Class notes
Hoorcolleges staatsrecht semester I
- Course
- Institution
Uitgebreid hoorcollegedictaat van staatsrecht semester I. Voor het volledige studiemateriaal, zie mijn tentamenvoorbereidingsbundel!
[Show more]
Seller
FollowRosanneBurm
Reviews received
Content preview
Hoorcolleges staatsrecht semester IInhoudsopgave
Staatsrecht hoorcollege 1, constitutionele uitgangspunten van het politieke staatsrecht..........................................................3
Rechtsbronnen van het politieke staatsrecht..................................................................................................................................3
Constitutionele uitgangspunten.......................................................................................................................................................3
Machtenscheiding: inhoud en kenmerken.......................................................................................................................................3
Machtenscheiding.......................................................................................................................................................................3
Rechter en politiek............................................................................................................................................................................5
Conclusie..........................................................................................................................................................................................6
Staatsrecht hoorcollege 2, de Koning....................................................................................................................................... 7
Koning: terminologie........................................................................................................................................................................7
De twee functies van de Koning.......................................................................................................................................................7
Koninklijke onschendbaarheid.........................................................................................................................................................8
De Koning als staatshoofd...............................................................................................................................................................8
De Koning als lid van de regering.....................................................................................................................................................9
Democratische legitimatie?.............................................................................................................................................................9
Staatsrecht hoorcollege 3, ministers en strafrechtelijke ministeriële verantwoordelijkheid....................................................10
Staatsrecht hoorcollege 4, politieke ministeriële verantwoordelijkheid..................................................................................13
Algemene aspecten van de politieke ministeriële verantwoordelijkheid......................................................................................13
De omvang van de politieke ministeriële verantwoordelijkheid....................................................................................................14
Waarvoor is de minister verantwoordelijk?...................................................................................................................................14
De vertrouwensregel......................................................................................................................................................................16
Staatsrecht hoorcollege 5, inlichtingenplichten...................................................................................................................... 18
De inlichtingenplicht:.....................................................................................................................................................................18
Verschoningsgronden....................................................................................................................................................................19
Art. 100: de inzet van de krijgsmacht............................................................................................................................................20
Andere inlichtingenplichten...........................................................................................................................................................21
Staatsrecht hoorcollege 6, ministerraad, staatssecretarissen.................................................................................................. 22
Ministerraad: ontstaan en ontwikkeling........................................................................................................................................22
Ministerraad: lidmaatschap en bevoegdheid................................................................................................................................23
Homogeniteit van kabinetsbeleid..................................................................................................................................................24
De betekenis van de ministerraad.................................................................................................................................................24
Staatssecretaris..............................................................................................................................................................................25
De staatssecretaris: de staatsrechtelijke positie............................................................................................................................25
Staatsrecht hoorcollege 7, de minister-president................................................................................................................... 27
De geschiedenis van de minister-president....................................................................................................................................27
Bevoegdheden van de minister-president.....................................................................................................................................27
, De regeringsleider/praktijk........................................................................................................................................................28
Discussie over versterking van de positie van de minister-president............................................................................................29
De direct gekozen minister-president............................................................................................................................................30
Staatsrecht hoorcollege 8, de Staten-Generaal....................................................................................................................... 31
Democratie en vertegenwoordiging..............................................................................................................................................31
Kiezerscorps....................................................................................................................................................................................31
Kiesstelsel.......................................................................................................................................................................................32
Voordelen en nadelen...............................................................................................................................................................32
Tweekamerstelsel...........................................................................................................................................................................33
Staatsrecht hoorcollege 9, Kamerlidmaatschap en de onafhankelijkheid van het Kamerlid.....................................................35
Kamerlidmaatschap.......................................................................................................................................................................35
Onafhankelijkheid van het Kamerlid..............................................................................................................................................35
1. Ten opzicht van de rechter....................................................................................................................................................36
2. Onafhankelijkheid ten opzichte van zijn politieke partij.......................................................................................................36
3. Positie ten opzichte van de Kamerfractie..............................................................................................................................38
Staatsrecht hoorcollege 10, bevoegdheden van de Staten-Generaal.......................................................................................39
Hoofdfuncties Staten-Generaal......................................................................................................................................................39
Controle regering.......................................................................................................................................................................39
Budgetrecht...............................................................................................................................................................................41
Wetgeving..................................................................................................................................................................................42
Staatsrecht hoorcollege 11, kabinetsformatie........................................................................................................................ 43
Wat regelen Grondwet en wet over de kabinetsformatie.............................................................................................................43
Begin kabinetsformatie..................................................................................................................................................................43
Informateur en formateur..............................................................................................................................................................44
Afronding formatie.........................................................................................................................................................................45
Kamerontbinding...........................................................................................................................................................................46
Staatsrecht hoorcollege 12, verhouding regering en Staten-Generaal.....................................................................................47
Kamerontbinding (vorige week).....................................................................................................................................................47
Vier redenen voor ontslag van ministers (kabinet)........................................................................................................................48
Conventie van 1922 (herhaling).....................................................................................................................................................48
Demissionaire kabinetten...............................................................................................................................................................50
Vertrouwensregel...........................................................................................................................................................................51
Staatsrecht hoorcollege 13, parlement en Europa.................................................................................................................. 53
Algemeen.......................................................................................................................................................................................53
Bevoegdhedenoverdracht aan EU.................................................................................................................................................53
Invloed op Europese voorstellen....................................................................................................................................................54
Medewetgever...............................................................................................................................................................................56
Controle op ministers in Raad van ministers/Europese raad.........................................................................................................57
,Staatsrecht hoorcollege 1, constitutionele uitgangspunten van
het politieke staatsrecht
6 september 2018
Rechtsbronnen van het politieke staatsrecht
Staatsrecht is een atypisch vakgebied
Er is nauwelijks jurisprudentie
Er is weinig (gewone) wetgeving
Grondwet, Kieswet, Wet Parlementaire enquête, Wet ministeriële verantwoordelijkheid.
Internationaal of Europees recht werkt nauwelijks door
Wel: Grondwet en reglementen van orde (eerste en tweede kamer)
Ongeschreven recht
Constitutionele uitgangspunten
De belangrijkste zijn:
Democratie
Rechtsstaat
Grondrechten
Daaruit vloeit de machtenscheiding voort. In deze hoorcolleges gaat het vooral over de democratische
principes.
Rechtsstaat en grondrechten zitten vooral in de werkgroep.
Machtenscheiding: inhoud en kenmerken
Machtenscheiding: een definitie kennen we niet echt, geen nauw afgebakend rechtsbeginsel. De doctrine
grijpt terug op Montesquieu.
Organisatorisch: een scheiding tussen de wetgevende, uitvoerende en de rechterlijke macht.
Functioneel: wetgever, bestuur en rechter.
Montesquieu had een strikte scheiding in gedachten: wetten worden gemaakt, uitgevoerd en
gecontroleerd. Dit bleek niet helemaal zo te werken. Regels worden niet enkel opgesteld door de
wetgevende macht.
Hij vond ook dat de rechters enkel de wet uit moesten leggen, en niet meer dan dat. Het recht en de
maatschappij veranderen waardoor je als rechter moet oordelen over zaken waarvoor nog geen regels
bestaan.
Doel van de machtenscheiding: het is een waarborgfunctie voor de burger, door overheidsmacht te
verdelen over verschillende staatsorganen, probeer je machtsconcentratie tegen te gaan.
Machtsconcentratie leidt namelijk tot willekeur.
Machtenscheiding
Let op hoofdstukindeling Grondwet
Onafhankelijke positie Staten-Generaal art. 50 e.v.
Onafhankelijke positie regering (art. 90 -111 GW)
Onafhankelijke positie rechterlijke macht
Machtenscheiding in de Grondwet:
- Artikel 61 lid 1 GW: leden van de Kamer kiezen hun voorzitter
- Artikel 72 GW: Kamers stellen hun eigen reglement van orde vast.
- Artikel 60 GW: beëdiging leden door de Kamer zelf
- Art. 58 GW: de Kamer onderzoekt of de leden geschikt zijn om toe te laten, en gaat over
verkiezingsgeschillen.
, - Art. 57 GW: de minister is niet tevens lid van de Staten-Generaal.
- Art. 71 GW: parlementaire immuniteit, lid SG kan niet door de rechter worden vervolgd voor
hetgeen hij gezegd heeft in de kamer. De rechter treedt niet in de parlementaire besluitvorming
= machtenscheiding.
- Art. 43 GW: ministers worden benoemd door de regering
- Art. 48 GW: de minister-president tekent ook voor zijn eigen aanstelling.
- Art. 44 lid 1 GW: ministeries worden ingesteld bij Koninklijk Besluit en staan onder leiding van
de minister.
- Art. 49 GW: Regering zorgt zelf voor zijn eigen beëdiging
- Art. 117 GW: Rechters worden voor het leven benoemd. De wetgevende danwel uitvoerende
macht heeft hier geen invloed op. Ze kunnen enkel worden ontslagen door een rechter van de
HR.
Grondwet kent dus een duidelijke organisatorische machtenscheiding, maar…
Absolute machtenscheiding ontbreekt
Noodzaak van checks and balances
We willen voorkomen dat er een staat in een staat ontstaat. We willen niet dat de 3 machten
volledig los van elkaar functioneren. De machten dienen elkaar te kunnen corrigeren. Daarvoor
hebben wij checks and balances.
De checks and balances zijn dus een essentieel onderdeel van de machtenscheiding, en staat juist
niet tegenover de machtenscheiding.
2 manieren van checks and balances uit de Grondwet:
1. Gedeelde bevoegdheden
- Regering heeft (ook) wetgevende taak
Art. 81 GW: wetgevende macht regering + Staten-Generaal.
Art. 89 GW: mogelijkheid tot het maken van AMvB’s of bevoegdheden op basis van delegaties,
ministeriële regeling.
- Staten-Generaal hebben (ook) bestuurlijke taak
Art. 105 GW: SG stelt de begroting bij wet vast.
Art. 78 GW: SG heeft een aantal benoemingsbevoegdheid
Art. 118 lid 1 GW: leden van de HR
- Regering en wetgever beïnvloeden de rechterlijke macht
Art. 118 lid 1 GW: benoeming rechterlijke macht
Art. 116 GW: de wetgever bepaalt hoe de rechterlijke macht eruit ziet.
1. Controle tussen staatsmachten
- Ministeriele verantwoordelijkheid en vertrouwensregel.
Ministeriële verantwoordelijkheid art. 42 GW
Vertrouwensregel: als de kamer geen vertrouwen meer heeft in de minister of het kabinet,
dan moet deze zijn ontslag aanbieden.
- Kamerontbinding
Art. 64 GW: regering heeft de bevoegdheid de Staten-Generaal te ontbinden verkiezingen.
- ‘Dialoog’ tussen rechter en wetgever.
Geen controle van de rechtsprekende macht, de rechterlijke macht hoeft gelukkig geen
verantwoording af te leggen. De rechter motiveert zijn keuzes in de uitspraak.
Er is wel een ‘rechterlijke dialoog’, de wetgever reageert op wat de rechter zegt. De
wetgever zal lacunes in de wet repareren op het moment dat de rechter dit constateert. Er is
een wisselwerking tussen beide machten.
1983: vernieuwing van de Grondwet.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller RosanneBurm. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.18. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now