Hoofdstuk 5: Het zelf: onszelf begrijpen in een sociale context
5.1 De oorsprong en aard van het zelfconcept
Het is te betwijfelen of andere diersoorten zichzelf als unieke wezens beschouwen,
zoals wij dat doen. Zelfconcept: geheel van overtuigingen dat we hebben over onze
persoonlijke eigenschappen, ofwel onze kennis over wie we zijn. Met behulp van een
spiegel kun je onderzoeken of ook andere dieren het zelfconcept hebben.
Zelfherkenning bij mensen ontwikkelt zich wanneer kinderen ongeveer 18 tot 24
maanden oud zijn.
5.1.1 Culturele invloeden op het zelfconcept
De cultuur waarin we opgroeien heeft een belangrijke invloed op ons zelfconcept. In
veel westerse culturen hebben mensen een onafhankelijk zelfbeeld: de manier om
zichzelf te definiëren in termen van de eigen interne gedachten, gevoelens en
handelingen en niet in termen van de gedachten, gevoelens en handelingen van
anderen. Veel mensen uit Aziatische en andere niet-westerse culturen hebben een
onderling afhankelijk zelfbeeld: manier om zichzelf te definiëren in termen van de
relaties met andere mensen, erkennend dat de gedachten, gevoelens en
handelingen van anderen dikwijls het eigen gedrag bepalen. Ze koesteren
verbondenheid en onderlinge afhankelijkheid tussen mensen, terwijl ze
onafhankelijkheid en uniciteit juist afkeuren.
Niet elk lid van een westerse cultuur heeft een onafhankelijk zelfbeeld en niet elk lid
van een Aziatische cultuur vertoont alle kenmerken van onderlinge afhankelijkheid.
Binnen de culturen bestaan verschillen in zelfconcept en deze verschillen zullen
toenemen naarmate het contact tussen culturen toeneemt.
5.2.1 Functies van het zelf
Het zelf heeft vier hoofdfuncties:
1. Zelfkennis is de manier waarop we begrijpen wie we zijn en informatie
daarover ordenen.
2. Zelfcontrole is de manier waarop we plannen maken en beslissingen
uitvoeren.
3. Impressiemanagement is de manier waarop we onszelf presenteren aan
anderen om ervoor te zorgen dat ze de indruk van ons krijgen die we ze willen
geven.
4. Zelfwaardering is de manier waarop we proberen een positief beeld van
onszelf in stand te houden.
, 5.2 Zelfkennis
5.2.1 Zelfkennis door middel van introspectie
Introspectie: proces waarbij mensen naar binnen kijken en hun eigen gedachten,
gevoelens en motieven onderzoeken.
Zich concentreren op het zelf: zelfbewustzijnstheorie
Soms keren onze gedachten zich vanzelf naar binnen en denken we over onszelf
na. Andere keren gebeurt dat vanwege externe omstandigheden, bijvoorbeeld als
we onszelf in de spiegel zien. Wanneer dit gebeurt, verkeren we in een verhoogde
staat van zelfbewustzijn: de beleving van de eigen identiteit, dus van wie wij zijn en
wat wij doen, denken, voelen of hebben meegemaakt.
Zelfbewustzijnstheorie: deze theorie stelt dat wanneer mensen hun aandacht op
zichzelf richten, ze hun eigen gedrag evalueren en vergelijken met hun innerlijke
normen en waarden. We worden op dat moment zelfbewust in de zin van dat we
meer objectieve, beoordelende observatoren van onszelf worden en onszelf zien
zoals een buitenstaander zou doen.
Zelfbewustzijn maakt ons bewust van onze interne normen en stuurt ons gedrag
vervolgens. Stel je voor dat je trots bent op een verslag dat je hebt geschreven. Stel
je vervolgens voor dat je docent je tijdens een feedbackgesprek vertelt dat je een
onvoldoende hebt gekregen. De docent confronteert je met al je fouten en je ziet in
dat je onvoldoende helaas terecht is gegeven. Het nieuwe inzicht in je fouten is
strijdig met de verwachting die je had over je schrijfvaardigheid en je voelt je rot.
Vervolgens ga je hard werken om te leren van je fouten en veel oefenen om je
schrijfvaardigheid te verbeteren.
Wanneer mensen in een negatieve staat van zelfbewustzijn verkeren, proberen ze
situaties te vermijden die het zelfbewustzijn verhogen. Ze kijken bijvoorbeeld niet
naar foto's van zichzelf op sociale media. Soms gaan mensen ver in hun pogingen
om het zelfbewustzijn te verlagen, bijvoorbeeld door alcoholmisbruik of vreetbuien.
Het feit dat mensen, ondanks alle risico's regelmatig overgaan tot dergelijke
manieren om aan zichzelf te ontsnappen, geeft wel aan hoe vervelend het kan zijn
om de aandacht op jezelf te richten.
Niet alle manieren om aan het zelf te ontsnappen zijn schadelijk. Veel vormen van
religieuze expressie en spiritualiteit zijn bijvoorbeeld net zulke effectieve manieren
om de aandacht van jezelf af te leiden. Bovendien is aandacht op jezelf richten niet
altijd vervelend. Over jezelf nadenken kan ook heel aangenaam zijn, omdat het je
positieve prestaties kan benadrukken.
Het kan eveneens een manier zijn om op het rechte pad te blijven. Naast het
verkrijgen van inzichten over jezelf, heeft zelfbewustzijn tevens als functie dat je je
bewust wordt van je normen en waarden; je herinnert jezelf daardoor aan je gevoel
voor goed en fout. Wanneer mensen zich bewust zijn van zichzelf, zijn ze eerder
geneigd om zich aan hun eigen normen te houden, zoals het weerstaan van de
verleiding om te spieken tijdens een tentamen. Zelfbewustzijn is dus vooral
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller kiki95. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.38. You're not tied to anything after your purchase.
