Dit is een samenvatting van de cursus Communiceren uit de verkorte educatieve bachelor secundair onderwijs aan de arteveldehogeschool.
In dit document werd de volledige curus samengevat zodat dit gebruikt kan worden op het open boek examen.
Hoofdstuk 1: Communicatief lesgeven...................................................................2
Communicatie in het algemeen..........................................................................2
1. Communicatie als gedrag............................................................................2
2. Axioma’s/systeemdenken van Watzlawick...................................................2
3. Begrippenapparaat...................................................................................... 4
4. Communicatiemodel.................................................................................... 5
5. Stoornissen in communicatie.......................................................................5
6. Gelaagdheid van communicatie..................................................................6
7. Effectieve en efficiënte communicatie.........................................................7
8. 1op1 vs groepsgerichte communicatie........................................................7
Reflectie op mijn communicatie voor de klas.....................................................7
1. Communicatie meten.................................................................................. 7
2. Johari-venster.............................................................................................. 8
Hoofdstuk 2: Geweldloos of verbindend communiceren.........................................8
Verbindend schoolklimaat................................................................................... 8
Geweldloos of verbindend communiceren..........................................................9
1. Geweldloze of verbindende communicatie..................................................9
2. (On)zichtbaar gedrag, gedachten, behoeften en gevoelens........................9
3. 7 uitgangspunten voor verbindende communicatie (Tielemans)...............10
4. 3 basisprincipes......................................................................................... 10
5. 4 bouwstenen van het verbindende communicatieproces.........................10
Hoofdstuk 3: Gespreksvaardigheden en feedback geven en ontvangen..............11
Basisvoorwaarden voor 1op1 communicatie.....................................................11
Algemene gesprekstechnieken.........................................................................12
1. Het gesprek voorbereiden.........................................................................12
2. Het gesprek sturen.................................................................................... 12
Actief luisteren.................................................................................................. 12
1. Non-verbale communicatie........................................................................12
2. Verbale communicatie............................................................................... 13
3. Niveaus van luisteren................................................................................ 13
4. Belang actief luisteren............................................................................... 13
5. Obstakels en mogelijke luisterfouten.........................................................13
Feedback........................................................................................................... 14
1. Functies van feedback............................................................................... 14
2. Houding bij ontvangen feedback...............................................................14
3. Ineffectieve communicatiemethodes.........................................................15
4. Feedback geven: effectieve methode met ik-boodschap...........................15
5. Tips bij geven van feedback......................................................................15
6. Schriftelijke feedback................................................................................ 15
Slechtnieuwsgesprek........................................................................................ 16
1. Voorbereiding slechtnieuwsgesprek..........................................................16
2. Fases van slechtnieuwsgesprek.................................................................16
3. Omgaan met hevige emoties en woede....................................................18
4. Do’s en Don’ts bij tweegesprekken............................................................18
Hoofdstuk 4: diverssensitief communiceren.........................................................19
Identiteit en etnisch-culturele diversiteit..........................................................19
Inzicht in het referentiekader van de leerling en jezelf.....................................19
TOPOI................................................................................................................ 20
Positief omgaan met meertaligheid..................................................................20
1. Meertaligheid als troef............................................................................... 20
2. Communicatie met anderstalige ouders (P98)..........................................21
1
,COMMUNICEREN Verkorte Educatieve
Bachelor
Hoofdstuk 1: Communicatief lesgeven
Def. Communicatie: Communicatie is een doorlopend proces waarin 2 of meer
personen, in een bepaalde situatie, via talige en niet talige symbolen en signalen
informatie uitwisselen en zodoende met elkaar in relatie treden, om elk voor zich
bepaalde bedoelingen belangen te realiseren.
Klascontext: Communicatie is de kunst om leerinhouden uit te wisselen,
zodanig dat niet alleen het lerend vermogen van de scholieren op relevante wijze
wordt gestimuleerd, maar dat er ook een open relatie behouden blijft tussen
leerkracht en leerlingen, en dat ze op zijn minst het aanwezige respect voor
elkaar behouden. Focus ligt op communicatie tussen leerkracht en leerling maar
ook ouders, verzorgers en externen.
Communicatie in het algemeen
1. Communicatie als gedrag
Communicatie = alle gedrag, met en zonder woorden, in aanwezigheid van een
ander mens, van wie men bewust is. (Ook als we niet willen communiceren,
communiceren we = een Axioma)
Verbale vs non-verbale communicatie, slechts 7% van de boodschap is verbaal,
55% met lichaamstaal.
Communicatie is observeer baar gedragsgebeuren tussen mensen.
Het houdt dus ook gedragsbeïnvloeding in. -> Via gedrag oefen je rechtstreeks
invloed uit of veroorzaak je een bepaalde perceptie of interpretatie.
Uiterlijk waarneembaar gedrag: in eerste instantie koppelen we er geen
bedoeling aan.
-> We merken het op, zien het niet als communicatiegedrag. Zal ons niet direct
beïnvloeden maar kan effect hebben over hoe we die persoon beleven.
Niet bedoelde communicatie heeft soms meer effect dan gewilde communicatie.
Communicatie gebeurt dus niet enkel in functie van bewuste en doelgerichte
uitwisseling van informatie. Je geeft altijd zowel inhoud als informatie over jezelf
mee. Vaak zijn we ons hier niet van bewust (moeilijke termen, openlaten van
deur, licht laten branden, …)
Communiceren doen we niet steeds op een bewuste manier. Ook onbewust gaan
we informatie overdragen en opnemen.
2. Axioma’s/systeemdenken van Watzlawick
Systeemdenken: alles staat in verbinding met alles. Mensen zijn met elkaar
verbonden door een (al dan niet onzichtbaar) kluwen van relaties, verbintenissen,
afspraken, akkoorden en regels.
-> als 1 component verandert kan dit grote gevolgen hebben.
2
, COMMUNICEREN Verkorte Educatieve
Bachelor
De permanente beweging/beïnvloeding van het communicatieproces heeft tot
gevolg dat er foutieve interpretaties kunnen ontstaan, waardoor
communicatieproblemen optreden.
Systeemdenken zorgt voor meer inzicht in communicatieprocessen en voor
vlottere communicatie in de dagelijkse praktijk.
5 axioma’s van het systeemdenken
- Communiceren doe je altijd
Je kunt niet niet communiceren, je bent altijd bezig met te beïnvloeden en
wordt steeds beïnvloedt. Ook als je niet deelneemt aan interacties geef je
met je zwijgen of geen deelname een betekenis. (Passiviteit)
Je moet altijd een onderscheid maken tussen de bedoeling van de
communicatiepartner en de effecten van zijn/haar gedrag.
- Je spreekt altijd dubbel
Elke communicatie speelt zich af binnen een context/situatie. +
Communicatiepartners hebben altijd een bepaalde verhouding tot elkaar.
(Leerling zal in klas anders reageren dan 1 op 1)
De relatie die de communicatiepartners tegenover elkaar hebben
beïnvloed de conversatie.
Je spreekt dubbel: Wat je zegt, maar ook hoe je het zegt en in welke
context (vb. p12)
- Elk zijn waarheid
Iedereen maakt zijn eigen persoonlijke selectie van welke prikkels je
opneemt. Iedereen heeft verschillende selecties door ervaringen,
leefwereld, opvoeding, cultuur, … (Persoonlijke referentiekader)
Iedereen heeft zijn eigen waarheid = Interpunctie
Belangrijk om empathie en inleving te tonen voor anderen, via de juiste
luistervaardigheden.
- Met woorden of zonder
Digitale taal: letterlijke woorden gebruiken om boodschap over te
brengen (praten, schrijven)
Analoge taal: manieren om je woorden te ondersteunen: mimiek,
intonatie, volume, houding, gebaren,
Ideaal wanneer ze complementair zijn en op elkaar afgesteld.
- Wie heeft het voor het zeggen
Relatie tussen gesprekspartner
Symmetrische relatie: Gesprekspartners staan op gelijke hoogte
Vaak meer problemen in symmetrische relatie (moeilijk problemen op te
lossen)
Complementaire relatie: Gesprekspartners verschillen en gaan elkaar
aanvullen id. relatie.
Leerlingen en leerkrachten vullen elkaar aan: Leerkracht biedt leerlingen
dingen aan en verwacht daar iets voor terug. (Geen machtsgebruik gaan
3
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller HellebuyckJasper. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.89. You're not tied to anything after your purchase.
