Class notes
Uitgebreide lesnotities van alle lessen Rechtsgeschiedenis
- Course
- Institution
Notities van alle hoorcolleges Rechtsgeschiedenis, gedoceerd door prof. Druwé, KUL
[Show more]
Seller
Follow
JuDu
Reviews received
Content preview
Recht en rechtvaardigheid in de kunst1. Exempla iustitiae
= Voorbeelden v. rechtvaardigheid
= Om gerechtigheid, onpartijdigheid, gestrengheid, clementie … op te roepen
1.1 Historische en legendarische taferelen
‘Het oordeel van Trajanus en Herkenbald van Bourbon’
Historisch tafereel
Ook al is het je neef, je legt hem toch de straf op
Belang v/e justitie zonder aanziens des persoons
= uiting v. rechtvaardige justitie
‘Gerechtigheid van keizer Otto III’
Historisch tafereel
Vrouw van Otto beschuldigd Graaf van haar te hebben verleid
De vrouw v/d graaf heeft zijn hoofd in haar handen
Op rechterpaneel heeft echtgenote v/d graaf een hete staaf in haar hand als ze
verteld dat haar man onschuldig was. De echtgenote van Otto wordt als straf
verbrand
Oordelen zonder onderscheid des persoons: keizer Otto straft zijn eigen vrouw
‘Het oordeel van Cambyses’
Rechter laat zich omkopen
Wordt vastgenomen wegens corruptie
Afgevilde huid wordt over de stoel v/d zoon v/d overleden rechter gehangen
‘De rechtspraak van Zaleukos’
Legendarisch tafereel: heeft zich nooit in de realiteit afgespeeld
Uitsteken v/d 2 ogen als straf voor overspel
Rechter toont zich eerlijk, rechtvaardig t.o.v. zoon door 2 ogen uit te steken
Als vader heeft hij zich barmhartig getoond door zelf 1 oog te laten uitsteken
Oordelen zonder aanziens der persoons
Vindplaats: Taferelen werden gehangen op plaatsen waar recht gesproken werd
In de Schepenbank, het Stadhuis, in de Raadzaal (waar de partijen nt bij waren)
Als voorbeeld van wat rechtvaardige justitie moet zijn
Om rechters eraan te herinneren dat ze zelf rechtvaardig moeten oordelen omdat
anders hun oordeel nog zal volgen
Om rechters aan te sporen tot rechtvaardige justitie
1.2 Bijbelse taferelen
Het oordeel van Salomo
De kuise Suzanna
Jezus en de overspelige vrouw
2. Rechterlijke deugden: Vrouwe Justitia en de ideale rechter
1
,2.1 Allegorieën van Vrouwe Justitia
Deugden en deontologie
Als verpersoonlijking v/d rechtvaardigheid (vaak gepersonifieerd met eigen attributen)
Rechtvaardigheid = 1 v/d kardinale deugden
3 theologale deugden: geloof – hoop – liefde
4 kardinale deugden:
o Matigheid (temperantia): met beker en kruik
o Moed (fortitudo): harnas, leeuw, gebroken zuil
o Wijsheid (prudentia): slang, spiegel
o Rechtvaardigheid (iustitia)
o Moed – rechtvaardigheid – matigheid – wijsheid
Attributen van Vrouwe Justitia
Zwaard
Weegschaal
Blinddoek
Tot in begin v. 16e eeuw: blinddoek als negatief attribuut
= als een gebrek aan inzicht, die willekeurig oordeelt
Het afbeelden werd ook gebruikt om kritiek te geven
o Vanaf medio 16e eeuw: blinddoek als een teken v. onpartijdigheid
‘Allegorie van Justitia met het stadswapen van Mechelen’
Heeft een doorschijnende blinddoek
Heeft een Spaanse degen vast
Balanceert de weegschaal met haar pink
Stadhuis van Antwerpen – Justitia en Prudentia
Vrouwe Justitie zonder blinddoek
Spiegel als symbool voor zelfkennis, zelfreflectie
Slang als symbool voor de wijsheid
‘Allegorie van de gerechtigheid’
Volledige blinddoek
Rechts = Prudentia
Links = symbool voor de theologale deugden
- Pelikaan als teken voor de liefde
- Het kruis voor de hoop
- Hostie en beker voor het geloof
Vrouwe Justitie zet haar voeten op het kwaad
‘Monogrammist HC’
Combinatie v. Fortuna (het lot, de willekeur) en Vrouwe Justitie
De man manipuleert de weegschaal
Het aanhebben v/d blinddoek is hier gevaarlijk
Aan haar hangt een zeil: ze volgt, wordt geleid door de wind
‘Een nar bindt Justitia de blinddoek om’
Met de blinddoek wordt de spot gedreven
Klacht tegen het overdreven litigieus zijn
Men gaat veel te snel naar de rechtbank, alternatieve opties w. niet bekeken
‘Decisiones curiae Belgicae in sex volumina distributae’
2
, Justitia en Prudentia vormen samen pillaren waaronder de koning zit
De troon wordt door de 2 gedragen
Boodschap: kunstenaar wilt in de gunst komen v/d koning
‘De iustitia et iure’
Vertegenwoordiging v/d 4 deugden:
- Linksboven: Moed
- Rechtsboven: Matigheid
- Linksonder: Wijsheid
- Rechtsonder: Rechtvaardigheid
2 mannen vanboven in het midden:
- Linkse: Petrus (sleutel tot het hemelrijk)
- Rechtse: Paulus (zwaard in de hand)
Ontwerp van Rubens
Bovenaan: verwijst naar de sterrenbeelden (leeuw, weegschaal)
Rechts: symbool v/d vruchtbaarheid
Links: symbool v/d wijsheid
Onderaan: het kwade is vastgebonden (de duivels)
3. Het beeld van de jurist
3.1 De ideale jurist = Sint-Ivo
‘Sint-Ivo, patroon der advocaten’
Rechts: arme mensen, een wees, weduwe
Links: procesambtenaren
Centraal: Sint-Ivo
- Als iemand die zorgt voor de armen
- Als een advocaat: maakt een spreekgebaar, is aan het pleiten
- Draagt rood: als kleur v/d rechterlijke macht
- Had meerdere functies: zowel die van rechter als van advocaat
Introduceerde het pro deo-systeem
3.2 Beeld van rechters en juristen
‘De aanbidding van de wijzen’
Joos aanschouwt het gebeuren met zijn zonen links, en zijn vrouw en dochters rechts
Zagen zichzelf als vrome juristen
‘Practijcke in criminele saecken’
Foltertechniek: waterboarding
Om mensen sneller te doen praten
‘Dorpsadvocaat’
Kritiek op het stelen v/d armen (in geld als in natura)
Documenten in overvloed
Ophangende zakken: symbool voor ‘een zaak die hangende is’
‘Satire op de proceszucht van de boeren’
Naar het model van de ‘Dorpsadvocaat’
De rechters zijn gn mensen meer
3
, ‘Die wil regten om een koe, die blijft vrij tuys en brengt er nog een toe.’:
- Als je een proces voert over een koe, is de kans groot dat je nt alleen je koe nt
krijgt maar dat je ook kosten ten belope van een volledige koe hebt moeten
maken om het proces te voeren
- Kritiek op de manier waarop justitie gevoerd werd
‘Het kabinet van een advocaat’
Een advocaat (man met rode mantel) aan het werk en gn procureur
Kan mogelijks Adriaen Nicolaï zijn
Mensen v. verschillende leeftijden die aan het luisteren zijn: duidt op de verschillende
figuren die een rol spelen in het proces
Teksten die ophangen: over echte zaken
‘Het kantoor van de advocaat’
‘Die wil regten om een koe, die blijft vrij tuys en brengt er nog een toe.’:
- Zegswijze over de dure justitie komt ook in andere werken terug
‘Het vette varken de ketel injagen’
Spreekwoord over de houding v. bepaalde rechters, juristen
Het enigste waarin juristen geïnteresseerd zijn is geld verdienen
Of het recht of onrecht is doet er nt toe, ze willen alles verdedigen zolang ze er geld
voor krijgen
‘Il giurista’
Vissenstaart als kin: jurist durft weleens iets te verzinnen (1 april)
Lichaam gebouwd uit boeken en papier
Geplukte kip als gezicht: men heeft het geld uit de cliënten gehaald
Bontmantel: je hebt veel geld
4. Enkele religieuze voorbeelden van ‘exempla justitia’: Bijbelse
exempla
‘Christus en de overspelige vrouw’
Jezus schrijft: ‘Wie sonder sonde is, die … werpen de eerste steen’
Vrouw in het blauw wordt berecht
Aandacht is gevestigd op de woorden
Aansporing voor juristen om zelf zonder zonden te zijn, anders kan men gn
goede rechter zijn
‘Practijcke in criminele saecken’
Je mag alleen maar oordelen als je zelf een onderzoek hebt kunnen uitvoeren + als je
zelf in staat bent om tot een overtuiging v. schuld te komen
Aansporing aan rechter om gn rekening te houden met zijn persoonlijke geweten + nt
met wat hij weet als gewoon lid v/d samenleving
Als rechter mag je je persoonlijke ervaring, kennis nt gebruiken bij het oordelen
Je moet je houden aan de dingen die in de rechtbank op een correcte manier
aan de orde zijn gekomen
Er wordt gespeeld met de dubbele hoedanigheid v. Christus
- Christus is God: als God wist hij dat de vrouw overspel gepleegd had
- Christus als rechter: om te oordelen als rechter was er onvoldoende bewijs
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller JuDu. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.78. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
81989 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now