Samenvatting van tijdvak 6, Regenten en Vorsten, in een tijdvakkendossier van Feniks geschiedenis voor VWO. Handig alle kenmerkende aspecten van dit tijdvak in een schematisch overzicht verwerkt. Met begrippen en definities, jaartallen, uitgelichte personen/gebeurtenissen en een aantal oefenvragen....
* Van 1600-1700
* De Vroegmoderne tijd
* Van 1500-1800
* Op de voorgrond zie je een kroon. De kroon is het symbool
van de absolute vorsten uit deze tijd. Op de achtergrond zie je
Amsterdamse herenhuizen die werden bewoond door de
machtige burgers, de regenten, die in de Republiek de macht
van de vorst hadden overgenomen.
Dit tijdvak heeft vier kenmerkende aspecten:
1 Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een
wereldeconomie.
De economische ontwikkeling die met de ontdekkingsreizen in de Tijd van Ontdekkers en
Hervormers was ingezet, hield aan in de Tijd van Regenten en Vorsten. In de kustgewesten
Holland en Zeeland waren de boeren van akkerbouw overgegaan op veeteelt. Daar waren ze
toe gedwongen, doordat de natuurlijke omstandigheden waren veranderd. Door het tekort aan
graan dat daardoor ontstond, moest er steeds meer graan uit het Oostzeegebied worden
ingevoerd. Een deel van het graan dat in Amsterdam werd aangevoerd, werd verscheept naar
onder andere Spanje en Italië. Was daar de oogst mislukt, dan was er veel vraag naar graan
en konden de Hollandse handelaren er een flinke prijs voor vragen. De Hollandse kooplieden
werkten volgens de principes van het kapitalisme. De graanhandel werd daardoor de
belangrijkste handel voor de economie. Amsterdam werd een stapelmarkt. Het hout en graan
uit het Oostzeegebied werden tijdelijk daar opgeslagen, en daarna verder getransporteerd. De
hoeveelheid aangevoerde en opgeslagen goederen groeide enorm, vooral doordat er steeds
weer nieuwe handelsmogelijkheden werden ontdekt. Aan het einde van de zestiende eeuw
legde de Republiek wereldwijd handelscontacten en ging ze een groeiende rol spelen in de
opkomende wereldeconomie. In de Republiek ontstond hierdoor het handelskapitalisme. Op de
heenreis namen de handelsschepen uit de Nederlanden zuivel en nijverheidsproducten mee.
Na verloop van tijd ontstond er een uitgebreid handelsnetwerk. Vanaf 1600 voeren niet alleen
Portugese en Spaanse schepen naar Azië, maar ook schepen van handelaren uit de
Republiek en Engeland. Hierdoor raakte de economie van steeds meer landen verweven. In
1602 wist Johan van Oldenbarnevelt een samenwerkingsverband te organiseren van alle
koopmannen uit Holland en Zeeland: de VOC, om zelf peper en andere specerijen uit Indië te
halen. Voorheen was dit gebied vooral in handen van Spanje en Portugal. Door de
ontwikkelingen in de landbouw, nijverheid, handel en scheepvaart steeg in de zeventiende
eeuw de welvaart in de Republiek meer dan in de omringende landen. Omdat in de
wereldhandel de landen bovendien elkaars concurrenten waren, nam de bestaande rivaliteit
tussen landen toe. Terwijl in de Republiek de overheid een voorstander was van zo veel
mogelijk economische vrijheid, probeerden de regeringen van Engeland en Frankrijk juist de
vrije economie met overheidsmaatregelen in te perken. Dit werd onder andere gedaan met de
Act of Navigation.
Kapitalisme: economisch systeem met als belangrijkste kenmerken winststreven, privébezit
en concurrentie.
Handelskapitalisme: een vroege vorm van kapitalisme, waarbij kooplieden geld verdienen
met de (internationale) handel.
Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC): Nederlandse handelsonderneming in de
zeventiende en achttiende eeuw, met een monopolie op de handel tussen Europa en Azië
(Indië).
Stapelmarkt: aangekochte producten waar nog geen koper voor is, worden in pakhuizen
opgeslagen totdat zich een koper aandient of de prijzen zich gunstig hebben ontwikkeld.
1595/1597: Eerste reis van Nederlandse schepen naar Indië
, 1602: Oprichting VOC
1621: Expeditie Coen tegen de Banda-eilanden
1651: Act of Navigation
Oefenvragen:
In 1628 veroverde kapitein-generaal Piet Hein vlakbij Cuba een Spaans konvooi dat zilver uit
de Spaanse zilvermijnen in Zuid-Amerika vervoerde naar Spanje. Hij bracht zijn buit naar de
Republiek, waar het zilver voorlopig werd opgeslagen. Dit leidde in grote delen van Europa tot
een economische terugval door gebrek aan muntgeld.
Leg uit waardoor deze wereldeconomie kon ontstaan, met een verwijzing naar deze
gebeurtenissen.
Deze wereldeconomie kon ontstaan als gevolg van de Europese expansie. Dat blijkt uit de
aanwezigheid van Spaanse zilvermijnen in Zuid-Amerika en Spaanse en Nederlandse schepen
rond Cuba.
Leg uit waardoor deze gebeurtenissen als bewijs kunnen dienen voor het bestaan van
een wereldeconomie, met een verwijzing naar deze gebeurtenissen.
De gebeurtenissen kunnen als bewijs dienen voor het bestaan van een wereldeconomie,
omdat de economische gevolgen ervan in heel Europa merkbaar waren. Dit duidt op een
internationaal en onderling afhankelijk economisch stelsel.
2 De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel
opzicht van de Nederlandse Republiek.
Dit kenmerkend aspect bestaat eigenlijk uit drie onderdelen:
A. De bijzondere plaats in staatkundig opzicht van de Republiek
B. De bloei in economisch opzicht van de Republiek
C. De bloei in cultureel opzicht van de Republiek
A
Na het afzweren van de Spaanse koning Filips II en de dood van Willem van Oranje stonden
de Nederlanden er alleen voor. De bestuursvormen van Karel V en Filips II bleven bestaan. Elk
gewest had zijn Staten en om praktische redenen was er ook een Staten-Generaal, een
vergadering waarin de vertegenwoordigers van de Gewestelijke Staten elkaar ontmoetten.
Daarnaast was er de functie van stadhouder.
Na het uitroepen van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was het onduidelijk bij
wie de macht lag. Dit werden al snel de Gewestelijke Staten. In de Staten-Generaal werd
duidelijk dat er grote verschillen waren tussen de gewesten. De regenten kregen van hun
eigen gewest instructies mee. Het was aan Johan van Oldenbarneveldt te danken dat de
macht van de gewesten in de praktijk wel mee viel. Hij bouwde zijn functie in de Staten-
Generaal uit tot hoofd van de Staten-Generaal. Als vertegenwoordiger van het gewest Holland
hield hij vooral de belangen van dat gewest goed in de gaten.
Echter was niet iedereen in de Republiek blij met de bestuursvorm die zich onder leiding van
Van Oldenbarnevelt ontwikkelde. Vooral stadhouder Maurits werd voor hem een grote
tegenstander. Belangrijkste functie van de stadhouder was die van opperbevelhebber van het
leger. Beslissen over militaire acties werd uitgevoerd door de Gewestelijke Staten. Dit
beperkte het gezag van de stadhouder. Toen het gewest Holland aanstuurde op het einde van
de oorlog met Spanje, werd zijn positie nog zwakker. Maurits werd opgevolgd door Frederik
Hendrik en hij hervatte de oorlog in 1621 waarin het Twaalfjarig Bestand eindigde. Uiteindelijk
is het de Oranjes in de tijd van regenten en vorsten niet gelukt om de Republiek om te vormen
tot een monarchie.
B
De economische ontwikkeling die met de ontdekkingsreizen in de Tijd van Ontdekkers en
Hervormers was ingezet, hield aan in de Tijd van Regenten en Vorsten. In de kustgewesten
Holland en Zeeland waren de boeren van akkerbouw overgegaan op veeteelt. Daar waren ze
toe gedwongen, doordat de natuurlijk omstandigheden waren veranderd. Door het tekort aan
graan dat daardoor ontstond, moest er steeds meer graan uit het Oostzeegebied worden
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller rosaliedje. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.31. You're not tied to anything after your purchase.
