Summary
Volledige samenvatting eerstelijnspsychologie
- Course
- Institution
Dit is een samenvatting van het eerste mastervak eerstelijnspsychologie aan de VUB. gemaakt aan de hand van de slides en notities gemaakt in e les.
[Show more]
Seller
Followaurlieweverbergh
Reviews received
Content preview
Aurélie Weverbergh 1MA PSYCH 2023-2024VUB
Eerstelijnspsychologie
Inhoud
1 Inleiding in de eerstelijnspsychologische zorg ................................................................... 9
1.1 Situering eerstelijnspsychologische zorg ................................................................... 9
1.1.1 Situering internationaal ........................................................................................ 9
1.1.2 Nationaal ............................................................................................................ 11
1.1.2.1 Netwerken van hulpverlening ..................................................................... 11
1.2 Karakteristieken eerstelijnspsychologische zorg...................................................... 12
1.2.1 Wat is eerstelijnspsychologie ............................................................................. 12
1.2.2 Opdrachten eerstelijnspsycholoog ...................................................................... 12
1.2.3 Finaliteiten eerstelijnspsychologische zorg ........................................................ 12
1.2.4 Profiel van eerstelijnspsycholoog ....................................................................... 13
1.3 Proces eerstelijnspsychologische zorg ..................................................................... 13
1.3.1 Assessment ......................................................................................................... 13
1.3.2 Gezamenlijke casusconceptualisatie .................................................................. 13
1.3.3 Gedeelde besluitvorming.................................................................................... 13
1.3.4 Eerstelijnspsychologische interventies ............................................................... 14
1.3.4.1 Eenheid van behandeling ............................................................................ 14
1.3.4.2 Behandelmodaliteiten ................................................................................. 15
1.4 Conventie eerstelijnspsychologische zorg................................................................ 16
1.4.1 Zorgaanbod aangepast aan de noden van de bevolking ..................................... 16
1.4.2 Eerstelijns en gespecialiseerde psychologische zorg ......................................... 16
1.4.3 Welke zorgverleners kunnen deze zorg voorzien? ............................................. 17
1.4.4 Tarieven .............................................................................................................. 18
1.5 Uitdagingen werkveld .............................................................................................. 19
1.5.1 Conceptuele onduidelijkheid .............................................................................. 19
1.5.2 Concrete implementering in België.................................................................... 20
2 Modellen eerstelijnspsychologie ...................................................................................... 21
2.1 Visie ELP ................................................................................................................. 21
2.2 Kortdurende behandelmodellen ............................................................................... 21
2.2.1 Low intensity CBT ............................................................................................. 21
2.2.1.1 KOP-model ................................................................................................. 21
2.2.1.2 Focused acceptance and commitment therapy (FACT) .............................. 22
2.2.2 Dynamische interpersoonlijker therapie (DIT) .................................................. 22
2.2.3 Oplossingsgerichte therapie ............................................................................... 22
2.2.4 Attachment based Family Therapy (ABFT) ....................................................... 23
1
,Aurélie Weverbergh 1MA PSYCH 2023-2024
VUB
2.2.5 Kortdurende cliëntgerichte therapie ................................................................... 23
2.2.6 Wetenschappelijke evidentie van kortdurende modellen ................................... 24
2.3 KOP-model............................................................................................................... 24
2.3.1 KOP: het theoretische concept ........................................................................... 24
2.3.2 De balans: reflectie, relativering, uitzicht en ontwikkeling................................ 25
2.3.3 Het KOP-model in praktijk: behandelproces in vijf stappen ............................. 25
2.3.3.1 Stap 1: begeleide exploratie, herstel van overzicht ..................................... 25
2.3.3.1.1 Take home stap 1 .................................................................................... 27
2.3.3.2 Stap 2: overzicht en samenhang K= O x P ................................................. 27
2.3.3.2.1 Take home stap 2 .................................................................................... 27
2.3.3.3 Stap 3: doelen formuleren ........................................................................... 28
2.3.3.3.1 Take home stap 3 .................................................................................... 29
2.3.3.4 Stap 4: gedragsverandering ......................................................................... 29
2.3.3.4.1 Algemene techniek K verminderen ........................................................ 29
2.3.3.4.2 Algemeen technieken O verminderen .................................................... 29
2.3.3.4.3 Technieken die helpen controle te krijgen over P .................................. 30
2.3.3.4.4 Take home stap 4 .................................................................................... 33
2.3.3.5 Stap 5: terugvalpreventie ............................................................................ 34
2.4 PrOP-model .............................................................................................................. 34
2.4.1 Inleiding ............................................................................................................. 34
2.4.2 Opbouw .............................................................................................................. 34
2.4.2.1 Fase 1: inventarisatiefase ............................................................................ 34
2.4.2.1.1 Balans opstellen ...................................................................................... 35
2.4.2.2 Fase 2: gedragsverandering......................................................................... 35
2.4.2.2.1 Module 1: sociogram of gedragsverandering via imitatie ...................... 35
2.4.2.2.2 Module 2: cognitieve technieken of denkgewoonten aanpakken ........... 35
2.4.2.2.3 Module 3: probleemoplossende vaardigheden ....................................... 36
2.4.2.2.4 Module 4: emotieregulatie ...................................................................... 36
2.4.2.3 Fase 3: terugvalpreventie en gedragsverandering in de toekomst .............. 37
2.4.2.4 Evaluatie en afsluiting................................................................................. 37
2.4.3 Werken met ouders ............................................................................................. 38
2.4.4 Tips voor de behandelaar ................................................................................... 38
3 Assessment en indicatiestelling eerstelijnspsychologie ................................................... 39
3.1 Inleiding ................................................................................................................... 39
3.1.1 Doelstellingen..................................................................................................... 39
3.1.2 Assessment ......................................................................................................... 39
3.2 Criteria eerstelijnspsychologische zorg versus gespecialiseerde psychologische zorg
2
,Aurélie Weverbergh 1MA PSYCH 2023-2024
VUB
40
3.2.1 De beslissingsboom generalistisch/specialistische zorg .................................... 40
3.2.2 Criteria van Bower ............................................................................................. 40
3.3 Assessment en indicatiestelling via KOP-model ..................................................... 41
3.3.1 Klachten ............................................................................................................. 41
3.3.1.1 Exploratie van problemen ........................................................................... 41
3.3.1.1.1 Via 4W’s ................................................................................................. 41
3.3.1.2 Via FIADU.................................................................................................. 41
3.3.1.2.1 Via 4G’s .................................................................................................. 42
3.3.1.2.2 Via ABC-schema .................................................................................... 42
3.3.1.3 Risicotaxatie ................................................................................................ 42
3.3.1.3.1 Veiligheidsplan ....................................................................................... 43
3.3.1.4 Klachtenvragenlijsten volwassenen ............................................................ 43
3.3.1.5 Klachtenvragenlijsten voor kinderen en/of jongeren .................................. 44
3.3.2 Omstandigheden ................................................................................................. 44
3.3.2.1 Vragenlijsten omstandigheden volwassenen .............................................. 44
3.3.2.2 Vragenlijst kinderen & jongeren ................................................................. 45
3.3.3 Persoonlijke stijl ................................................................................................. 45
3.3.3.1 Balans volwassenen .................................................................................... 45
3.3.3.2 Balans kinderen ........................................................................................... 46
3.3.3.3 Vragenlijst persoonlijke stijl volwassenen .................................................. 46
3.3.3.4 Vragenlijst kinderen .................................................................................... 47
3.3.4 Oefening ............................................................................................................. 47
3.3.4.1 Casus 1 ........................................................................................................ 47
3.3.4.2 Casus 2 ........................................................................................................ 47
3.3.4.3 Casus 3 ........................................................................................................ 48
3.3.5 Overzicht assessment KOP ................................................................................ 48
3.3.6 Tips behandelaars ............................................................................................... 48
3.3.7 Vaak voorkomende uitdagingen assessment ...................................................... 48
3.4 Sociale kaart ............................................................................................................. 49
3.4.1 Brussel ................................................................................................................ 49
3.4.2 Limburg .............................................................................................................. 49
3.4.3 Vlaams-Brabant .................................................................................................. 50
3.4.4 Antwerpen .......................................................................................................... 51
3.4.5 Oost-Vlaanderen ................................................................................................. 52
3.4.6 West-Vlaanderen ................................................................................................ 52
4 Interventies bij kinderen en jongeren: Emotieregulatie ................................................... 54
3
,Aurélie Weverbergh 1MA PSYCH 2023-2024
VUB
4.1 Emotieregulatie: theoretisch concept ....................................................................... 54
4.1.1 Transdiagnostische factoren ............................................................................... 54
4.1.2 Emoties ............................................................................................................... 54
4.1.3 Emotieregulatie .................................................................................................. 55
4.1.3.1 Emotieregulatiestrategieën .......................................................................... 55
4.1.3.2 Adaptief en maladaptief .............................................................................. 55
4.1.4 Emotieregulatie en psychopathologie ................................................................ 56
4.2 Interventies emotie-regulatie .................................................................................... 56
4.3 Verdieping: emotie-coaching ................................................................................... 57
4.3.1 De balans van zelfregulatie en co-regulatie ....................................................... 58
4.3.2 Rationale emotie-coaching ................................................................................. 58
4.3.2.1 Hand model of the brain (Siegel, 2012) ...................................................... 59
4.3.2.2 Window of tolerance (Siegel, 1999) ........................................................... 59
4.3.3 Oorsprong emotie-coaching ............................................................................... 60
4.3.3.1 Wat is emotie coaching? ............................................................................. 60
4.3.3.2 Opvoedingsstijl: omgaan met emoties ........................................................ 60
4.3.3.3 Voordelen emotie-coaching ........................................................................ 60
4.3.4 4 Stappen van emotie-coaching .......................................................................... 61
4.3.4.1 Herken gevoelens ........................................................................................ 61
4.3.4.1.1 Wees een detective in plaats van een rechter ......................................... 61
4.3.4.1.2 Zet jezelf in de schoenen van je kind ..................................................... 62
4.3.4.2 Label en valideer de emoties ....................................................................... 62
4.3.4.2.1 Mogelijke bezorgdheden van ouders ...................................................... 63
4.3.4.3 Stel grenzen indien nodig............................................................................ 63
4.3.4.4 Probleem oplossen ...................................................................................... 65
4.3.4.5 Enkele kanttekeningen ................................................................................ 66
5 Eerstelijnspsychologische interventies bij kinderen en jongeren: sociale vaardigheden . 67
5.1 Theoretische achtergrond sociale vaardigheden....................................................... 67
5.1.1 Definitie sociale vaardigheden ........................................................................... 67
5.1.2 Overzicht klassen van sociale vaardigheden ...................................................... 67
5.1.2.1 Sociale vaardigheden: topografie en functionaliteit ................................... 68
5.1.3 Belang van sociale vaardigheden ....................................................................... 68
5.1.4 Continuüm van passief-assertief-agressief gedrag ............................................. 69
5.1.5 Algemeen schema van sociale vaardigheden ..................................................... 69
5.1.6 Tekort aan sociale vaardigheden ........................................................................ 70
5.2 Interventies sociale vaardigheden ............................................................................ 70
5.2.1 Effecten sociale vaardigheidstrainingen ............................................................. 70
4
,Aurélie Weverbergh 1MA PSYCH 2023-2024
VUB
5.2.2 Sociale vaardigheidstrainingen .......................................................................... 70
5.2.2.1 Componenten in sociale vaardigheidstrainingen ........................................ 71
5.3 Verdieping: psycho-educatie en vaardigheidsversterkende oefeningen .................. 72
5.3.1 Psycho-educatie .................................................................................................. 72
5.3.2 Vaardigheidsversterkende oefeningen ............................................................... 74
5.3.2.1 Actief luisteren ............................................................................................ 74
5.3.2.2 Een gesprekje beginnen .............................................................................. 75
5.3.2.3 Ik-boodschappen ......................................................................................... 75
6 Eerstelijnspsychologische zorg: slaapproblemen ............................................................. 76
6.1 Slaap algemeen ......................................................................................................... 76
6.1.1 Belang van slaap ................................................................................................. 76
6.1.2 Onze slaapcyclus ................................................................................................ 76
6.1.3 Onze slaapwaakcyclus ........................................................................................ 77
6.2 Slaapproblemen ........................................................................................................ 78
6.2.1 Slaapstoornissen ................................................................................................. 78
6.2.2 Insomnia ............................................................................................................. 79
6.2.2.1 Ontstaansmodel langdurige insomnie ......................................................... 79
6.2.2.2 CGT-I .......................................................................................................... 80
6.2.2.3 Aandachtspunten ......................................................................................... 80
6.2.2.4 Assessment insomnia .................................................................................. 81
6.2.2.5 Slaapdagboek .............................................................................................. 82
6.3 Verdieping: interventies slaap .................................................................................. 82
6.3.1 Psycho-educatie .................................................................................................. 82
6.3.2 Slaaphygiëne en stimuluscontrole ...................................................................... 84
6.3.2.1 Slaaphygiëne ............................................................................................... 84
6.3.2.2 Stimuluscontrole ......................................................................................... 85
6.3.3 Relaxatiestrategieën ........................................................................................... 85
6.3.4 Slaaprestrictie ..................................................................................................... 85
6.3.5 Cognitieve strategieën ........................................................................................ 86
6.3.5.1 Gedachten uitdagen ..................................................................................... 87
6.3.5.2 Piekeren ....................................................................................................... 87
7 Eerstelijnspsychologische interventies bij volwassenen: zelfbeeld ................................. 88
7.1 Theoretische achtergrond zelfbeeld.......................................................................... 88
7.1.1 Zelfbeeld doorheen de levensloop...................................................................... 89
7.1.1.1 Ontwikkeling zelfbeeld ............................................................................... 90
7.1.2 Belang van zelfbeeld .......................................................................................... 91
7.1.2.1 Zelfbeeld als transdiagnostische factor ....................................................... 91
5
,Aurélie Weverbergh 1MA PSYCH 2023-2024
VUB
7.2 Interventies zelfbeeld ............................................................................................... 92
7.2.1 Types interventies .............................................................................................. 92
7.2.1.1 Voorbeelden gedragstherapeutische interventies ........................................ 92
7.3 Verdieping: Negatief zelfbeeld behandelen ............................................................. 93
7.3.1 De problematiek van een negatief zelfbeeld ...................................................... 93
7.3.1.1 In stand houdende factoren en gevolgen ..................................................... 95
7.3.1.2 Aanpak ........................................................................................................ 96
7.3.2 Anders kijken ..................................................................................................... 97
7.3.3 Anders doen ........................................................................................................ 99
7.3.3.1 Leefregels inventariseren ............................................................................ 99
7.3.3.2 Experimenteren met nieuw gedrag ............................................................. 99
7.3.3.3 Omgaan met kritiek ..................................................................................... 99
7.3.3.4 Verminderen van perfectionisme .............................................................. 100
7.3.4 Het negatief zelfbeeld de pas afsnijden ............................................................ 100
7.3.4.1 Censuur ..................................................................................................... 100
7.3.4.2 Externaliseren van het negatieve zelfbeeld ............................................... 101
7.3.5 Integratie en afronding ..................................................................................... 102
7.3.5.1 Een positief verhaal ................................................................................... 102
7.3.5.2 Terugvalprevalentie .................................................................................. 102
7.3.5.3 Evaluatie en afsluiting............................................................................... 102
8 Eerstelijnspsychologische interventies bij ouderen: gedragsactivatie............................ 103
8.1 Gedragsactivatie ..................................................................................................... 103
8.1.1 Tien kernprincipes van gedragsactivatie .......................................................... 103
8.1.2 Structuur sessie ................................................................................................. 105
8.1.3 Essentiële elementen van stijl en structuur van de behandelaar ....................... 105
8.1.4 Identificeer de ingrediënten van het gedragsmatig antidepressivum ............... 105
8.1.5 Activiteiten plannen en structureren ................................................................ 106
8.1.6 Vermijding ....................................................................................................... 106
8.1.6.1 Kracht van vermijding begrijpen .............................................................. 106
8.1.6.2 Identificeren en aanpakken van vermijdingsgedrag.................................. 106
8.1.7 Verhoog waardegericht gedrag ........................................................................ 107
8.1.8 Hoe denken een probleemgedrag kan zijn ....................................................... 107
8.1.9 Vooruitgang meten en afronding voorbereiden ............................................... 107
8.1.10 Gedragsactivatie als een transdiagnostische interventie .................................. 108
8.2 Levensfase ouderen ................................................................................................ 108
8.2.1 Primaire en secundaire veroudering ................................................................. 109
8.2.1.1 Lichamelijke veroudering ......................................................................... 109
6
,Aurélie Weverbergh 1MA PSYCH 2023-2024
VUB
8.2.2 Gezondheid en welzijn tijdens de late volwassenheid ..................................... 110
8.2.3 Persoonlijke ontwikkeling en gelukkig ouder worden ..................................... 110
8.2.3.1 Continuïteit en verandering in de persoonlijkheid .................................... 110
8.2.3.2 Succesvol en gelukkig ouder worden: wat is het geheim? ....................... 111
8.3 Gedragsactivatie bij ouderen .................................................................................. 112
8.3.1 Conceptueel model ........................................................................................... 112
8.3.2 Innovatieve toepassingen van gedragsactivatie bij ouderen ............................ 113
9 Digital mental health ...................................................................................................... 114
9.1 Introductie .............................................................................................................. 114
9.1.1 Wat is digital mental health? ............................................................................ 114
9.1.2 Een systematic review naar digital mental health ............................................ 114
9.1.2.1 Conventionele benadering, online ............................................................ 114
9.1.2.2 Digitale programma’s ............................................................................... 115
9.1.2.3 Opkomende technologieën ........................................................................ 115
9.1.2.3.1 Extended reality .................................................................................... 115
9.1.2.3.2 Sociale media ........................................................................................ 115
9.1.2.3.3 Wearables ............................................................................................. 115
9.1.2.3.4 Chatbots ................................................................................................ 115
9.1.2.4 Taxonomie van digitale interventies ......................................................... 116
9.1.2.5 Type interventies ....................................................................................... 116
9.2 Uitdagingen ............................................................................................................ 116
9.2.1 Adviezen HGR ................................................................................................. 117
9.3 Enkele voorbeelden ................................................................................................ 118
9.3.1 Onlinehulp-apps ............................................................................................... 118
9.3.2 M-Path .............................................................................................................. 118
9.3.3 Silver ................................................................................................................ 118
9.3.4 OnlinePsyHulp ................................................................................................. 119
9.3.5 Zorgpad ADHD ................................................................................................ 119
10 Psycho-educatie en werken met groepen ....................................................................... 120
10.1 Psycho-educatie ...................................................................................................... 120
10.1.1 Wat is psycho-educatie? ................................................................................... 120
10.1.2 Basiscomponenten psycho-educatie ................................................................. 120
10.1.3 Belangrijke aspecten psycho-educatie ............................................................. 120
10.1.4 Effectiviteit psycho-educatie ............................................................................ 120
10.1.5 Psycho-educatie in groep ................................................................................. 121
10.2 Werken met groepen .............................................................................................. 121
10.2.1 De rol van de leider bij groepspsycho-educatie ............................................... 121
7
,Aurélie Weverbergh 1MA PSYCH 2023-2024
VUB
10.2.2 KASST-model .................................................................................................. 121
10.2.2.1 Knowledge ................................................................................................ 121
10.2.2.2 Art ............................................................................................................. 122
10.2.2.3 Science ...................................................................................................... 122
10.2.2.4 Skills ......................................................................................................... 122
10.2.2.5 Technieken ................................................................................................ 122
10.2.2.6 Voordelen integratie factoren ................................................................... 123
10.3 Voorbeelden psycho-educatie ................................................................................ 123
10.3.1 Transdiagnostisch ............................................................................................. 123
10.3.2 Specifieke klachten .......................................................................................... 123
10.3.2.1 Angst ......................................................................................................... 123
10.3.2.2 Behandeling ADHD .................................................................................. 126
8
,Aurélie Weverbergh 1MA PSYCH 2023-2024
VUB
1 Inleiding in de eerstelijnspsychologische zorg
1.1 Situering eerstelijnspsychologische zorg
1.1.1 Situering internationaal
❖ WHO service organisation pyramid for an optimal mix of services for mental health
o Breed en toegankelijk aanbod van basispsychologische zorg
o Kwantitatief kleiner maar eveneens toegankelijk aanbod van gespecialiseerde
psychologische zorg
o => deze piramide geeft de ideale mix van diensten weer binnen de GGZ
▪ Hierbij is er dan een breder toegankelijk aanbod aan de basis, hoe hoger je
gaat, hoe gespecialiseerder.
❖ Stepped care:
o De nulde lijn: zelf en omgeving
o De 1ste lijn: CLB, huisarts → heel toegankelijke dienst voor eerste klachten
▪ Hieronder valt ook eerstelijnspsychologie
o De 2de lijn: Multidisciplinaire praktijk → Minder toegankelijk, hiervoor kan er een
doorverwijzing voor nodig zijn, langdurige/moeilijkere te onderzoeken klachten
o De 3de lijn: Ambulante zorg → Doorverwijzing nodig → Residentieel
❖ Matched care:
o “De juiste hulp krijgen op de juiste plaats, op het juiste moment en door de juiste
persoon”
▪ We gaan kijken wat het meest toepasselijk is bij ons cliënt, voor problematiek
maar ook toegankelijkheid. Met andere woorden men moet niet elke lijn
doorlopen om aan de 3e bv. te komen.
• Kan bv. zijn dat CLB merkt dat het probleem van de leerling dermate
complex is dat ze direct door verwijzen naar 3e lijn.
9
, Aurélie Weverbergh 1MA PSYCH 2023-2024
VUB
❖ Model van Keyes onderscheid 2 assen
o Dus als je uitspraak wilt maken over iemands geestelijke gezondheid is het belangrijk
niet enkel te kijken naar symptomen en aandoeningen maar ook naar de 2e dimensie
nl. mentaal welbevinden
o Horizontaal zien we typische as met mentale aandoeningen die diagnostiseerbaar zijn
(~DSM)
▪ De verticale as is die van mentaal welbevinden waarbij men veel meer focust
op ook de positieve aspecten zoals veerkracht, sociale steun, capaciteit tot
zelfrealisatie,…
o Optimale groep is rechts boven
▪ Rechts onder is groep van mensen die op zich geen psychische aandoeningen
hebben maar die zwak scoren op mentaal welbevinden.
• Vb.: iemand met financiële problemen die stress klachten heeft
zonder dat het echt een stoornis is
▪ Links boven zijn groep mensen die ondanks het hebben van een psychisch
stoornis het toch nog redelijk goed doen op vlak van mentaal welbevinden.
Dus stoornis heeft impact op beperkt deel van het leven maar palmt niet heel
hun leven in
▪ Links onder is meest kwetsbare groep die zowel stoornis hebben alsook laag
mentaal welbevinden
❖ Volgens Keyes is het dan ook belangrijk om naar die 2 dimensies te kijken als we gaan doen
aan geestelijke gezondheidszorg en dat we dus niet enkel kijken naar de aan of afwezigheid
van stoornissen. Dit sluit dan ook aan ELPZ1 want het is gericht op:
o Bevordering van de mentale gezondheid
o Preventie van psychologische problemen
o (vroeg) detectie van en (vroege) psychologische interventie bij milde tot matige
psychische problemen
o Aanvullende basispsychologische zorg naast gespecialiseerde psychologische zorg
bij ernstige problematieken
1
Eerstelijnspsychologische zorg
10
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller aurlieweverbergh. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.21. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
50064 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now