5 onderdelen dit college:
1. Waarover gaat het in de ethiek?
2. De relatie tussen recht en ethiek.
3. Waarom doen we aan ethiek?
4. Sociale wetenschappen – recht – ethiek.
5. Korte toelichting H1 van het boek.
1.
Waarden, normen, deugden zijn centrale begrippen.
Ethiek is een manier van kijken naar menselijk handelen.
Kenmerken voor ethische manier van kijken:
persoon 1 zegt ik vind vlees lekker. Persoon 2 zegt je kunt geen
kistkalveren eten, we mogen zo niet met dieren omgaan. 2 soorten
argumenten:
- argument van smaak.
- argument dat zich afvraagt of het wel goed is om dit te doen?
Morele discussie staat tegenover smaak. “over smaak valt niet te twisten”
smaak is persoonlijke voorkeur. Voor een ethische keuze kun je
argumenten aandragen, bij een ethische keuze kun je ook vinden dat een
ander een bepaalde keuze moet maken, bij smaak kun je dit niet.
Ethiek/moraal gaat over ideeën die in de samenleving spelen, terwijl
smaak persoonlijk is. ethiek heeft niet te maken met wat jij toevallig
leuk/lekker vind.
Op een rij drie kenmerken ethiek tegenover smaak:
1. Over smaak valt niet te twisten, over moraal wel.
2. Inzake moraal zijn er theorieën.
3. Moraal is iets van de samenleving, smaak is persoonlijk.
Hoe verhoudt moraal zich tot het recht? beide willen oordelen over goed
en kwaad. Beide kennen ook begrippen als waarden en normen. Ethiek en
recht liggen dicht bij mekaar, maar verschillen wel. Onderscheid ethiek en
recht:
- recht wordt afgedwongen door formele autoriteit via straffen, ethiek
wordt je als ergste raar aangekeken als je tegen de moraal ingaat/tegen
de mening van de samenleving in. Grote filosofen hebben bepaald wat er
ethisch aan de hand is.
- recht kent geschreven regels, ethiek is iets wat we allemaal vinden maar
nergens staat opgeschreven. Bij ethiek is er meer openheid/vrijheid
tegenover het streng opgeschreven recht. ethiek is vager.
,Voorbeeld onderscheid ethiek en recht:
- Uitspraken Wilders; fascistische islam, Den Haag zit vol met laffe lieden.
Deze uitspraken vielen onder de vrijheid van meningsuiting, dus werd
Wilders niet gestraft en waren de uitspraken juridisch geoorloofd.
Ethici kijken wel met afkeurende blik naar de uitspraken van Wilders.
Geven aan dat er wel fatsoensnormen zijn in de samenleving. Er is een
speciale verantwoordelijkheid van politici, in tegen stelling tot bv
cabaretiers. Niet alles wat juridisch kan is moraal ook goed. moraal is hier
breder dan het recht.
- binnen FvD circuleerden appjes waarin negatieve dingen werden
genoemd over bepaalde bevolkingsgroepen. Deze bleken strafrechtelijk
niet te vervolgen, app verkeer binnen privéverkeer en vrijheid van
meningsuiting. Juridisch kon het weer. Rutte zei toen dat deze appjes echt
over de grens gingen. Weer moraal breder dan recht.
- met regelmaat verontwaardiging over inkomen topmannen bedrijfsleven.
Vertrekbonus bestuursvoorzitter Heineken van 5 miljoen. Juridisch
geoorloofd, ethiek kent weer grote bezwaren.
Thematiek uitingsvrijheid van rechter, wat mag een rechter publiekelijk
zeggen?
- vanuit juridisch systeem:
1. 46c Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren worden genoemd:
“waardigheid” van het ambt. Rechter moet deze waardigheid handhaven.
Rechter gaat niet zeggen dat een andere rechter een slecht vonnis heeft
gewezen.
2. 6 EVRM: eerlijk proces, 10: vrijheid van meningsuiting.
- ethische reflectie van enige afstand:
1. Rechter heeft een bepaalde positie in de samenleving; kan wetgever
tonen wat in een samenleving speelt.
2. Toelichten (van uitspraak van collega)
3. Twitteren over activiteiten. (rechter is ook een mens)
Meerdere manieren waarop recht en ethiek elkaar ontmoeten.
A. Recht grondt in moraal. Over alles zijn waarden en normen, sommige
zaken zijn zo belangrijk dat ze vastliggen in juridische regels,
eigendomsbescherming bv. al deze afspraken zijn er alleen maar gekomen
omdat wij als samenleving die belangrijk vinden.
Vb: Aansprakelijkheid(juridisch) grondt in verantwoordelijkheid(moreel).
B. De jurist stelt zich ethische vragen. Vragen over hoe hij met de regels
om dient te gaan, hij plaatst zich even buiten het juridisch systeem. Hoe
vul je precies je rol in als bv advocaat.
Vb: rechters die niet de wettelijk voorgeschreven eed/belofte hadden
afgelegd. Hoe erg is dat? Ethisch zou je zeggen dat ze wel de goede wil
hadden en ethisch gewoon goede rechters zijn.
, Vb: raadsman schiet erg tekort. Mag de rechter de zuivere gelijkheid
doorbreken? Zijn lijdelijkheid doorbreken? Enigszins helpen zou hier zorgen
voor meer rechtvaardigheid. Mogelijke oplossing: ten aanzien van de
procedure hoeft de rechter niet lijdelijk te zijn, en kan zij juist actief zijn.
Waarom doen we aan ethiek?
- We zijn ethische wezens van nature, het leven is niet louter survival of
the fittest. Ethische aanleg van nature: Frans de Waal. Hij suggereert dat
ook beesten een gevoel van rechtvaardigheid hebben.
- Het wegvallen van grotere maatschappelijke structuren en organisaties
als kerken, ideologieën, tradities; wat vroeger vanzelfsprekend was, is dat
nu niet meer. Veranderingen: globalisering, digitalisering.
Vertrouwensvraag/integriteitsvraag belangrijker. Er is ook meer
keuzevrijheid en eigen verantwoordelijkheid.
- de relatie tussen beroepsbeoefenaar en persoon is meer in beeld:
individualisering; mensen nemen hun persoon mee naar het werk, dit
wordt ook steeds vaker gevraagd. “begripvolle rechter” en empathische
jurist.
Juristen zijn betrokken in meer gevarieerde dienstverlening. Mediation bv,
hierbij is ook de menselijke kant van een jurist van belang.
menselijke eigenschappen onderscheiden juristen van machines.
- Onderscheiden verschillende niveaus waarden en normen van belang,
hierover is helderheid gewenst.
Individueel/persoonlijk niveau.
organisatie-niveau, op kantoor, binnen de partnergroep. Een bepaald
kantoor heeft eigen waarden en normen, wat wordt er vanuit kantoor
verwacht dat je gaat doen?
cultureel niveau, samenleving als geheel. Beroepsethiek. Verbod om te
liegen speelt bij elke beroepsgroep op een andere manier, voor een
advocaat anders dan voor een minister bv.
- focus op eigen belang is problematisch. Een regelmatig voorkomende
situatie, uitgedrukt in het theoretisch model van het prisoners-dilemma.
De hoogste totale beloning is bij coöperatie, maar de hoogste individuele
beloning als jij niet samenwerkt en de ander dat wel doet. Komt voor bij bv
co2 vervuiling.
Oplossingen voor prisoners-dilemma:
1. stel een cipier aan. het recht/rechtspraak is te zien als zo’n cipier. Zorgt
ervoor dat een prisoners dilemma niet gebeurt. Maar:
Soms is de cipier niet voorhanden. Probleem van de free rider, die achter
de rug van de anderen om sjoemelt.
2. Aanwezigheid van een minimum aan moreel goede bedoelingen bij de
mensen, om de eerste stap te zetten. Het impliceert een asymmetrie in
het intermenselijk contact. Men moet bereid zijn iets goeds te doen,
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller robbin1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.44. You're not tied to anything after your purchase.
