Dit document geeft een complete samenvatting van de historische context verlichting VWO. er zitten tijdbalken bij opgedeeld per deel (bijv 2.1) en een lijst met verkorte kenmerkende aspecten bij deze HC.
welke ideeën ontstonden tijdens de verlichting over een meer rechtvaardige samenleving (doel
verlichting) 1650-1789 (eindigt bij de Franse revolutie)
empirisch onderzoek en kritisch verstand belangrijk
De wetenschappelijke revolutie begint
Ontwikkelingen eind 15e eeuw in stroomversnelling gekomen door 3 oorzaken:
1. De ontdekkingsreizen: niet allen rijkdom en nieuwe producten, maar ook gingen
inheemse volkeren anders om met hun geloof, machtsrelaties en bezit. Cartografie,
scheepsbouw en navigatiesystemen stimulans.
2. De boekdrukkunst: er kon snel nieuwe kennis worden verspreid en goedkoop om
groot publieke te bereiken.
3. Renaissance: hernieuwde belangstelling voor de klassieke oudheid, humanisten niet
meer bijbel als uitgangspunt kennis, maar zelf Griekse/Latijnse bronnen bestuderen
zo kregen ze aangepaste inzichten over oudheid en christelijk geloof
Deze ontwikkelingen waren de vooravond van de wetenschappelijke revolutie
Verlichte denkers willen een nieuwe samenleving
17e eeuw verandering houding tegenover klassieke filosofen als Plato en Aristoteles
Onderzoeksmethode veranderde en men ging methodischer werken
René Descartes: 1596-1650
Systematische twijfel: twijfel aan alles
‘’Cogito ergo sum’’ ik denk dus ik
besta
Rationalisme: door te gebruiken van
verstand kom je tot kennis
John Locke 1632-1704
Mens ongeschreven blad, ‘’tabula
Rasa’’
Empirisme: door zintuigelijke
waarnemingen kun je nieuwe kennis
vergaren
De wetenschappelijke revolutie luidde het begin in van de verlichting
Frankrijk en Engeland debatten gevoerd over rationalisme en empirisme
Verlichte denkers waren het niet altijd met elkaar eens, maar over een ding wel: de afkeer
tegen het absolutisme
verlichting 1650-1900
,Kerk en vorst verliezen autoriteit
Kerk argwaan tegen wetenschappelijke ontwikkelingen
Waarom verloor de kerk zijn macht?
1. Newton baseerde zijn onderzoek op het heliocentrische wereldbeeld op die van
Copernicus en Galilei het geocentrische wereldbeeld van de kerk vervaagde
2. Reactie op de reformatie, veel godsdienstoorlogen; 80 jarige oorlog, dertigjarige
oorlog (Duitsland), vorsten en religieuze leiders brachten geen eenheid en vrede in
het land, alleen maar intolerantie, agressie en verdeeldheid.
Galilei Copernicus newton
Op zoek naar nieuwe verhoudingen tot het geloof
De rationele benadering van het geloof
Religie minder vanuit een traditionele invalshoek, meer vanuit een rationele of empirische
Newton zag god als de grote klokkenmaker, hij had de wereld en het universum geschapen,
maar stuurde onze schepping niet constant aan, want alles werkte prima volgens de
natuurwetten
Bepaalde onderwerpen over het geloof werden vermeden
Van een morele gemeenschap naar een politiek samenlevingsverband
Verlichting kritiek op religieuze autoriteiten: waren de vorsten nog wel heilig? Wat waren
de grenzen van de macht van een vorst? etc..
In de samenleving voor 17e eeuw kerk duidelijke functie:
o zij schreven normen en waarden (op basis daarvan een deel van hun eigen
wetgeving)
o jaarkalender (feestdagen, vrije dagen) sprake van een morele gemeenschap
18e eeuw verandering politiek samenlevingsverband:
o door centralisatie sterk staatsgezag
o regels en wetten door overheid
o reformatie en opkomst kritisch denken leiden tot grotere variëteit aan meningen en
visies (meningen waren volgens verlicht denkers een privézaak, geloof was daarmee
ook een persoonlijke keuze) sprake van een secularisatie van de maatschappij
o maatschappij werd een politiek samenlevingsverband met wetten i.p.v. religieuze
tradities die als spelregels functioneerden
verlichting 1650-1900
, De vooruitgangsgedachte
in de wetenschappelijke revolutie: je kon gereedschappen en navigatieapparatuur
verbeteren
door organisatie samenleving wettenschappelijk te benaderen, geloofde men ook de
samenleving te kunnen verbeteren
o Maatschappij: was maakbaar, een goede opvoeding en gedegen onderwijs zou
leiden toet een beter soort mens
o Economie: met nieuwe economische theorieën het laten verdwijnen van de
armoede en stijgen welvaart
o Macht: door macht bestuur aan te passen zou er een rechtvaardige samenleving
ontstaan
Hoe werd er in de nieuwe maatschappij bepaald wat rechtvaardig was na verdwijnen kerk,
religie en morele autoriteit? Verlicht denkers hierover niet altijd eens
Locke en Rousseau: natuurrechten en het sociaal contract
Filosofen bestrijden het absolutisme
De mens heeft van nature bepaalde grondrechten (de natuurrechten) mensen zijn
gelijkwaardig en je mag niet handelen in het nadeel van een ander.
In de vroegere eenvoudige tijd leefde de mens in een natuurtoestand. Aan deze
natuurtoestand kwam een einde toen de bevolking begon te groeien en er regeringen
kwamen in de samenleving
Locke zei:
o het volk maakt vrijwillig afspraken met de heerser
o sociaal contract: de heerser maakt wetten en dwingt deze af, volk doet afstand van
natuurlijke recht om zelf deze beslissingen te nemen. In ruil daarvoor belooft de
heerser zo goed mogelijk te regeren en de natuurwetten na te leven. Doet hij dit niet
dan macht het volk de machthebber afzetten.
Rousseau zei:
o Het verlaten van de natuurtoestand is slecht. Heerser maakt misbruik van die situatie
om meer macht te krijgen en zichzelf te verrijken. De ongelijkheid van mensen zou
worden vergroot.
o Bij een goede versie van het sociaal contract zou de wetgevende macht moeten
handelen volgens de algemene wil. (het algemeen belang van de hele bevolking).
o Het probleem: wie bepaald wat de algemene wil is??
Een directe democratie zou de mooiste staatsvorm zijn, maar als een machthebber bijv een
koning in Frankrijk de algemene wil respecteert, is dat ook goed.
verlichting 1650-1900
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller vgorproos. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.14. You're not tied to anything after your purchase.
