Dit is een samenvatting van het eerste onderdeel van het vak biologische antropologie. De samenvatting bestaat uit zelfgemaakte aantekeningen, de informatie uit de slides en de cursus.
Biologische antropologie Frann De Pril
BOEK 1: GRONDBEGINSELEN VAN DE BIOLOGISCHE ANTROPOLOGIE
INLEIDING
1. Inleiding
Biologische antropologie = de natuurwetenschappelijke studie van de mens.
- Multidisciplinaire wetenschap (er wordt gebruik gemaakt van meerdere wetenschappen)
Theodosius Dobzhansky: ‘Niets in de biologie is logisch, behalve in het licht van de evolutie’
Biologische antropologen trachten de details van het evolutieproces te begrijpen in de manieren waarop het proces
ons heeft gevormd tot wie we vandaag zijn.
2. Antropologie en diens sub-velden
4 field approach:
- Antropologie onderscheidt zich van andere disciplines zoals psychologie omdat het holistisch en
intercultureel is.
- Cultuur differentieert mensen van andere dieren
- Biologie produceert cultuur, maar cultuur kan biologie beïnvloeden (bioculturele antropologie)
- Bioculturele antropologie betere naam?
Culturele antropologie = Studie van menselijke samenlevingen, vooral in cross-culturele context
(studie van verschillende culturen)
- Gedragingen en patronen vergelijken doorheen verschillende culturele
contexten.
- Etnologie = verschillende volkeren bestuderen
- Etnografie = beschrijving geven van diverse culturele en etnografische
praktijken.
Linguïstische antropologie = Studie van de menselijke taal, diens geschiedenis en gebruik in diverse
samenlevingen, culturen.
- Hoe en op welke wijze wordt taal gebruikt in diverse samenlevingen/
culturen?
- Linguïstische vorm: grammaticale regels.
- Linguïstische functie: waarom spreken wij? Welke functie heeft spraak?
o GOSSIP & Grooming1 (Hypothese van Robin Dunbar cf. vlooien
bij mensapen)
o Belang van taal bij het menswordingsproces!! Via taal
informeren we ons, roddelen we enz.
- Sociale context waarin taal ontwikkelde?
Archeologie = Studie van de materiële cultuur van vroegere volkeren/ beschavingen.
- Artefacten (van stenen vuistbijlen tot zwaarden).
- Materiële cultuur (van grotschilderingen tot SMAK).
- Prehistorische archeologen: focus op prehistorie.
- Historische archeologen: focus op de geschiedenis.
- Nieuw en razendsnel ontwikkelend gebied: archeo-genetica.
Biologische antropologie = Een wetenschap die de menselijke soort vanuit evolutionair perspectief
bestudeert.
1
Grooming = zorg
Pagina 1 van 111
,Biologische antropologie Frann De Pril
De biologische antropologie bestaat op zijn beurt uit nog velden:
Paleoantropologie = De studie van de fossiele records (overblijfselen) van ancestrale mensen en
hun naaste verwanten (primaten2)
- Dus ook de studie van primaten tot 65 miljoen jaar terug!
- Onderzoek begint met veldwerk (op landschap zoeken naar nieuwe
ontdekkingen)
- Studie gebeurt in musea en universitaire labo’s (ontdekkingen archiveren en
bewaren)
- Ontdekkingen van mensachtige fossielen hebben de manier waarop we onze
plaats on de natuur zien sterk veranderd.
- Als de fossiele overblijfselen toenemen, zien we hoe bijzonder de
evolutionaire geschiedenis van onze soort wel is. → a.d.h.v.
dateringstechnieken
Skeletale biologie (+ = Studie van het menselijke skelet en de patronen en processen van menselijke
osteologie) groei, fysiologie en ontwikkeling.
- Studie van de skeletale biologie begon met antropometrici
o Antropometrici : eerste generatie van biologische antropologen
▪ Deden metingen van het menselijk lichaam (gemiddelden,
variaties,…)
Paleopathologie = Studie van ziekten bij oude menselijke populaties
- Paleo = oudheid; pathos = ziekten; logos = kennis
- De studie van menselijke resten in archeologische context
- Voorbeeld: sporen van infecties op botten en schedels
Forensische antropologie = Studie van menselijke overblijfselen in legale (forensische) context
= Studie van de identificatie van skeletresten en van de wijze waarop een
individu stierf.
- Onderzoek naar oorlogsmisdrijven (genocide)
- Forensische context van antropologie : antropologie binnen het
strafrechtelijk apparaat.
- Moord: doodsoorzaak en sporenonderzoek (DNA-revolutie in forensische
context)
- Verkrachting (‘rape kit’) → op zoek gaan naar sporen van de dader o.b.v. de
rape kit.
Primatologie = De studie van niet-menselijke primaten en hun anatomie, genetica, gedrag en
ecologie.
- Om te kijken hoe oud bepaalde gedragspatronen zijn gaat men gaan kijken
bij niet-menselijke primaten → wanneer een kenmerk zowel voorkomt bij
menselijke als niet-menselijke primaten, is dit waarschijnlijk een kenmerk dat
gedeeld is door een gemeenschappelijke voorouder.
- 2 PIONIERS: Jane Goodall (chimpansees) and Diane Fossey (gorillas)
o Goodall toonde coalitionele agressie onder chimpansees aan.
- Niet-menselijke primaten worden bestudeerd omdat ze inzicht geven in hoe
de evolutie de menselijke soort gekneed heeft
- Nu: Richard Wrangham (chimpansee) en Frans De Waal (Bonobo)
- Niet-menselijke primaten zijn evolutionair aangepast aan sociaal leven.
- Grote sekseverschillen tussen mannelijke en vrouwelijke niet-menselijke
primaten.
- Robert Sapolsky (primatoloog): heeft een best-seller geschreven ‘Behave’
2
Mensapen, apen en halfapen
Pagina 2 van 111
,Biologische antropologie Frann De Pril
o Hij bekijkt het cognitieve neurowetenschappelijke aspect van een
menselijke gedraging + maakte continu de vergelijking met niet-
menselijke primaten (bavianen) (hun hiërarchische structuren +
impact van stress op welzijn van dieren).
Menselijke biologie = Menselijke groei en ontwikkeling, adaptatie aan extreme
omgevingsomstandigheden en menselijke genetica.
- Menselijke adaptie
o Hoe passen mensen zich aan extreme omgevingsomstandigheden
(vb. extreme koude, hoogte,…) aan?
- Voedingsantropologie
o Studie van de samenhang tussen dieet, cultuur en evolutie
- Variaties tussen individuen en groepen
Biomedische antropologie = Studie van hoe menselijke culturele praktijken de verspreiding van
infectieziekten beïnvloeden en de effecten van vervuiling, giftige stoffen op de
menselijke groei
- Kijken naar evolutionaire gevolgen van ziekte op de lange termijn voor de
menselijke populaties.
- Hoe beïnvloeden toxische stoffen de menselijke groei?
o Wanneer mensen (langdurig) blootgesteld worden aan toxische
omgevingen heeft dit een invloed op de ontwikkeling van het
menselijke brein.
Moleculaire antropologie = Genetische benadering van de menselijke evolutionaire wetenschap
- Verschillen tussen mensen en niet-menselijke primaten in het genoom.
3. De oorsprong van de moderne biologische antropologie
Ontdekkingen van fossiele homininen: alle soorten na de afsplitsing van de (niet-)menselijke primaten.
o Homininen zijn onze menselijke voorouders na de afsplitsing met de gemeenschappelijke voorouder met de
niet-menselijke mensapen.
o Cruciaal werk: Darwin's On the Origin of Species
▪ Hij introduceerde het evolutionair perspectief
▪ Na Darwin af en toe in de wetenschappers niet langer te debatteren of mensen voortkwamen uit een
enkele schepping of dat de verschillende rassen afzonderlijk werden geschapen (monogenisme vs.
polygenisme)
▪ Menselijke variatie was het product van de interactie tussen het biologische organisme en de omgeving.
Oude benaming: ‘physical anthropology’ (aandacht fysische kenmerken)
o Fysische antropologen bestudeerden ook de vergelijkende anatomie van niet-menselijke primaten en het
beperkte fossielenbestand van de mensen en andere primaten.
In de eerste helft van de 20ste eeuw vooral bezig met antropometrie (lichaam, constitutie en cranium)
Monogenisme-polygenisme debat (één ras vs. verschillende rassen) → spreken we van 1 ras of verschillende
soorten mensenrassen?
‘Nieuwe’ fysische antropologie
o Noemt men ook ‘Neo-Darwinistische synthesis’ → synthese van genetica, anatomie, ecologie, en gedrag met
evolutietheorie van Darwin
o In de nieuwe fysische antropologie worden primaten niet simpelweg eerst neergeschoten en dan ontleed;
hun gedrag en ecologie werden zowel in de natuurlijke omgeving als in het laboratorium bestudeert.
Paleontropologie
o Nieuwe dateertechnieken (archeogenetica)
o Vandaag zeer multidisciplinair → geven ons een genuanceerd inzicht in de menselijke evolutie
Pagina 3 van 111
, Biologische antropologie Frann De Pril
HOOFDSTUK 1: DE OORSPRONG VAN HET EVOLUTIONAIR DENKEN
1. Inleiding
2 belangrijke figuren:
- Charles Darwin ‘vader van de evolutietheorie’
- Alfred Wallace
o Kwamen beide tot het idee dat het leven op aarde aan evolutionaire processen onderhevig is.
o Hadden dus dezelfde ideeën, Darwin publiceerde ze.
1920 (‘Roaring Twenties’)
- Hevige strijd tussen wetenschap en creationisme (conflict aanhangers evolutietheorie en gelovigen)
o Creationisten = ze geloven alles wat letterlijk in de Bijbel staat, met name het scheppingsverhaal
- ‘The Scopes Monkey Trial’: overtreding van de Tennessee ‘Butler Act’ (1925) (= aanklacht tegen Scopes)
o Proces in de rechtbank ‘The Scopes Trial’ → John Scopes, leerkracht die evolutietheorie doceerde →
werd niet aanvaard door creationisten
o Conservatieve christenen wilden tegen elke prijs de evolutietheorie op openbare scholen verbieden.
o Gevolg? → Verbod op het lesgeven over evolutietheorie in VS
o Advocaat Clarence Darrow vertegenwoordigde de leerkracht John Scopes, die de evolutietheorie
onderrichtte.
o Advocaat William Jennings Bryan vertegenwoordigde de Zuidelijke staat Tennessee (VS).
o Scopes werd veroordeeld en kreeg een zware boete van 100 US $ (waarde in 2020: 1500 US $)
o Anti-evolutiewetten werden pas tientallen jaren later (1967) opgeheven in verschillende staten
o Butler act: wet die verbiedt om een alternatief voor het creationisme te doceren
2. Wat is wetenschap?
Wetenschap is een proces, geen resultaat.
o Dit proces omvat observaties van een natuurlijk fenomeen met enkele afleidingen (detecties) over de
oorzaken.
o Dit brengt de onderzoeker ertoe een hypothese (voorlopige verklaring) op te stellen.
De wetenschappelijke methode: standaard wetenschappelijke procedure waarin een hypothese is geformuleerd,
data worden verzameld om de hypothese te toetsen waarna de hypothese wordt weerlegd of ondersteund.
- Observatie: het verzamelen van wetenschappelijke informatie door te kijken naar een fenomeen.
- Deductie: een conclusie die logischerwijze volgt uit een reeks waarnemingen.
- Hypothese: een voorlopige verklaring van een fenomeen. Het formuleren van een hypothese is de eerste
stap van de wetenschappelijke methode.
- Experiment: het testen van een hypothese.
- Zekerheid: meermaals onderzocht door verschillende wetenschappers met hetzelfde resultaat
- Proces waar veronderstellingen worden gevormd die getoetst worden o.b.v. een reeks observaties (data).
- Empirisch proces → het steunt op bewijzen en experimenten
- Wetenschap is zelfcorrigerend
o Ontkrachte hypothesen kunnen genegeerd worden en andere kunnen ondersteund worden
o Weerlegbaar = falsifieerbaar → primaire reden Waarom wetenschap een krachtige manier is om de
wereld rondom ons te begrijpen
Pagina 4 van 111
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller deprilfrann. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.43. You're not tied to anything after your purchase.
