Summary
Volledige samenvatting Ethiek
- Course
- Institution
- Book
Volledige samenvatting van het boek 'Ethiek' van Professor Geenens aan de KULAK. Notities v/h hoorcollege erin verwerkt.
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
henrilagae
Content preview
Henri LagaeEthiek samenvatting
Inhoudstafel
1.0 Inleiding: ethiek en scepticisme
1.1 Wat is Goed handelen? Fundamenten van de westerse ethiek
1.1.1 Aristoteles en het natuurlijke doel van de mens
1.1.2 Het epicurisme: ‘Genot is het hoogste goed’
1.1.3 Petrus Abaelardus: zondigen zonder zondige intenties?
1.1.4 De rede als grondslag: Immanuel Kant
1.1.5 utilitarisme: ‘the greatest happiness priniciple
1.1.6 Taal als grondslag: Jürgen Habermas
1.1.7 Synthese: grondtypes van de ethiek
1.2 Van natuurwet tot mensenrechten. Normatieve fundamenten van het recht
1.2.1 Het natuurrecht als brug tussen recht en moraal
1.2.2 Het christelijke natuurrecht: Thomas van Aquino
1.2.3 Het moderne natuurrecht en het ontstaan van het idee van individuele rechten
1.2.4 Hobbes: Het natuurlijke recht op vrijheid en het sociaal contract
1.2.5 Locke: natuurwet en natuurlijke rede
1.2.6 De ambiguïteit van de natuurwet bij Montesquieu
1.2.7 Het klassieke rechtspositivisme
1.2.8 Rechtspositivisme versus natuurrecht: de hedendaagse discussie
1.2.9 Mensenrechten als verderzetting van het natuurrecht ?
1.3 Individu versus gemeenschap. Normatieve fundamenten van het democratische
samenleven
1.3.1 De ethiek van de burger (republicanisme)
1.3.2 Het sociaal contract (liberalisme)
1.3.3 Ethiek, traditie en gemeenschap (communitarisme)
1.3.4 Een hedendaagse synthese: Habermas’ model van deliberatieve democratie
1.3.5 Een hedendaagse synthese: Claude Lefort en de lege plaats van de macht
1.4 Wie krijgt wat? Normatieve fundamenten van sociaaleconomische rechtvaardigheid
1.4.1 De rechtvaardigheid van de markt
1.4.2 John Rawls en de naoorlogse welvaartsstaat
1.4.3 Ethiek en globalisering
, Henri Lagae
Grondtypes van ethiek:
-Consequentialistische of theologische vorm van ethiek: een handeling is goed wanneer
ze leidt naar bepaalde gevolgen of naar een bepaald doel (“zoveel mogelijk
mensenlevens redden”, “zoveel mogelijk geluk creëren”,...).
-Deontologische vorm van ethiek: een handeling is goed wanneer ze overeenstemt met
bepaalde regels of plichten. ( “Niet doden”, “niet liegen”,..)
Christelijke ethiek bepaalt absolute plichten waaraan we ons moeten houden.
Naast de twee grondstromingen van ethiek is er nog een derde stroming: de Deugdenethiek,
die later nog besproken zal worden.
1.0 inleiding: ethiek en scepticisme
- Normatieve ethiek:
1. Betreft normen en principes die van toepassing zijn op het menselijk handelen in
algemeen
o Zowel op de samenleving als geheel (mens als gemeenschapswezen: sociale
ethiek)
o Als op het individueel handelen (mens als individu: individuele ethiek)
2. Zoekt naar grondslagen, dat wil zeggen, naar een fundering of rechtvaardiging voor
die normen en principes.
o Materiele infrastructuur maken ons leven materieel gezien mogelijk.
o Mentale infrastructuur: die normen en principes zijn fundamentele ideeën
waardoor we ons laten leiden in ons individuele en collectieve handelen. Die
ideeën vormen de mentale infrastructuur van onze samenleving.
Vraag: Hoe kunnen we de normen en regels die ons leven vorm geven structureren?
Zijn er bijvoorbeeld goede redenen om ongelijk te verdelen, zoals we vandaag de dag
doen?
- Normatieve ethici vooral geïnteresseerd in de legitimering van al die normen
- Onderscheid:
1 sociale ethiek : mens qua gemeenschapswezen
2 individuele ethiek : studie van normen en ideeën waar we ons naar richten in ons
individuele leven
- De praktische wijsbegeerte stelt de vraag naar het moeten, bestaat er een betrouwbaar fundament
voor de opvattingen die we hebben omtrent hoe we moeten handelen?
- De theoretische wijsbegeerte stelt de vraag naar het zijn, naar de werkelijkheid zoals ze is.
Historische achtergrond
Mythische samenlevingen:
- Mythes reiken de mens een zelfbeeld aan
- Theoretisch verhaal over de aard van de werkelijkheid
- Schrijven voor het we moeten leven + geven bevredigend en geruststellend antwoord op de vraag
wij men is als mens.
, Henri Lagae
Ze stabiliseren de samenleving omdat ze normen voor het menselijke gedrag in een verhaal
verankeren
Factoren v/d Demythologisering 6de eeuw V.C maw het doorbreken van het mythische zelfverstaan
van de mens.
! Hangt samen met de opkomst van het scepticisme! :
- Kritiek op mythes (theoretisch vacuüm)
Parmenides, Anaximander,... nl. de natuurfilosofen die beginnen reflecteren over wat
de werkelijkheid nu al dan niet inhoudt.
- Ontstaan van een democratie
Men wordt zich bewust van de maakbaarheid van de samenleving. De normen en waarden van de
samenleving liggen binnen de grenzen van de mensen
- Meer handel met verschillende volkeren waardoor de sociale orde verschijnt als conventioneel, als
een product van menselijke afspraken en dus eigenlijk als iets wat ook anders zou kunnen zijn. Het
staat niet meer vast.
Socrates en het ethisch scepticisme
- Sofisten (Plato, Socrates)
= kunstenaars in de rethoriek, opportunisten, sceptici, relativisten + geloven dat er geen
objectieve waarheid zit in ethische kwesties (goed handelen bestaat niet), maar het belangrijkste is =
eigenbelang verdedigen
Een van de bekendste sofisten was in het bijzonder Thrasymachus.
Fragment uit de Staat van Plato waarin T. zijn ongenoegen over de mening van Socrates uit.
Ehtisch vacuum ontstaat in de context van de Sofisten waarbij normen en waarden niet
gebaseerd zijn op enige standaard. Ethisch vacuum = sociale normen verliezen spontane zekerheid;
de orde van de samenleving kan object worden van kritische beschouwing
Sofisten, in het bijzonder Thrasymachus, zijn het eerste voorbeeld van doorgedreven ethisch
scepticisme.
- ethisch scepticisme (of ethisch relativisme): het ontkennen van funderingen waarop normen
steunen. Objectieve, universele waarheid is niet mogelijk. Alles bestaat hooguit uit opinies.
- Eigenbelang efficiënt verdedigen en andere overtuigen van eigen gelijk
- Gevaar: individuen zouden zomaar de regels en normen naast zich kunnen neerleggen om zich
radicaal toe te wijten aan hun eigenbelang
- Hier wordt enkel de bindende kracht van de normen in twijfel getrokken (of het individu eraan
gebonden is.
- Geschiedenis van Westerse ethiek is in feite een lange reeks pogingen om ethisch scepticisme te
weerleggen en een stevig fundament te construeren (bijvoorbeeld: natuurlijk doel van de mens,
religieus fundament, rede, taal).
- Socrates gaat in tegen de sofisten en stelt dat er wel degelijk objectieve zekere kennis mogelijk is.
Die bindend is voor individuen. Hij probeert het gecreëerde vacuüm van de sofisten terug op te
vullen.
Discussie tussen Calvin en Hobbes: socratische dialoog.
De enige moraal die Calvin zelf erkent is dan men alles dient te doen vanuit een eigenbelang.
, Henri Lagae
Calvin speelt de rol van een ethische scepticus wat leidt tot een heleboel conflicten.
Er is een objectieve fundering nodig voor de ideeën die onze samenleving structureren!
1.1 Wat is goed handelen? De fundamenten van de Westerse ethiek
1.1.1 Aristoteles en het natuurlijke doel van de mens
relevante biografische feiten over Aristoteles (384-322 v.C.) :
• komt naar Athene om aan de academie van Plato te studeren
• persoonlijk opvoeder van Alexander de Grote
• richt eigen Lyceum op voor onderricht aan jonge Atheners
+ polyhistor: eindeloze wetenschappelijke activiteit en publicaties (± 150
werken), onder meer zeer verdienstelijk in biologie en zoölogie
Wat is ethische kennis
- bij elke soort van wetenschap hoort ook een andere houding van het
kennende subject:
1 theoretische wetenschappen: zoals metafysica of natuurwetenschappen, doel is de kennis zelf en
het kennende subject is toeschouwer.
2 productieve wetenschappen: zoals landbouw of geneeskunde, interesse in product van het
handelen, hier zijn we de producent.
3 Praktische wetenschappen: zoals ethiek of politiek, het doel is het handelen zelf
Goed handelen vereist niet enkel praktijk maar ook een degelijk inzicht en kennis.
-Ethische kennis vergt opvoeding en vorming, de betekenis van het goede bereikt men door
herhaaldelijk de juiste keuze maken
• drie relevante werken voor Aristoteles’ ethiek:
- Ethica Nicomacheia
- Eudemische Ethiek
- Politica
Wat is een geslaagd leven?
Drie opties voor een leven:
1 leven gericht op plezier en zintuigelijk genieten
2 leven gericht op het verwerven van een goede naam en reputatie
3 leven gericht op het verwerven van kennis over het universum waarin je je bevindt
Volgens Aristoteles is er een beste activiteit aantoonbaar voor het menselijke handelen, dit vindt
men door het onderscheid tussen poesis en praxis te maken. Via dit onderscheid probeert hij de best
mogelijke invulling v/h leven aan te duiden.
- Poesis: handelingen gericht op een doel buiten zichzelf, transitieve activiteiten. Het resultaat is
belangrijk. (Bv het bouwen van een huis)
- Praxis : doel in zichzelf, immanente activiteiten. De activiteit zelf is belangrijk. Doel van de activiteit
is de activiteit zelf. Bv muziek spelen
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller henrilagae. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.23. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
73314 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now