Dit document bevat een samenvatting van het OPO Taalontwikkelingsstoornissen (B3C131) (H. Roeyers) uit het eerste jaar van de opleiding logopedie aan Hogeschool Vives. Het is een samenvatting uit het academiejaar en bestaat uit 3 onderdelen: inleiding, diagnostiek en behandeling.
Definities van taalontwikkelingsstoornissen (TOS)
Elke definitie gaat op een andere manier om met TOS.
Primaire en secundaire spraak- en taalontwikkelingsproblemen
Primair = specifiek het probleem staat op zichzelf en kan niet door andere problemen verklaart
worden
Secundair = niet-specifiek het probleem kan door andere problemen verklaart worden
VSTO = vertraagde spraak- en taalontwikkeling
Gestoorde spraak- en taalontwikkeling = STOS = spraak- en
taalontwikkelingsstoornis
o Kinderafasie = kinderen die worden geboren met een goed taalvermogen en dus een
normale taalontwikkeling starten, maar waarbij taalproblemen ontstaan tgv een
aantoonbaar hersenletsel waarbij de taalgebieden worden aangetast.
o Ontwikkelingsdysfasie = kinderen met een zwakker aangeboren taalvormogen en een
primair taalprobleem zonder aantoonbaar hersenletsel.
Secundair = niet-specifiek het probleem kan door andere problemen verklaart worden
Vertraging of stoornis
Grens tussen beiden is soms vaag, het onderscheid maken tussen een taalvertraging en –
stoornis is dus niet altijd simpel. Ook kinderen met een VTSO hebben nood aan langdurige
ondersteuning.
Vertraging Stoornis
Alle stappen uit de normale Er zijn kenmerken die niet voorkomen in
taalontwikkeling worden doorlopen. de normale taalontwikkeling.
Harmonische ontwikkeling. Disharmonische ontwikkeling
De vaardigheden worden later dan De ontwikkeling verloopt anders en zeer
normaal verworven. moeizaam.
Door extra bezig te zijn met het kind kan Een stoornis lost niet vanzelf op,
men de achterstand inhalen. therapie is altijd nodig.
Een zeer ernstige vertraging is ook een Er zijn gradaties in ernst.
stoornis.
Zelfs bij succesvolle behandeling blijven
er altijd restverschijnselen bestaan.
Pagina 1 van 38
,Samenvatting: Taalontwikkelingsstoornissen
Voorbijgaand of persisterend (blijvend)?
Er zijn grote variaties qua taalaanvang en tempo van taalverwerving.
Hoe jonger het kind, hoe groter de kans op een spontane inhaalbeweging.
Tijdelijk temporiseren: wanneer het kind een mijlpaal probeert te bereiken in een ander
ontwikkelingsgebied, kan dit ervoor zorgen dat de taalontwikkeling even mindert.
We moeten ruime marges nemen voor de definiëring van ‘normale STO’, daarom is het
moeilijk om TOS al op jonge leeftijd te signaleren.
Late talkers = kinderen onder 2 jaar die laat zijn met het eerste woordje of de eerste
tweewoorduitingen. Een groot deel hiervan vertoont later een normale taalverwerving,
maar een deel hiervan blijft taalproblemen houden.
De risicofactoren zijn maar beperkt bruikbaar voor TOS. De vraag is: ‘Gaat het kind nog een
inhaalbeweging maken of is er echt sprake van TOS?’ Hoe meer gebieden er zijn aangetast,
hoe minder goed de prognose zal zijn.
Belang van volgen, signaleren en screenen van de taalontwikkeling
Rekening houden met de leeftijd waarop de moedertaal moet geleerd worden.
o Kritisch gevoelige leerperiode = de eerste 7 levensjaren waarin de basis voor de
verdere taalontwikkeling wordt gelegd, omdat de hersenen dan erg flexibel zijn.
Wisselwerking tussen taalontwikkeling en externe modulariteiten.
o Tweerichtingsverkeer = de wisselwerking tussen externe modulariteiten en
taalontwikkeling die in twee richtingen werkt. Wanneer een kind een probleem heeft
in taalontwikkeling kan dit een oorzaak zijn van problemen in andere
ontwikkelingsgebieden en omgekeerd. Hierbij moeten we ervoor proberen zorgen dat
ontwikkelingsproblemen ook een invloed hebben op andere ontwikkelingsgebieden.
Impact van TOS op ontwikkeling en welbevinden
Gedrags- en sociaal-emotionele ontwikkeling
o Enerzijds is taalgebruik de basis voor soc-emo ontwikkeling en anderzijds is de sociale
interactie tijdens de eerste 2 levensjaren tussen ouders en kind de basis voor
taalontwikkeling.
o Wanneer er taalproblemen zijn, heeft het kind ook vaan soc-emo problemen. Dit
wordt veroorzaakt door de interactie tussen ouder en kind die anders is.
Kinderen met een taalprobleem vertonen sneller gedrags- en sociaal-
emotionele problemen dan kinderen zonder taalprobleem. Maar niet alle
kinderen met een taalprobleem hebben gedrags- en sociaal-emotionele
problemen.
Normaal: intuïtive parenting = ouders voelen intuïtief aan hoe ze tegen hun
kind moeten praten en hoe ze met hen in dialoog moeten gaan om de
taalontwikkeling van hun kind te stimuleren.
Als ouders zich bewust worden van het feit dat het kind een taal-probleem
heeft zal de pedagogische aanpak veranderen. Ouders gaan hun kind meer
verbeteren, meer vragen om zaken te laten benoemen en vragen om zaken na
te zeggen. Ze stellen zich meer op als een leerkracht en het taalaanbod en de
interactie wordt meer dwingend dan intuïtief.
Naarmate kinderen ouder worden, worden ze zich bewust van hun
taalstoornis waardoor ze zich meer gaan afsluiten van anderen en zich minder
gaan uiten.
Pagina 2 van 38
,Samenvatting: Taalontwikkelingsstoornissen
Cognitieve ontwikkeling en schoolse prestaties
o Taalproblemen hebben een negatieve invloed op de cognitieve ontwikkeling en schoolse
prestaties omdat ze daar veel (talige) informatie missen.
o Op school wordt taal gebruikt om zaken uit te leggen en worden er ook taalregels
aangeleerd, wat voor kinderen met een taalprobleem vaak moeilijk te begrijpen is.
Innerlijk taalgebruik = het in onszelf praten om zo zaken te plannen, regelen en
in de juiste volgorde uit te voeren, speelt ook vaak een heel belangrijke rol. Bij
kinderen met taalproblemen zorgt dit ook vaak voor problemen en slagen ze er
niet in de taken in de juiste volgorde uit te voeren.
Internationale indelingen van TOS
ICIDH = International Classification of Impairment, Disability and Handicap
o Ontstaan vanuit WHO die zegt dat het meten van resultaten moet samenhangen met
doelstellingen.
o Systeem waarmee de toestand van een persoon beschreven kan worden, met als
doel: veranderingen tgv therapie zichtbaar maken.
o Kijkt vanop 3 verschillende niveaus: niveau van stoornis, beperking en handicap.
Bij handicap kijkt ICIDH naar de sociale gevolgen van de stoornis.
ICF = International Classification of Functioning, Disability and Health
o Ontstaan vanuit kritiek op ICIDH, omdat ICIDH een oorzakelijk verband lijkt te
suggereren waarin een stoornis leidt tot beperking en die leidt tot handicap.
o Houdt ook rekening met persoonlijke en externe factoren.
o Neemt als basis wat er wel nog mogelijk is, terwijl ICIDH begint bij wat er niet meer
lukt.
DSM = Diagnostic and Statistic Manual of Mental Disorders
o Taalstoornissen < communicatiestoornissen < neurologische ontw.stoornissen
o Bekende indeling in de psychische wereld, opgemaakt vanuit een classificatie van
psychische stoornissen.
o Communicatiestoornissen komen erin, logopedische stoornissen niet echt.
Klinische indeling van TOS
2 subtypen
1) Kinderen met een taalproductiestoornis en een relatief goed taalbegrip
2) Kinderen met zowel een taalproductie- als een taalbegripsstoornis
o Ook belangrijk dat er verdere specificatie gebeurt door beschrijving van het linguïstisch
profiel. Men stapt steeds meer en meer af van een duidelijke indeling in de taalprofielen,
omdat het taalprofiel van een individueel kind vaak dynamisch en veranderlijk is. (vb. een
kind kan op jonge leeftijd problemen hebben met het ene taalaspect en op oudere
leeftijd met een totaal ander taalaspect). Het blijft dus belangrijk om de patiënt op te
volgen want de diagnose kan dus regelmatig aangepast worden.
o Gradaties in de ernst van de TOS
Geen consensus over een classificatie hiervan.
Kijken naar hoeveel afwijking van het gemiddelde om de ernst van de TOS in
kaart te brengen.
Pagina 3 van 38
, Samenvatting: Taalontwikkelingsstoornissen
Kan verschillen naargelang de taaltest die wordt afgenomen, met de vraag of we
de ernst wel kunnen bepalen adhv een taaltestscore. Er zijn nog andere factoren
die een rol spelen. Niet alleen stoornisgericht kijken, maar ook naar hoe de
stoornis een impact heeft op het dagelijks functioneren van het kind.
Ontwikkelingsdysfasie
OD is een primaire hardnekkige TOS, waarvan de diagnose
enkel kan gesteld worden als volgende criteria voldaan zijn:
o Inclusiecriteria: de taalontwikkelingsproblemen zijn
hardnekkig op het vlak van de grootte van de
taalachterstand en de ernst van de stoorniskenmerken.
Hardnekkig impliceert dat de diagnose niet bij een aanvangsonderzoek gesteld kan
worden en meestal ook niet vóór de leeftijd van 5 à 6 jaar.
Grootte van de taalachterstand: na 1 jaar therapie moet er uit het follow-
uponderzoek nog steeds een significante achterstand blijken in vgl met
leeftijdsgenoten op één of meerdere taalcomponenten (therapieressistent).
Ernst van de stoornis: minstens 3 duidelijke stoorniskenmerken aanwezig.
o Exclusiecriteria: de taalontwikkelingsproblemen kunnen niet verklaard worden
vanuit problemen in andere ontwikkelingsdomeinen van het kind.
Enkele stoorniskenmerken per taalcomponent.
Receptieve dimensie Expressieve dimensie
Fonologie/articulatie/spraak
Zwak AKTG Persisteren van fonologische
vereenvoudigingsprocessen
Fonologische parafasieën (vb. lat ipv kat)
Verhaspelingen (vb. restivant ipv restaurant)
Spraakontwikkelingsdyspraxie
Semantiek
Woordvindingsproblemen
Semantiek
Semantische parafasieën (vb. stoel ipv tafel)
Morfosyntaxis
Problemen met zins- en Dysgrammatisme + agrammatisme
opdrachtbegrip
Pragmatiek
Problemen met begrijpen van Hypospontaneïteit
figuurlijke/letterlijke taal Problemen met spreken op commando
Problemen met verhaalopbouw
Criteria en kenmerken van OD:
o Uitsluitingscriteria: geen duidelijk aantoonbare neurologische afwijkingen
o Hardnekkige TOS therapieressistent
o Link met neurologische achtergrond: zeer kleine neurologische verschillen
o Gestoord taalontwikkelingsprofiel waarbij taalprofiel dynamisch is en kan veranderen
o Problemen aanwezig vanaf het begin van de taalontwikkeling en manifesteren zich
gedurende de hele taalontwikkelingsperiode
o Meertalige kinderen met OD hebben problemen in alle talen
Pagina 4 van 38
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller ellen9402. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $13.48. You're not tied to anything after your purchase.
