Samenvatting van het boek Angela Roothaan over spiritualiteit begrijpen. Het gaat over spiritualiteit, moraal, mystiek, religie, levensbeschouwing, oriëntatie, leerlingschap, zelfvorming en zoeken naar wijsheid.
Spiritualiteit begrijpen: Een filosofische inleiding – Angela Roothaan Samenvatting
1. Filosoferen over spiritualiteit
Van haar Griekse oorsprong af is de westerse filosofie verbonden met verwondering: het aandachtig
waarnemen van de werkelijkheid, en het niet voor gegeven nemen van die werkelijkheid. Filosofie
betekent letterlijk: de begeerte naar wijsheid. Wanneer we deze betekenis volgen, wil een filosoof
niet de inhoud van zo veel mogelijk boeken kennen, maar een goede houding t.o.v. de werkelijkheid
kunnen innemen.
Voor een filosoof is het stellen van een goede vraag belangrijker dan het vinden van een
antwoord.
Bij zowel de filosofische als de spirituele levenshouding gaat het om vorming van de persoonlijkheid,
om iets te leren van het leven, om zich in een goede verhouding ertoe te plaatsen. Verschil is echter
dat de filosofie uitdrukkelijk gericht is op de verwoording, terwijl dat in de spirituele levenshouding
geen rol van betekenis speelt.
De begrippen moraal, mystiek en spiritualiteit kunnen tegen elkaar worden afgezet op een schaal van
activiteit en passiviteit. Zij komen hierin overeen dat zij verwijzen naar normatieve visies op mens-
zijn. De begrippen religie, levensbeschouwing en oriëntatie kenmerken zich doordat het hier steeds
gaat om wijzen om zich tot de wereld te verhouden, meer of minder cognitief, meer of minder met
lichaam en zie, meer of minder gericht op het transcendente. De begrippen leerlingschap en
zelfvorming geven onderscheid aan tussen wijzen waarop men tegen spirituele vorming kan
aankijken.
2. Moraal
Een spirituele levenshouding nastreven heeft te maken met het realiseren van menselijke
mogelijkheden. Met niet zomaar opgaan in het voor de hand liggende, in het vluchtige. Door het
onderscheiden van begrippen kunnen we de stroom van informatie die voortdurend op ons afkomt
kanaliseren, analyseren, en er een zekere greep op krijgen.
Moraal, mystiek en spiritualiteit kunnen onderscheiden worden op een schaal van activiteit en
passiviteit. Het gaat dan om de wijze waarop mensen in de wereld zijn, als wezens die handelen en
ervaren, die zich aanpassen en die de wereld omvormen. Die de werkelijkheid in zichzelf en om zich
heen interpreteren en in tekens vatten. Mensen zijn wezens die altijd in beweging zijn. Met onze
gevoelens, ons verstand, en ons lichaam, zijn we voortdurend bezig ons af te stemmen op onze
omgeving, en ook om die omgeving om te vormen of af te stemmen op ons. Dit afstemmen en
omvormen kan op actieve of passieve wijze:
Passiviteit: het ondergaan van dingen. Er is echter nooit sprake van pure passiviteit.
Activiteit: kan worden onderscheiden in maken en handelen. Maken betreft Al die activiteit
waarvoor een bepaald vooruitzien en berekenen nodig is. Handelen daarentegen is de
activiteit van mensen ten aanzien van elkaar. Hier moet je rekening houden dat hij of zij over
dezelfde subjectiviteit beschikt, hetzelfde ik-gevoel, als ikzelf.
Over handelen en maken schreef Aristoteles het volgende: het denken alleen zet niets in beweging,
maar wel het denken dat een doel heeft buiten zichzelf, het denken namelijk dat op het handelen is
gericht.
Om nu het handelen moreel te beoordelen gebruiken mensen normen. Normen zijn te vinden op alle
gebieden waarop mensen iets te kiezen hebben. Morele normen meten het handelen niet af met het
oog op een bepaald extern doel. Zij wijzen erop wat goed is in zichzelf. Er is geen morele normen die
mensen voorschrijft om een spirituele levenshouding te zoeken of te volgen.
Morele normen zijn per definitie interpersoonlijk. Het gaat om het handelen van mensen
t.o.v. elkaar, handelen waarop zij elkaar kunnen aanspreken.
, Spiritualiteit begrijpen: Een filosofische inleiding – Angela Roothaan Samenvatting
In het wijsgerig spreken en denken zijn discussie en dialoog erg belangrijk. Niet alleen over het
morele goed, maar ook over wat waar en wat goed is in verschillende opzichten.
Jürgen Habermas heeft als belangrijk punt de gedachte dat mensen, wanneer zij het niet met
elkaar eens kunnen worden, zich in een meta-discussie moeten begeven: een discussie over
de uitgangspunten of principes van hun discussie (= discours). Vandaar dat men zijn ethiek
van het argumenteren ook wel aanduidt als discoursethiek.
Verschil principe en waarde:
Principe = rationele objectiviteit; een maatstaf waarover mensen het na een rationele
discussie eens kunnen worden.
Waarde = iets waar mensen aan hechten, of in geloven.
Verschil handelen en gedrag:
Handelen = vanuit het blik van de persoon met zijn beredenering achter zijn handelen.
Gedrag = zonder rekening met het standpunt van de bestudeerde. Je bekijkt van buitenaf
naar het doen van mensen.
Wanneer we handelen vanuit het idee dat we vrij zijn, betekent dat niet dat we totaal vrije ‘radicale
keuzes’ kunnen maken. Een radicale keuze is een keuze die nergens in gegrond is. Daardoor is het
ongeveer hetzelfde als een willekeurige gedraging en kan niet gemotiveerd worden.
Vrij handelen is altijd handelen dat ergens door gemotiveerd is. En hier richt het raakvlak met
spiritualiteit. Moreel goed handelen valt niet per definitie samen met leven vanuit een spirituele
oriëntatie, maar kunnen beide wederzijds op elkaar gericht zijn. Iemand kan moreel handelen,
bewogen vanuit een aandachtigheid voor het leven om hem heen. Iemand die streeft naar een
spiritueel leven ziet in dat dit niet kan zonder het goede aan anderen te doen.
3. Mystiek
Het begrip mystiek passen we toe op een menselijke ervaring. We zeggen niet dat iemand mystiek
handelt, maar wel dat iemand mystieke ervaringen heeft of zich toelegt op de mystiek, en dan
bedoelen we dat iemand die bepaalde ervaringen graag wil hebben en zijn levenswijze zodanig
afstemt dat de kans om ze te krijgen vergroot wordt.
Is eerder passief dan actief.
Er zijn twee werkwoorden in het oud-Grieks die met mystiek verband houden: (1) muoo (sluiten van
de ogen en de mond), en (2) mueoo (inwijden in de mysteriën).
Het sluiten van de ogen kan men in verband brengen met de Griekse idee dat de zintuigen
geen betrouwbare kennis kunnen opleveren.
Het sluiten van de mond kun je in verband brengen met het onmededeelbare karakter van
de mystieke ervaring. De ervaring zelf kan nooit goed verwoord of overgedragen worden.
Ludwig Wittgenstein zei: ‘Waarover men niet spreken kan, daarover moet men zwijgen’.
Daarnaast heerst de gedachte dat de mystieke ervaring verkwanseld zou worden als je
erover zou spreken.
Wanneer we op zoek gaan naar de betekenis van ervaring, moeten we vaststellen dat het begrip
ervaring twee betekenissen heeft. In één betekenis duidt het op iets momentaans: een impressie,
zintuigelijk of intrapsychisch, zoals bijvoorbeeld in de droom. De andere betekenis van ervaring heeft
een component van duur. Hoe meer ervaring hoe meer betrouwbaar en ervaren.
In de verwerking van de grote gebeurtenissen die op ons pad komen zit altijd een confrontatie met
onze beperktheid en eindigheid. In die zin dat we niet alles kunnen weten of doen, maar ook in de zin
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Estherscheffer97. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.42. You're not tied to anything after your purchase.
