Summary
Samenvatting TAB 4.4 Oncologie en levenseinde - DEEL Vermylen
- Course
- Institution
TAB 4.4 Oncologie en levenseinde - DEEL Vermylen
[Show more]
Seller
Follow
lenavd001
Reviews received
Content preview
H01: Radiotherapie1. Wat is kanker
Kanker is een verzamelnaam voor meer dan 100 verschillende soorten ziektes van de cellen. Ze hebben allemaal een
gemeenschappelijk kenmerk. Dat is een ongecontroleerde deling van cellen op een bepaalde plaats in het lichaam.
Kenmerken van kankercellen
- Een hoge snelheid van delen,
- Het vermogen om zich los te rukken van de omliggende cellen en onafhankelijk te overleven in andere delen
van het lichaam (we noemen dit uitzaaiingen of metastasen)
- Het vermogen om door te dringen en in te groeien in omliggend gezond weefsel
- De beperkte communicatie met andere cellen
De mate waarin elk van deze vier kenmerken aanwezig is, bepaalt (samen met de oorsprong van de cel en nog een
paar andere factoren) hoe kwaadaardig een kanker is. Meestal zijn hiervoor een hele reeks onderzoeken nodig, en pas
nadien kan een arts inschatten hoe een tumor vermoedelijk verder zal evolueren en welke de beste therapie is.
1.1. Oorzaken van kanker
Alle soorten kanker ontstaan door een verandering in het erfelijk materiaal, het DNA van de cel. Dit DNA regelt de
celdeling. Maar hoe komt het nu dat dat erfelijk materiaal (DNA) verandert?
We kennen helaas nog niet alle oorzaken van kanker. Dit weten we over risicofactoren:
- Toeval ® er is geen duidelijk oorzaak
- Blootstelling aan straling en gevaarlijke stoffen (zoals sigarettenrook)
- Een ongezonde leefstijl (roken, onbeschermd zonnen, slechte voeding)
- Sommige soorten kanker worden veroorzaakt door een virus dat het DNA beschadigt bv baarmoederhalskanker
- Erfelijkheid ® 5% van de kankers hebben een erfelijke oorzaak
Gevolgen voor de cel op de veranderingen / beschadigingen van het DNA
- Het herstelmechanisme treedt in werking
- Er treedt onherstelbare schade op welke kan leiden tot functieverlies, celdood of ontregelde en overmatige
celdeling = ontstaan van een tumor (goed- of kwaadaardig)
1.2. Soorten tumoren
1.2.1. Goedaardige tumoren
Kenmerken:
- Drukt omgevende weefsels weg
- Ingekapseld
- Blijft ter plaatse
1.2.2. Kwaadaardige tumoren
Kenmerken:
- Groeit in het omgevende weefsels, tast het aan
- Groeit zonder controle
- Grillig van vorm, soms stervormig
- Kan via bloed of lymfebaan uitzaaien
,2. Wat is radiotherapie
Radiotherapie is een behandelmethode die gebruikt maakt van elektromagnetische ioniserende stralen die als doel
hebben om kankercellen te vernietigen.
Kenmerken van radiotherapie:
- X stralen (= ioniserende stralen)
- In hoge dosissen
- Lokaal (↔ tot chemotherapie)
- Individueel ® iedere patiënt een eigen bestralingsplan, voor elk afzonderlijk
- Berekend
- Begrensd (dosis, aantal fracties)
Meer dan 50% van de oncologische patiënten krijgt radiotherapie. Als enige behandeling of in combinatie met chirurgie,
chemotherapie en hormoontherapie.
2.1. Ioniserende stralen
Straling is elke overdracht van energie vanuit een bron naar de omgeving zonder dat hiervoor een medium nodig is.
Wanneer deze energie uitgezonden wordt onder de vorm van golven spreekt men van elektromagnetische straling.
Straling is van nature aanwezig maar we worden blootgesteld aan veel hogere niveaus wanneer de straling afkomstig is
van door de mens gemaakte stralingsbronnen.
Straling wordt onderverdeeld in twee soorten:
- Niet-ioniserende straling (met lage energie)
o Ultraviolet of zichtbaar licht, laagfrequente elektromagnetische velden, radiogolven, …
o De laatste decennia is het aandeel van niet-ioniserende straling drastisch toegenomen en worden we
voortdurend blootgesteld aan straling afkomstig van bronnen zoals mobiele telefoons
- Ioniserende straling (met hoge energie).
o Ioniserende straling is hoogenergetische straling die in staat is elektronen uit atomen te verwijderen,
waardoor ionen ontstaan. Hoewel we deze straling niet kunnen waarnemen, is het een natuurlijk
fenomeen dat overal op aarde voorkomt, zoals in de aardkorst (uranium) en kosmische straling.
o Het heeft nuttige toepassingen, bijvoorbeeld in radiologie, maar kan schadelijk zijn voor het lichaam,
vooral tijdens de zwangerschap, vanwege het risico op celschade en verhoogde kans op kanker.
Daarom moet blootstelling aan ioniserende straling zorgvuldig worden beheerd, ondanks dat de risico’s
bij medische beeldvorming klein zijn.
2.1.1. Soorten ioniserende straling
De radiotherapeut kiest afhankelijk van de soort tumor en de diepte van de tumor in het lichaam de meest geschikte
soort straling. De meest gebruikte soort stralen: Röntgenstraling (fotonen) en elektronenstraling.
- Röntgenstraling of fotonenstraling
o = een hoogenergetische straling (fotonen) wordt met een zeer hoog voltage (4 tot 25 miljoen Volt)
opgewekt in een röntgenbuis. Röntgenstraling is binnen de radiotherapie het meest gebruikte soort
straling.
- Elektronenstraling (ook wel bèta-straling genoemd)
o = straling die eveneens kunstmatig wordt opgewekt en meestal toegepast voor oppervlakkige
bestraling (tot maximaal enkele centimeters diep).
, - Gammastraling
o = straling afkomstig van een radioactieve bron (bijvoorbeeld iridium of radium, jodium) en bestaat uit
hoog energetische fotonen, vergelijkbaar met röntgenstraling. Vooral bij inwendige bestraling gebruikt.
- Protonenstraling
o = protonen zijn onderdeel van de kern van een atoom. Voor de behandeling met protonen is een
cyclotron nodig. Bestraling met deze deeltjes biedt voordeel bij de behandeling van specifieke tumoren.
Protonentherapie is zeer kostbaar en wordt in België nog toegepast in de protonenbunker van UZ
Leuven.
Bestraling door een externe bron = teletherapie
Bestraling door een interne bron= brachytherapie
2.2. Hoe werkt radiotherapie
Straling beschadigt het DNA van kankercellen direct, wat leidt tot celsterfte of verhindert dat kankercellen zich kunnen
delen en vermenigvuldigen.
Ioniserende straling heeft directe en indirecte effecten op cellen. Het belangrijkste doelwit is DNA (= direct). Indirect
veroorzaakt de straling ionisaties, wat leidt tot de vorming van vrije elektronen en zuurstofradicalen. Deze veroorzaken
chemische reacties die schade aan kankercellen aanrichten.
Straling kan echter ook gezonde cellen in het bestraalde gebied beïnvloeden, wat kan resulteren in bijwerkingen zoals
roodheid en gevoeligheid van de huid.
2.3. Doel radiotherapie
Het doel van radiotherapie is maximale tumorvernietiging met minimale schade aan gezond weefsel. Effectiviteit hangt
af van de mogelijkheid om een adequate dosis straling te richten op het doelvolume, wat wordt beïnvloed door
verschillende factoren:
- Type cel en differentiatiegraad van de kanker
o Goed gedifferentieerde (graad 1) kankercellen behouden hun normale functie grotendeels, terwijl slecht
gedifferentieerde (graad 3) cellen hun normale functie vrijwel geheel hebben verloren.
- Tolerantie van het orgaan
o Elk orgaan heeft een andere tolerantiewaarde voor straling, gebaseerd op studies en ervaring, wat
bepaalt hoeveel straling veilig kan worden toegediend.
Om de veiligheid van radiotherapie te waarborgen, is het essentieel om zorgvuldig de dosis en het aantal bestralingen
te bepalen, rekening houdend met het type cel, differentiatiegraad en orgaan. Dit vereist een grondige kennis van de
specifieke kenmerken van de tumor en de anatomie van de patiënt, evenals continue monitoring en evaluatie van de
behandeling.
2.4. Radiosensitiviteit
Verschilt naar gelang het type kankercel. Gevoeligheid voor radiotherapie verschilt tussen tumoren:
- Zeer gevoelig
o Lymfoom
o Seminoom
o SmallCelLongCarcinoom
- Gemiddeld gevoelig
o Adenocarcinoom
o Plaveiselcarcinoom
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lenavd001. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.57. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
61001 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now