Gemaakt tijdens het leren voor de toets taal in de onderbouw. Ondanks dat het veel stof is, heeft deze duidelijke samenvatting mij ontzettend geholpen bij het leren. De samenvattingen van Portaal en aanvankelijk en technisch lezen staan ook (binnenkort) online. Succes met leren en het maken van het...
Hoofdstuk 1
Op de basisschool moeten we de leerlingen de systematiek aanleren van ons spellingssysteem, want
het is natuurlijk niet effectief om elk woord apart te onthouden.
1.1 Ons schriftsysteem en leren spellen
Het Nederlands heeft een alfabetisch schriftsysteem, een schriftsysteem waarbij taal wordt
weergeven door de afzonderlijke spraakklanken van een woord te noteren. Voor ons is dit
vanzelfsprekend, maar denk ook eens aan het Pictografisch schriftsysteem (tekeningen en
afbeeldingen). Dit werd vroeger al gebruikt, maar nu nog steeds. Denk bijvoorbeeld aan de borden in
het verkeer of in het onderwijs, waardoor de kinderen leren dat een teken verwijst naar een woord.
Pictogrammen lenen zich vooral voor concrete dingen.
Een schriftsysteem waarbij elk plaatje staat voor één woord is een Logografisch schriftsysteem.
Hierbij wordt taal dus op een systematische manier weergegeven. Dit schriftsysteem wordt
bijvoorbeeld in China gebruikt.
Het alfabetische schriftsysteem
We hebben in het Nederlands aparte klanken waar we geen apart teken voor hebben, wel hebben
we verschillende fonemen die zorgen voor verschil in betekenis. Een foneem is een spraakklank die
betekenisverschil veroorzaakt. Het Nederlands kent 34 fonemen en 26 letters in het alfabet.
Fonemen worden dus ook weergegeven door lettercombinaties. Wanneer het over een schriftelijke
weergave gaat, dan spreekt met van een grafeem (een letter of lettercombinatie die verwijst naar
een foneem).
Ook kennen wij in ons alfabet combinaties van fonemen
• De x en de q bestaat uit de klankencombinaties ks en kw;
• De c kan ook worden vervangen door de s en k, maar is van groot belang voor de ch.
We komen hierbij in aanraking met verschillende problemen (nadelen):
• Het is lastig om fonemen te herkennen, want je moet goed abstract kunnen denken (bir = beer);
• Grafemen zijn soms moeilijk te herkennen en worden soms ingeruild (peos - poes);
• Sommige koppelingen tussen fonemen en grafemen zijn niet eenduidig (denk aan raam, en
ramen waarbij je opeens maar één a schrijft in het meervoud. Ook heb je de u die je hoort bij
woorden als put, een, de, lelijk en aardig).
De voordelen van het alfabetische schriftsysteem:
• Het aantal tekens dat je moet leren is veel minder dan bij het logografische schriftsysteem;
• Als je eenmaal weet welk grafeem bij het foneem hoort, zijn nieuwe woorden makkelijk te
SAMENVATTINGSPELLING
schrijven.
, 1.2 Hoofdregels van de Nederlandse spelling
Het fonologisch principe: Elk foneem wordt door een apart grafeem weergegeven. Dit zijn ook wel
beginselen van de standaarduitspraak (uitspraak die niet gekleurd is door omgeving of leeftijd).
Woorden die alleen volgens het fonologische principe worden gespeld, noemen we klankzuiver.
Hierbij moeten we weer rekening houden met uitzonderingen als dat de koppeling foneem/grafeem
niet eenduidig is en dat we over sommige woorden afspraken hebben gemaakt over de schrijfwijze.
Het morfologische principe: we kijken naar de vorm van het woord. Een klein betekenis dragend
element in een woord noemen wij een morfeem.
• Vrije morfemen: een woord dat als woord voor kan komen.
• Gebonden morfemen: kunnen niet als woord voorkomen, maar moeten aan een bestaand
woord worden toegevoegd (denk aan on-, be-, ver-, -ig of -heid).
Het morfologisch principe is op te splitsen in twee regels:
De regel van de gelijkvormigheid: elk morfeem wordt op dezelfde manier gespeld. De enige
uitzondering is bij lief en huis, want anders schrijven wij liev en huiz. In het Nederlands mag een
lettergreep nooit eindigen met een v of z.
De regel van de overeenkomst: als woorden op dezelfde manier worden gevormd, moeten ze op
dezelfde manier worden geschreven. Denk bijvoorbeeld aan het werkwoordspellen (waar wel enkele
uitzonderingen bij komen kijken).
Overeenkomst: in beide gevallen komen we tot de juiste spelling door woorden met elkaar te
vergelijken.
Verschil: Bij de regel van gelijkvormigheid kijken we naar het morfeem en kijken we hoe dit morfeem
in een langer woord geschreven wordt. Bij de regel van overeenkomst vergelijken we een woord met
een woord met een hele andere betekenis.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller isabelledienske. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.23. You're not tied to anything after your purchase.
