Class notes
Colleges Filosofie van Besturen en Organiseren
- Course
- Institution
Alle colleges uitgeschreven, in alle details! Alle literatuur duidelijk beschreven, met voorbeelden en uitwerkingen van begrippen.
[Show more]
Seller
Follow
willemijnderuiter
Reviews received
Content preview
Hoorcollege 1 - Filosofie van Besturen en Organiseren - 07-02-2024Moderniteit als project van bevrijding
Moderniteit:
- Structuren;
- Mentaliteit;
- Houdingen;
- Manier van denken die daarbij horen.
- Proces van modernisering -> wat is moderniteit?
Gemeenschappelijk kenmerk, rode draad, van moderniteit = dat modernisering zichzelf begrijpt en
rechtvaardigt als project van bevrijding.
- Is het wel bevrijding? Is het niet op een andere manier een nieuw soort gevangenschap?
- Blinde vlekken in vrijheidsconcept?
- Paradoxale of soms zelfs ronduit tegenstrijdige beweging.
- Het ene gezegd en gedaan, het andere gebeurt ook.
- Schijnbare maar soms ook ronduit tegenstrijdige bewegingen.
- Verlichting - eind zeventiende eeuw tot 18e eeuw - speelt een grote rol in de moderniteit.
Verlichting:
● Periode in Westerse cultuurgeschiedenis.
● 17e & 18e eeuw: Nederland/Engeland/Frankrijk/Duitsland.
○ Door godsdienstvrijheid eerst in Nederland.
○ Basis gelegd.
○ Descartes, Spinoza -> Nederland.
○ Engeland: John Locke -> liberalisme.
○ Frankrijk: Voltaire, Rousseau.
○ Duitsland: Kant -> mensenrechten.
● Kritiek op traditionele instituties: kerk en staat.
○ Godsdienstoorlogen -> godsdienstvrijheid die daaruit voortkwam.
○ Kritiek op de staat, de rol van de koning, de absolute monarchie.
■ De reden is om een rationele invalshoek te doen. Kritiek op tradities in
religieuze zin, de kerk, en de staatsmacht, de absolute macht.
■ Onderdeel van bevrijding.
● Verwijderen van macht van de kerk en de monarchie.
● Bevrijding levert in Europa een nieuw staatsbestel, inrichting van de
staat op waarin de burger rechten krijgt die hij voorheen niet
expliciet, of niet zo verregaand heeft gehad. Dit wordt bij wet
vastgelegd.
○ Franse Revolutie -> burger- en mensenrechten -> sprake van
bevrijding.
○ Moderne rechtsstaat met rechten, die bij wet zijn
vastgesteld. Anders heb je die vrijheid niet.
○ Dank de vrijheid aan instituties, niet aan jezelf.
, ■ Instituties veranderen als je het niet eens bent met
je vrijheid.
● Bevrijding in verschillende opzichten: -> 5 kernmotieven
○ De opkomst van het autonome individu.
■ Zo worden gezien, en jezelf zo begrijpen.
■ Autonoom -> zelf wetgevend, ik bepaal zelf.
■ Moderne mens begrip, mensbeeld.
■ Idee van mensenrechten.
○ De rationalisering van het wereldbeeld.
■ Kritiek op kerk, staat, tradities.
■ Rationalisering van het wereldbeeld komt hiervoor in de plaats. Wetenschap
gaat jou bevrijden van allerlei angsten.
■ Einde aan allerlei praktijken, vormen van bijgeloof.
○ De opkomst van de moderne techniek.
■ Door techniek wordt de afhankelijkheid van de natuur verkleind.
○ De organisatie van het maatschappelijk leven in burgerlijke instituties en de
rechtsstaat.
■ Hoe instituties worden veranderd, zodat de rechten die jij hebt ook werkelijk
worden doorgevoerd en gehandhaafd.
○ Het proces van economisering/ in het bijzonder de liberaal kapitalistische vorm
daarvan.
■ Vanaf 17e, 18e eeuw -> Versnelling in ons economisch verkeer waarbij het
idee is de vrije markt zijn werk te laten doen. Oude structuren zoals gilden
werden opengebroken.
■ Creëren van markten door overheden, overheden bepalen om te zorgen dat
de vrije markt kan worden gerealiseerd.
Het autonome individu:
- Grote rol van het protestantisme.
- Religieus beginsel -> 16e eeuw, protestantisme geeft christendom ander karakter.
- Invloed op individu: Zuiverheid van de intenties van de mens staan centraal, jouw
geweten. Volgens Luther. Het geloof alleen, waarlijk, innerlijk geloof is het enig
doorslaggevende criterium.
- De mens komt in zijn innerlijk leven tegenover God te staan. Als enkeling
verantwoorden, zonder hulp van instituties.
- Godsdienstvrijheid hangt samen met gewetensvrijheid.
- Het geloof alleen…
- Godsdienstvrijheid/Gewetensvrijheid – Unie van Utrecht: 1579
- 17e eeuw – Descartes en Spinoza in de Nederlanden:
- Eigen beweegredenen en motieven onderzoeken.
- Is dit wat God echt wil, is het in overeenstemming met de tien geboden.
- Jezelf toetsen.
- Descartes: de mens is niet alleen in religieuze zin, maar ook in fundamentele
praktische zin een subject geworden.
- Iemand die zichzelf moet toetsen.
, - Het moderne subject ontstaat.
- Cogito ergo sum -> ik denk dus ik ben.
- Descartes: grondlegger moderne wetenschap. Wiskunde om zekere kennis te
verkrijgen. Het vinden van de grondslag van de absoluut zekere kennis.
- Overeenkomst protestantisme: bij zichzelf alle vormen en bronnen van
kennis toetsen, om bij zekere kennis te komen.
- Kijken wat bestand is tegen jouw twijfel, waaraan kan ik allemaal
twijfelen? -> Methodische twijfel. De methode die je hanteert.
- Als er iets is wat bestand is tegen iedere vorm van twijfel, is
dat het eerste zekere uitgangspunt.
- Zekere kennis -> door twijfel als vertrekpunt te nemen.
- Waar niet aan getwijfeld kan worden: dat je in je twijfel, de
onbetwijfelbare zekerheid hebt dat je bestaat. Het is voor jezelf
helder dat je bestaat, wat het dan ook is.
➔ De mens als subject: Cogito ergo sum. IK -> Ego cogito: principe van het individuele, het
zelfbewustzijn. Dat het bestaan zeker is.
- Identiteit in het westen in het reflectieve ik gezocht.
- Het lichaam: een complexe machine die je op een complexe manier kan beschrijven.
- John Locke – liberalisme: grondrechten: life, liberty and property.
- Wel vasthouden aan ieder individu, liberale grondrechten maar recht op vrijheid,
eigendom.
- Inperking macht van de adel.
- Recht van een individu niet weg te nemen door een vorst. -> Amerika.
- Heldere eigendomsrechten & Inperking macht adel/kroon.
Kant: grondlegger mensenrechten:
● De kritische filosofie van Kant: begrenzing van de natuurwetenschap.
○ Natuurwetenschappelijke beschrijving van de werkelijkheid betreft de wereld zoals
die aan het subject, Descartes, verschijnt.
○ Natuurwetenschappelijke wetten hebben te maken met onze ervaring, voor zover hij
aan het subject verschijnt.
○ Die verschijnselen zijn gebonden aan mijn eigen ken vermogen. Jij bent mede
bepalend voor hoe de werkelijkheid verschijnt.
○ Ons kenvermogen structureert mede de wereld die aan ons verschijnt. Ik heb het al
op een bepaalde manier zelf gevormd, gemaakt in hoe het verschijnt.
○ Kant: verschil in natuurwetenschap, verschijnselen, en dat wat daarbuiten ligt. Het
ding an sich.
● De wereld van verschijnselen (natuur) versus het ding op zich (Ding an sich) .
○ Buiten de manier waarop we het kennen.
○ Natuurwetenschappelijk -> mechanisch, causaal bepaalt. Onzin om te denken dat je
vrij bent. Men heeft de illusie van vrijheid.
■ Einde van moraal: geen keuzevrijheid meer, wat jij doet is het product van
een lange keten van oorzaken. Volgens Kant. Mens is dan eigenlijk niets
meer dan een complexe machine.
, ■ Kant: vergissing, de wereld zoals wij die beschrijven is niet het ding op zich.
Het betreft het ding zoals dat voor ons verschijnt en door onszelf wordt
geconstitueerd. De noodzaak uit de natuurwetenschap betreft niet het ding
op zichzelf. Het is dus wel denkbaar dat de mens vrij is.
● Mogelijkheid van menselijke vrijheid geopend door Kant.
● Vrijheid, vrije persoon is een doel op zich.
● De mogelijkheid van menselijke vrijheid.
● De vrije persoon als doel op zich.
○ In verhouding tot de ander, je moet zo handelen dat je altijd als een doel op zich
handelt.
○ De mens in zijn vrijheid tevoorschijn laten komen.
■ Uit vrijheid mensen te laten handelen, en te achten als een doel op zich.
■ In je handelen zo gedragen dat de vrijheid van de ander altijd als een doel op
zich wordt eerbiedig.
■ Ook jezelf achten in je vrijheid.
● Tegen slachtoffer denken, voor achting van jezelf en de ander als
vrije wezen. Je bent zelf verantwoordelijk voor wat je doet.
● Dit geeft respect. Straf is een uitdrukking van respect.
● De waardigheid van de mens als autonoom wezen.
○ Vrijheid -> jezelf een wet op te kunnen leggen.
○ Niet doen waar je zin in hebt, jezelf en de ander als vrij wezen achten.
● NB – zichzelf de wet opleggen: de zedenwet!!
● Achting/plicht… Geen vrijheid/blijheid!!
Existentialisme en de bevrijding van de burgercultuur:
- Nogmaals protestantisme: Kiergegaard en de herontdekking van de enkeling.
- Het geloof staat zwaarder dan de burgerlijke plichten zoals die bij Kant voorkomen.
- Individuele relatie met God wordt in strijd gebracht.
- ‘Ik word geroepen door God en daarom doe ik het.’
- Doorwerking in de 20e eeuw: Jaspers, Heidegger, Sartre en De Beauvoir.
- Existentialisten: zetten de enkeling met zijn eigen verantwoordelijkheid centraal.
- De revolutie van de jaren zestig:
- Kritiek op de nationalistische burgercultuur.
- Men gaat zich tegen de burgers afzetten.
- Authenticiteit van het individu centraal zetten.
- Kierkegaard visie verdwijnt.
- Ideaal van authenticiteit.
- Doorslaan van de subjectiviteit: dat bepaal ik zelf wel, centrale rol van de zogenaamd ‘eigen
mening, eigen gevoel, eigen wil, eigen zin…’
- ‘Hoe voelt het voor mij.’ ‘Dat is jouw mening, ik heb een andere mening.’
- Individu is het enige wat nog overblijft, de subjectiviteit van zijn gevoel, opvattingen.
➔ Radicale subjectiviteit.
Autonomie wordt door iedereen anders verstaan:
- Kiergegaard: hegonomie, je luistert naar God.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller willemijnderuiter. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $12.51. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
55628 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now