Summary
een volledige samenvatting van het vak ethiek 2024
- Course
- Institution
Deze samenvatting is een uitgebreide samenvatting van les 1-7 + de 2 gastcolleges. het vak is gegeven door de prof Verstrynge
[Show more]
Seller
Followimanischepens1
Content preview
Inhoud ethiekLes 1: moraal-moraliteit-ethiek.............................................................................. 2
Les 2: ethiek in de oudheid.................................................................................... 8
Les 3: ethiek in de middeleeuwen........................................................................20
Les 4: ethiek in de moderniteit – consequentiele ethiek......................................22
les 5: Deontologische ethiek................................................................................ 30
Les 6: een smalle vs. Brede opvatting van ethiek................................................36
Les 7: E. Levinas................................................................................................... 37
Les 8: Hannah Arendt (20ste eeuw).....................................................................38
Les 9: John Rawls.................................................................................................. 39
, Ethiek
Les 1: moraal-moraliteit-ethiek
Er zijn cruciale begrippen in de ethiek.
Zedelijkheid, moraliteit en ethiek
o Deze begrippen gaan terug op “moralis” en “ethikos” in wat
het ethos betreft.
o zedelijkheid = normen en waarden die belangrijk zijn bij het
“eigen handelen”.
Er is een onderscheid tussen de reflexiviteit van éthos en èthos. éthos
heeft een lage reflexiviteit in vergelijking met èthos. De reflexiviteit is de
“graad” van het handelingsbewustzijn.
Éthos = “verblijfplaats voor dieren” dit is het geheel van regels en
gedragsnormen binnen een bepaalde groep.
o Waar dieren en bij uitbreiding mensen, samenkomen ontstaan
vanzelf gedragspatronen en afspraken die de kudde of groep
structureren en van stabiliteit voorzien om het overleven
ervan te bevorderen.
Èthos = het karakter of de gezindheid van het menselijk handelen.
Er is een terminologisch verschil tussen moraal en moraliteit.
Moraal sluit aan bij éthos Moraliteit sluit aan bij èthos
= Het verwijzen naar normen en = moraliteit neigt meer naar het
gewoonten, die behoren tot een handelingsbewustzijn.
bredere groep of gemeenschap Norm en verplichting houden
waaraan leden van die groep zich verband met het standpunt
dienen te conformeren om als van het handelende subject
volwaardig lid van die groep te zijn. zelf en het bewustzijn of de
Bv. Dat de VUB het reflexiviteit die er mee
vanzelfsprekend vindt dat het gepaard gaat.
denken zich niet mag De mens karakteriseert zich door
onderwerpen. de gebroken houding met
Dit is hoe een groep kijkt naar de zichzelf en de werkelijkheid. Dit
werkelijkheid. betekent dat we mens zijn omdat
De Moralen zijn niet altijd we reflecteren en ons vragen
gereflecteerd maar kunnen kunnen stellen.
veranderlijk zijn. “wat wij doen” is onderworpen
Het Moraal is objectief aan een besef. Het is een
beschrijfbaar. gereflecteerde vorm van moreel
Bv. De gemeenschap waarin besef.
je u bevindt, gelden er Bv. Het eten van vlees
bepaalde begroetingsregels. doordat we opgegroeid
Dit is een soort moraal en worden in een cultuur met
afhankelijk van de cultuur, vleesindustrie. Sommige
wordt er een hand of kus individuen stellen zich dan de
gegeven. vraag of het eten van vlees
Het is bovenpersoonlijk dat een nut heeft, als we het niet zelf
, moraal gesocialiseerd is door de slachten? Dan zou er minder
cultuur of plek waar je u bevindt. vlees gegeten worden voor
Bv. Het nazisme had ook een het dierenleed. Dit is
moraal maar moraal moet niet moraliteit.
ethisch geduid zijn. “geweten” is de persoonlijke
Moraalwetenschap = het geheel van reflectie omtrent het goede
wetenschappelijke studie naar het handelen.
menselijk gedrag en de morele
normering daarvan.
Ethiek = is een reflectie in de tweede of derde graad, waar moraal niet
gereflecteerd is en moraliteit wel is. Het is een meta beschouwing in wat
wij doen en in wat we menen of mogen te doen wanneer we handelen.
Ethiek geeft een poging dit op een systematische en kritische wijze te
doen.
Ethiek houdt zich bezig met de poging om een systeem te vinden in wat
wij moeten doen of wat wij moeten laten. Om ons handelen te normeren.
Ethiek ontstaat waar er een vanzelfsprekend moraal is die in ter discussie
komt te staan.
Er zijn kantelmomenten waar er culturele verschuivingen zijn. dit
veroorzaakt een botsing van de vorming van moraal en bepaalde
gewoontes. Hierdoor ontstaan er aspecten die niet meer
vanzelfsprekend worden.
o Bv. Migratiegolven.
Doel van ethiek = op basis van redelijke argumenten. Ethische regels
formuleren waar de maatschappij zich naar toe kan richten. Het streeft
naar een consensus MAAR dit is niet altijd even onproblematisch, want
consensus betekent niet dat de grootste groep het met elkaar eens is.
Ethische reflecties zijn geformuleerd.
o Bv. Een welvaartmaatschappij waar de politiek zoveel mogelijk
mensen proberen gelukkig maken dus in dit geval de grootste
groep.
Uitgangspunten vinden die in een pluriforme en steeds
veranderende samenleving acceptabel en hanteerbaar zijn.
Ethiek heeft een dubbele functie omdat ze reflecteert op wat we zouden
moeten doen in de toekomst. De oriëntatie van ons toekomstig handelen
en tegelijkertijd kunnen we handelingen aftoetsen, van wat er al gebeurt is
en waar we ons oordeel kunnen vellen.
Niet-normatieve ethiek Normatieve ethiek
Descriptieve ethiek = de Normatieve ethiek geeft een
empirische menswetenschappen inhoudelijke en wijsgerige
waar een poging wordt gedaan om reflectie op het morele + richtlijnen
ethiek te beschrijven + wat het voor het goede handelen
morele veld is (kan historisch). Normatief = een worden
Bv. Hoe komt het dat er in voorschriften geformuleerd met
, België spanningen zijn tussen betrekking wat gedaan of gelaten
Vlaanderen en Wallonië? moet worden.
Maar er is geen normerende Bv. Liegen kan niet.
houding. De voorschriften beperken onze
Geen strikt wijsgerig handelingsruimte.
karakter. Normatief is niks anders dan een
Eerwraak = het recht wanneer poging om te beargumenteren of
je in eer bent geschonden om fundamenteel theoretiseren. Het is
dit te wraken. de poging voor redelijke
Een voorbeeld om te verantwoording van de normativiteit.
beschrijven hoe er in een Als we leven in een wereld die
bepaalde cultuur, bepaalde we voelen en zien etc. binnen
handelingen zijn in die werkelijkheid die “is” en
goedgekeurd. alles wat zich er binnen voort
Er is geen vraag of het ethisch doet, kunnen we komen tot
correct is maar echter alleen de een vaststelling hoe de wereld
beschrijving is er. zou moeten zijn.
Descriptieve ethiek is van o De vraag is: “zou ze niet
belang voor normatieve ethiek, anders moeten zijn?”
want ze kan op een bepaalde Ze probeert de redelijkheid aan de
manier nagaan wat er al leeft in dag te leggen.
de maatschappij. Problematisch = er zijn redenen die
Het gedrag en de handelingen voor eens en voor altijd kunnen
van een individu, volk wordt gelden.
verklaard door deze te kaderen
binnen een ruimere context of
ze te verbinden met andere
oorzaken en omstandigheden.
.
Meta-ethiek = is filosofisch
gemotiveerd want het is een
reflectie in de graad verheven. Het
is een analyse van de betekenis
van de morele termen zelf + de
ethiek zelf.
Men probeert het ethische van
het niet ethische domein
aftegrenzen.
Het is een kritiek op de
mogelijkheid van de ethiek.
Het richt zich niet op morele
praktijken beschreven vanuit
een menswetenschappelijke
discipline.
Het doel: verstaan van het
fenomeen “moraliteit” om de
eigen aard of natuur van het
morele te begrijpen.
, In de meta ethiek draait het om
de studie van begrippen en
methoden die bij normatief
ethische kwesties worden
gebruikt.
Meta-ethiek is ontstaan in de
Angelsaksische wijsbegeerte,
niet toevallig want deze
wijsbegeerte is empirisch
gedreven en tegelijkertijd een
taalfilosofie.
Wittgenstein is de man die de
taalfilosofie opnieuw heeft
aangekaart. Hij heeft een poging
gedaan om te bestuderen hoe onze
taal in elkaar zit + als je nadenkt
over de taal dan moet je tot de
vaststelling komen dat een woord
alleen betekenis heeft als het op
een manier wordt gebruikt en je
het gebruik er van kunt begrijpen.
“meaning is use”.
De ethiek grond zich in een waardepatroon die samenhangt met een
specificiteit van de groep. Ze is altijd gerelateerd aan de cultuur waar hij
of zij zich in bevindt.
Het praktisch karakter: “de negatieve formulering”
Ethiek is geen stichtend discours: dat ethiek zelf geen instrument
kan zijn om mensen te overtuigen van “iets”. Als ethiek een doel
heeft, is dat buiten de ethiek zelf te vinden.
o Het is een vorm van weten dat openstaat op de praktijk en
alleen in die praktijk haar doel en voltooiing vindt.
Ethiek is geen morele opvoeding: er is geen autoritair stelsel dat
zegt hoe je mensen moet opvoeden. Het is het stimuleren van een
reflexiviteit van ons handelen.
o Individuen zijn in staat autonome keuzes te maken en zijn zelf
in staat afwegingen te maken met betrekking tot wat gedaan
of gelaten moet worden.
Ethiek mag en kan niet oordelen buiten de concrete persoon om
(phronesis): we blijven van elkaar verschillen dus een concrete
situatie van een persoon kan je niet oordelen door de verschillen van
individuen.
o Phronesis = verstandigheid, op een verstandige manier
handelen.
Ethiek kan niet bogen op een zekere universele kennis.
De “positieve formulering”
, De theoretische fundering en normeringen, bieden voor het goede
handelen van de mens. Want ze biedt een fundering daar waar norm
onduidelijkheden zijn + er kan teruggevallen worden op de
individuele verantwoordelijkheid.
citaat Aristoteles
Hij probeert
uitteleggen dat
waar
verstandigheid mee
te maken heeft. Er
kan geen
universele maatstaf
zijn voor de
betekenis van verstandigheid volgens Aristoteles. Het handelen
heeft altijd te maken met het specifieke.
“Het is helemaal juist wat de filosofie beweert, dat het leven achterwaarts
begrepen moet worden. Maar daarbij vergeet men de andere stelling, dat het
voorwaarts moet worden geleefd. Deze stelling komt er, hoe meer men hem
overdenkt, op neer dat het leven in de tijdelijkheid nooit echt begrijpelijk wordt,
juist omdat ik op geen enkel ogenblik volledig rust kan krijgen om het
achterwaartse standpunt in te nemen.”
(Søren Kierkegaard, Dagboeken)
Citaat Kierkegaard
Als redelijk wezen proberen wij ons leven en handelen te begrijpen,
maar we doen dit achterwaarts door terug te kijken naar onze
handelingen in het verleden. Er wordt voorwaarts geleefd. Dit
betekent dat er op elk moment verandering aanwezig is. Er is geen
vaste omlijning voor wat identiteit zou zijn door de voortdurende
verandering.
o De vraag: “ben ik goed aan het leven?” = achteruitkijken want
je kan niet vooruitkijken + er wordt voorwaarts geleefd.
“Verstandigheid (phronesis) heeft te maken met de dingen die de mens aangaan
en waarover hij zich kan beraden. […] Verstandigheid heeft dan ook niet alleen
betrekking op het universele. Zij moet ook de specifieke feiten kennen; zij is
namelijk gericht op het handelen, en het handelen heeft te maken met het
specifieke.”
(Aristoteles, Ethica)
Citaat Aristoteles 2.0
Er moet een levenswijsheid tot stand gekomen zijn, die er voor zorgt
dat je weet hoe je moet handelen in bepaalde situaties.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller imanischepens1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.65. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
78637 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now