Veel burgers in Nederland hebben te maken gehad met onterechte beschuldigingen van fraude door
de Belastingdienst, zonder enige inzicht in de achterliggende besluitvorming. Dit is het gevolg van
risicomodellen zoals de Fraude Signalering Voorziening (hierna FSV), het Systeem Risico Indicatie
(hierna SyRI) en het risicoclassificatie model dat werd gebruikt bij de toeslagenaffaire.1 Hoewel deze
systemen zijn ontworpen om fraude op te sporen, hebben ze geleid tot ernstige problemen op het
gebied van transparantie en privacy.2
De Belastingdienst moet ervoor zorgen dat iedereen de verschuldigde belasting betaalt. Gezien de
enorme schaal van dit proces, is de inzet van softwaretools en automatische verwerking
onvermijdelijk. Echter, de geheimhouding van de controlestrategieën roept vragen op over de
rechtvaardigheid en mogelijke schending van grondrechten. Het arrest van de Hoge Raad uit 2018
benadrukt het belang van transparantie bij geautomatiseerde besluitvorming.3 Transparantie is
cruciaal voor het waarborgen van gelijkheid en het recht van burgers om beslissingen te begrijpen en
aan te vechten. Het gebrek aan inzicht in deze processen zorgt voor een gevoel van
onrechtvaardigheid en machteloosheid bij burgers. Ook heeft geautomatiseerde besluitvorming
heeft een wezenlijke impact op een grote groep mensen tegelijkertijd binnen een kort tijdsbestek.4
Door dit korte tijdsbestek kunnen er snel grondrechten worden geschonden, wat de noodzaak van
transparantie alleen maar vergroot.
In dit betoog stel ik dat risicomodellen moeten worden afgeschaft vanwege hun gebrek aan
transparantie en de daarmee gepaarde risico's. Deze systemen beschermen de privacy en rechten
van burgers niet en ondermijnen het vertrouwen in de rechtvaardigheid en legitimiteit van de
Belastingdienst.
Problemen en gevolgen van risicomodellen
Een groot probleem met de door de overheid gebruikte risicomodellen is hun black box- karakter. Dit
betekent dat burgers geen inzicht hebben in hoe deze systemen werken, welke data wordt gebruikt
1
S. Douma, Gastcollege, 13 juni 2024.
2
Trouw, ‘De Belas>ngdienst zeAe omstreden risicomodel breder in bij Toeslagen’,
hAps://www.trouw.nl/binnenland/de-belas>ngdienst-zeAe-omstreden-risicomodel-breder-in-bij-
toeslagen~bb2991bd/?referrer=hAps://www.google.com/, (Laatst geraadpleegd op 15 juni 2024).
3
Hoge Raad 17 augustus 2018, ECLI:NL:HR:2018:1316, r.o. 3.4.
4
R. Zeldenrust, Symposium Digitalisering, 3 juni 2024.
1
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller saharzafar271203. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $8.86. You're not tied to anything after your purchase.