineel gedrag stellen. (diefstal, inbraak, fiscale fraude, overspel, oplichting, …)
MISPLAATST PSYCHOLOGISME
We moeten opletten dat we niet bij elke vorm van criminaliteit een eenvoudige psychologische benadering
aannemen aangezien criminaliteit en misdaad steeds multifactorieel bepaald wordt.
Het psychopathologisch referentiekader is dus maar 1 van de meerdere invalshoeken, er zijn ook heel wat niet-
psychopathologische determinanten zoals: groepsdruk, angst voor gezichtsverlies, sociale isolatie, …). Er is dus
wel een verband tussen psychopathologie en geweld.
DE GEVANGENIS
Een gevangenis – een plaats waar een straf moet worden uitgeboet.
hier moet wel een humane strafuitvoering zijn al is het geen therapeutische instelling, er is zowel
humanisering op vlak van infrastructuur als op vlak van begeleiding.
Dit is de laatste jaren niet zo evident als men zou denken aangezien het aantal gevangenen stijgt en ook de
opsluitingsduur stijgt, hierbij komt dan ook nog eens dat er heel wat langgestraften zijn die niet vervroegd vrij
kunnen komen.
De maatschappij staat hier ook niet echt voor open, deze is eerder repressief wat zorgt voor problemen op
vlak van reïntegratiemogelijkheden.
HOOFDSTUK 1: MISDAAD EN FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
1.1. ER ZIJN LEUGENS , GROTE LEUGENS EN STATISTIEKEN
We zien datr er niet overal evenveel sprake is van criminaliteit, we zien dat er in Scandinavië een heel stuk
minder criminaliteit is en ook meer vertrouwen is in de medemens.
Veelvoorkomende opvattingen:
- De hoeveelheid criminaliteit is fors gestegen sinds de jaren ‘60
- De daders worden als maar driester en nietsontziender
- Daders worden als maar jonger
- Relativerende stroom: er leeft een groot onveiligheidsgevoel bij de burger maar deze staat niet in
verhouding met de objectieve criminaliteitscijfers
2
,Celine Vanmeenen 2BaTPK
We zien dat de officiële misdaadstatistieken geen betrouwbare indicator zijn voor de werkelijke
criminaliteitsniveaus. Waarom deze geen betrouwbare indicatoren zijn:
- Politiestatistieken
Nadelen: onderschatten de hoeveelheid criminaliteit:
o Slachtoffers komen vaak geen aangifte doen
o Registratiebeleid van de politie: de politie registreert misdaden niet altijd zoals deze zich
voordoen (pc gestolen geen serienummer kan niet aangegeven worden)
o Meetfouten, onjuistheden, onvolledigheden, beperkingen van het registratiesysteem (stalker
pleegt een moord de moord wordt geristreerd als misdaad maar de stalking vervalt)
(kinderen die feiten plegen deze kunnen niet strafrechtelijk vervolgt worden dus worden
ook niet gerigistreerd)
- Slachtofferstatistieken: zo kan men inzicht krijgen in het dark number
Nadelen:
o Geheugenbeperkingen
o Subjectieve beoordelingen
- Daderstatistieken
Nadelen: Niet alle feiten worden weergegeven
deze drie vormen kunnen samen een realistischer beeld geven
Dark number – de niet-geregistreerde criminaliteit.
Belangrijke zaken bij de interpretatie van misdaadcijfers:
- Moeten over een lange termijn bekeken worden, men mag dus niet de cijfers van dit jaar en de cijfers
van vorig jaar vergelijken tijdelijke fenomenen zoals politieacties kunnen hier een vertekent beeld
geven
- Politionele beleidswijzigingen kunnen ervoor zorgen dat criminaliteitscijfers veranderen (de
prioriteiten van opsporingen hebben een impact op de cijfers en registratie van de politie)
- Besteding van publieke gelden, wanneer er bijvoorbeeld minder middelen ingezet worden in de
verslavingszorg zullen er meer mensen met een verslaving op straat rondzwerven en sneller overgaan
tot delicten
- Veelplegers, criminelen die steeds opnieuw feiten plegen vormen een aanzienlijk deel van de
criminaliteitscijfers
1.2. FORENSISCHE PSYCHOLOGIE EN PSYCHIATRIE
1.2.1. TERMINOLOGIE
Forensisch – komt van een bepaalde situatie die publiek is geworden of gaat over zaken die te maken hebben
met een rechtsbedeling.
Een forensisch anatoom-patholoog – stelt zijn kennis en expertise van de menselijke anatomie ter beschikking
van het gerecht.
Het rapport dat een forensische gedragskundige opstelt is openbaar, het kan door heel wat verschillende
instanties gelezen worden. Dit zorgt er dan ook voor dat de rapportage zowel qua vorm (leesbaarheid) en
inhoud (geen privacy) aangepast zijn.
3
, Celine Vanmeenen 2BaTPK
1.2.2. WERKTERREIN
Een forensisch psycholoog kan te werk op 3 domeinen:
De penitentiaire psychiatrie De getuige-deskundige of de expert Forensisch psychiatrische behandeling
pro justitia
10 à 20% van de veroordeelden Dit zijn psychologen die aan worden Deze is multidisciplinair en is niet
Per jaar ongeveer 20 zelfdodingen gesteld door de rechtbank om een gericht op genezing maar wel op het
Risicoperiode: deskundigheidsonderzoek in voorkomen van recidive
- Start van detentie strafzaken uit te voeren
- Wanneer men de uit- hier moeten ze de rechter inlichten
spraak krijgt en deze over:
slechter uitvalt dan - De samenhang tussen het
verwacht delict en de persoonlijkheid
Psycholoog: van de verdachte
- Adviesfunctie - Toerekeningsvatbaarheid
- Begeleidingsfunctie (komt - Behandelingsmogelijkheden
weinig aan bod) - Inschatting van het risico van
herhaling
Recidive – de herhaling van een misdrijf.
We kunnen de forensische psychologie afbakenen wanneer we onderscheid maken tussen drie
onafhankelijke dimensies met betrekking tot delicten:
- Juridische dimensie – al dan niet strafbare feiten ten gevolge van sociale B D
deviantie (blauw) C
- Morele dimensie – al dan niet aanwezig zijn van psychiatrische stoornis (rood)
- Medische dimensie – al dan niet toerekeningsvatbaar (geel)
A
Het onderzoeksterrein van de forensisch gedragskundige ligt op het kruispunt tussen
gebied B en C
- Zone A: mensen die geen sociaal deviant gedrag stellen, een psychische stoornis hebben en
ontoerekeningsvatbaar zijn
o Psychische ziekte
Gebied van de
- Zone B: mensen die sociaal deviant gedrag stellen, een psychische stoornis hebben en
forensische psychologie
toerekeningsvatbaar zijn
o Veroordeelden
- Zone C: mensen die sociaal deviant gedrag stellen, een psychische stoornis hebben en
ontoerekeningsvatbaar zijn
o Geïnterneerden
- Zone D: plegen een delict worden ontoerekeningsvatbaar verklaard maar hebben geen psychische
stoornis
o Onweerstaanbare drang
1.2.3. VERWANTE GEBIEDEN EN TERMINOLOGIE
De gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg – een psecialisatie in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Deze
richt zich op gerechtscliënten met een psychiatrische stoornis. Hier blijft de justitiële instantie verantwoordelijk
voor de patiënt maar de zorgcoördinatie gebeurt door de actoren in de geestelijke gezondheidszorg.
Men wil de forensische hulpverlening zoveel mogelijk integreren in de GGZ, maar veel GGZ-voorzieningen
bieden veel weerstand om behandeling te verwerven aan cliënten met een gerechtelijk statuut
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller celinevanmeenen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.89. You're not tied to anything after your purchase.
