Samenvatting collegeaantekeningen inleiding in de filosofie + de volledige aantekeningen inclusief gastcolleges
8 views 0 purchase
Course
Inleiding Filosofie (PABAP040)
Institution
Rijksuniversiteit Groningen (RuG)
Dit is een samenvatting van alle colleges gegeven door de docenten van het vak. Daarnaast zijn ook de volledige aantekeningen aanwezig, deze zijn inclusief de gastcolleges. De gastcolleges zijn niet samengevat, de gewone colleges dus wel.
Inleiding in de filosofie – samenvatting collegeaantekeningen
College 1
Filosofie in deze cursus:
Ethiek = nadenken over wat moreel goed is, nadenken over de moraal.
Ethiek is de wetenschappelijke of systematische studie van de moraal, je moet
kritisch nadenken over wat goed is om te doen.
o Moraal = het geheel van normen en waarden
Normen = wat hoort men te doen, wat je zou moeten doen, etc.
Waarden = privacy, transparantie, eerlijkheid.
Epistemologie = kennisfilosofie.
Logica = kwaliteit van de argumentatie.
Maar de moraal van de mensheid kan veranderen, nu kijken we terug op de geschiedenis
met “hoe konden we dit laten gebeuren?” terwijl dit toen heel ‘normaal’ was. Voorbeeld:
slavernij, heksen verbranden, apartheid, maar ook homoseksualiteit als ziekte.
Hedendaagse problemen:
Mens-dier verhouding: onderdrukking species richting de andere species, eten ten
koste van zwaar dierenleed.
Destructief gedrag mensheid: relatie van de mensheid ten opzichte van zijn
omgeving, denk aan opwarming van de aarde, fossiele brandstoffen, etc.
Hongersnood en armoede: rijke landen tolereren het bestaan van verschrikkelijke
hongersnood en slechte omstandigheden in arme landen. Maar ook de verschillen
binnen een land zijn vaak groot.
Doel van het boek van Tännsjö is om je een handreiking te geven voor de oplossing van
deze drie wereldproblemen, hij wil je handvaten geven om je denken vorm te geven.
Is er waarheid/ware kennis?
Er zijn verschillende visies op de morele waarheid:
Etnisch relativisme:
o Cultuurrelativisme wat is normaal in de cultuur waarin jij opgroeit? Is
afhankelijk van de tijd en context waarin jij opgroeit. Denk aan slavernij, vond
men vroeger normaal, maar nu niet meer. Je moet je verhouden naar hoe jij
erover denkt in die context.
Moreel nihilisme:
o Er zijn verschillende waarheden, dus je kan er beter van uitgaan dat er geen
waarheden zijn.
NB: Tsännsjö is het niet eens met moreel nihilisme; ook als er niet een waarheid is, is er nut
normatieve ethiek: nadenken over de basis van je morele overtuigingen/wegingen + een
vooruitschrijdend inzicht.
Kennis ontwikkelen om het juiste te kiezen:
1. Vermoeden formuleren
2. Testen (hypothetisch of in de praktijk)
3. Is de uitkomst acceptabel, navolgbaar, eerlijk?
De uitslag kan leiden tot rechtvaardiging van je morele vermoeden, maar is niet altijd juist
want: “op dat moment gerechtvaardigd, met de kennis van dat moment. Morgen kan het altijd
weer anders zijn”. Voorbeeld: the trolley case.
Morele principes:
Hoe kom je tot de weging welke keuzes goed of slecht zijn, of het minst slecht?
Utilisme:
Oorsprong: Bentham (1748-1832)
Utilisten vinden het een goede keuze wanneer de keuze die de som van het welzijn van
zoveel mensen bevordert. Dus: niet per se jij hebt een goede uitslag, maar de uitslag waarbij
de meeste mensen blij zijn is de beste uitslag.
Alleen de gevolgen tellen, de gedachte erachter niet.
o In dit geval kan je het niet vertellen dat je vreemd bent gegaan dus als iets
goeds zien want minder mensen hebben er gedoe van als je niks zegt.
Welzijn/genot zijn de centrale, intrinsieke waardes.
o Welzijn = het meeste genot/de minste pijn voor de meeste mensen. En elke
persoon is evenveel waard.
Het gaat om de keuze in die context, in een andere context kan het een andere
uitkomst hebben.
Het is juist, als er geen ander alternatief is met een groter welzijn tot gevolg.
Stromingen binnen het utilisme:
Mill: onderscheid hoge en lage vormen van welzijn.
Preference hedonisten
o Het leven draait om bevredigen van voorkeuren en verlangens, niet alleen om
genot en pijn. Een handeling is moreel juist wanneer deze bijdraagt aan de
voorkeuren van de betrokkenen.
Preference utilisten
o Handelingen worden beoordeeld op basis van hoe goed ze de voorkeuren van
de individuen bevredigen. Welzijn is de mate waarin iemand voorkeuren
worden gerealiseerd.
Perfectionistische utilisten
o De basis van welzijn ligt hem in de vervulling van menselijke capaciteiten en
deugden. Moreel handelen is bevorderlijk voor menselijke perfectie. Welzijn
wordt bereikt door handelingen die bijdragen aan verbetering van de
menselijke capaciteiten en deugden.
Globale bezwaren tegen het utilisme + antwoorden:
1. Is er een daadwerkelijk overzicht van de gevolgen?
a. Alleen van de gevolgen die je op dat moment kan inschatten.
2. Hoe beoordeel je precies de mate van pijn/genot?
a. Dit kan je niet precies doen, alleen globaal.
3. Bestaat vriendschap dan nog?
a. Als je vriendschap je meer pijn dan genot oplevert moet je deze loslaten.
4. Hoe ver moet je gaan voor de som van welzijn tegenover pijn? Mag je een bank
overvallen?
a. Als het onredelijk voelt moet je het laten, niet iedereen hoeft een Robin Hood
te zijn.
5. Utilisme is veel te tolerant: heiligt het doel de middelen?
a. Nee, het moet niet crimineel worden, er zijn no-go’s
6. Hoe verdeelt een utilist welvaart over de wereld?
a. Utilisten dragen verschillende optie’s aan voor
een betere verdeling van welzijn in de wereld.
, College 2
Utilisme = zo veel mogelijk welzijn voor zoveel mogelijk mensen, het gaat alleen om de
gevolgen. Of een handeling goed of slecht is hangt af van de gevolgen.
Egoïsme:
Een extreme vorm van utilisme. Eigenbelang staat centraal doel is maximalisatie van
eigenbelang.
3 stromingen:
1. Hedonistisch egoïsme:
a. Vorm van welzijn met maximaal geluk. Denk bij elke keuze aan je
hedonistisch status.
2. Preference egoïsme:
a. Zelf je eigen welzijn/genot nastreven. Je mag zelf weten wat je onder welzijn
verstaat.
3. Perfectionistisch egoïsme:
a. Objectieve vormen van welzijn, minder focus op eigenbelang. Welke
karaktereigenschappen maken een leven waardig? Daar moet je naar
streven.
Algemene uitspraak egoïsme: “Als iedereen goed opkomt voor zijn eigenbelang, heb je
gedaan watje kon ten behoeve van maximaal welzijn.”
Overeenkomsten tussen utilisme en egoïsme:
Dezelfde bezwaren:
o Uitvoerbaar
o Veeleisend (Is het te moeilijk om uit te voeren?)
o Is het niet te tolerant? (Mag je 5 mensen neerschieten omdat het jou een goed
gevoel geeft?)
Altruïsme: het denken aan een ander in plaats van aan jezelf
Maar bestaat dit wel? Denk je niet aan een ander om jezelf een goed gevoel te
geven?
Antwoorden op de bezwaren vanuit het egoïsme:
Uitvoerbaarheid:
Eenvoudiger in egoïsme dan in utilisme, want i.p.v. aan iedereen denk je alleen aan
jezelf.
Alleen rekening houden met jezelf, niet met anderen (/andere generaties).
Veeleisend:
Je handelt verkeerd als je niet je maximale welzijn nastreeft, dan handel je immoreel.
o Voorbeeld: roken is immoreel volgens deze visie. Het is nu even lekker maar
de lange termijn gevolgen zijn slecht voor je.
Te tolerant:
Doel heiligt de middelen.
Je mag iemand vermoorden uit eigenbescherming, maar je mag niet zomaar mensen
neerschieten omdat het ‘goed’ voelt. Want als iedereen dit zou doen ga jij je ook
onveilig voelen en is er dus geen sprake van welzijnsmaximalisatie.
Tsännsjö vindt dit laatste punt wel een issue, is dit wel zo?
Argumenten voor het egoïsme:
Het is moreel verantwoord indien je belangen behartigen ook rationeel goed voor je is.
, Tsännsjö zegt dat dit deels klopt, want het is irrationeel als je niet probeert voldoening te
halen uit je bezigheden. Maar het is discutabel als er geen eisen zijn waar je je voldoening
uit mag halen. Maar egoïsme is wel meer in harmonie met je eigen morel intuïtie dan het
utilisme.
Argumenten tegen het egoïsme:
Je handelt alleen uit eigenbelang en denkt dus niet aan een volgende generatie (voorbeeld:
stikstofprobleem, fossiele brandstoffen, etc.). Maar soms kan ook je morele intuïtie zeggen
dat iets goed is, maar je gevoel zeggen dat het slecht is.
Voorbeeld: je bent uit eten met je vriend(in) en er komt een zwerver aan die vraagt of
hij mee mag eten, laat je hem dan aanschuiven? Je morele intuïtie zegt ja, want je
doet goed. Maar je gevoel zegt misschien wel nee, omdat je net romantisch zat te
dineren, of omdat je het gênant vindt.
Vraag is dus: kom je wel het beste uit als je alleen denkt vanuit jouw eigen perspectief?
Prisoners dilemma:
Een rationeel egoïst zou bekennen.
Filosofen hebben naar aanleiding van dit dilemma het contractualisme opgesteld.
Contractualisme:
Je tekent als het ware een sociaal contract. Afspraken m.b.t een samenwerking creëren.
Uitganspunt: mens is van nature egoïstisch.
Conventionele moraliteit gaat niet werken en daarom dwingen tot een samenwerking;
afspraak – contract
Vraag is of je deze samenwerking met of zonder consequentie moet opstellen
Je moet kunnen uitgaan van de meerderheid van wederkerigheid. Wie goed doet,
goed ontmoet.
Maar er moet ook gekeken worden naar de pakkans, dus hoe groot de kans is dat je
ermee wegkomt wanneer jij je niet aan je contract houdt.
o De mens is echter van nature goed in ontmaskeren en als je wordt betrapt is
de kans groot dat je verstoten wordt.
Rationele egoïsten hebben er dus toch wel belang bij om zich te houden aan de afspraken
die hun kunnen benadelen. Dit wordt ook wel de tit for tat strategie genoemd.
Morele bezwaren tegen contractualisme vanuit het egoïsme:
Is het moreel wel juist om een mens als egoïst te zien?
Zijn de regels van zo’n contract wel eerlijk?
Hebben de sterken niet meer voordeel van de zwakkeren? “Verschil niet zo groot”
Tsännsjö zegt: de verschillen zijn groot. Denk aan:
Mate van invloed op de regels + vertegenwoordiging van groepen
Niet menselijke wezens hebben wel gevoel, maar geen invloed.
Latere generaties zijn overgeleverd aan de egoïsten van nu.
Andere filosofen: sociale wezens zien de zwakkeren, maar offers horen er ook bij.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller liesebremer. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.61. You're not tied to anything after your purchase.
