Uitgebreide samenvatting geschiedenis met aantekeningen van de vakdocent.
1 view 0 purchase
Course
Geschiedenis
Level
VWO / Gymnasium
In dit document vinden jullie een samenvatting van de leermethode Feniks (boek van 4, 5 en 6 vwo). In dit document staat een uitgebreide samenvatting van de leerstof + aantekeningen van mijn geschiedenis lessen, die mij veel geholpen hebben het verhaal beter te begrijpen. Ook zijn er volgorde schem...
Tijdvak 1
Tijd van jagers en boeren (prehistorie - 3000 v chr)
1.1 Van jagers-verzamelaars naar boeren
De eerste mensen
aap→mens→homo habilis (de handige mens)
→homo erectus ( de rechtopgaande mens)
→homo sapiens (de denkende mens)
De eerste mensen zijn in Afrika ontstaan. Ze verspreidde zich naar Europa, waar een
andere vroegere mensensoort leefde: de Neanderthalers. De Neanderthalers waren kleiner
en iets zwaarder gebouwd dan de homo sapiens.
Homo sapiens
- ontwikkelde een gesproken taal.
- konden collectief leren
- konden op symbolische wijze denken
Dieren
- communiceren door middel van geluiden
- kunnen niet collectief leren
Evolutie→De zeer langzame ontwikkeling van soorten, waarbij aanpassingen aan de
omgeving een belangrijke rol spelen.
Levenswijze van Jager-verzamelaars
- leefde als nomaden (woonde niet op een vaste plek, maar trokken rond)
- woonde in hutten en tenten
- ze hadden weinig spullen
- vuurstenen
Hoe meer natuurlijke bronnen er waren, hoe groter de groepen waren. Als de carrying
capacity (de draagkracht van een gebied) onvoldoende was, door bijvoorbeeld te weinig
voedsel, trok de groep weg naar een nieuw gebied. Soms splitsen ze zich in dergelijke
situaties ook wel op. Het klimaat had grote invloed op de levenswijze. Jachtwerktuigen en
gereedschappen maakten ze van dierenbotten en vuurstenen, hierdoor wordt deze periode
het Paleolithicum genoemd. Dat betekent de Oude Steentijd.
Prehistorie→periode uit de geschiedenis waar geen geschreven bronnen bestaan
Neolithische revolutie
Een van de grootste veranderingen in de prehistorie is de levenswijze. Landbouw werd het
belangrijkste middel van bestaan in plaats van jagen en verzamelen.
De redenen hiervoor zijn:
- ze ontwikkelde steeds meer kennis over wilde granen
- de bevolking groeide
- het klimaat veranderde
Rond 20.000 v.Chr. werd het in het midden-oosten natter en warmer, daardoor konden ze
voedsel in overvloed vinden en hoefden ze niet meer rond te trekken. Daardoor ontstonden
dorpen. In andere delen van het midden-oosten en Europa, waar het klimaat minder gunstig
,was, bleven nomaden. Rond 12.000 v.Chr. brak er een drogere en koudere periode aan,
waardoor de overvloed aan wilde granen en dieren afnam.
De Natufiërs moesten wel granen gaan verbouwen, want het aantal mensen was
toegenomen, maar door de klimaatverandering waren er minder dieren en minder wilde
granen. Er ontstond niet alleen akkerbouw, maar ook veeteelt. Ze gingen dieren selecteren,
temmen en fokken (landbouwrevolutie of Neolithische revolutie).
Neolithische revolutie = nieuwe steentijd
Nieuwe steentijd→deel van de prehistorie waarin landbouw het belangrijkste middel van
bestaan was.
De landbouwsamenleving
Rond 5000 v.Chr. voltrok de landbouwrevolutie zich ook in West-Europa. Doordat de
landbouw meer voedsel opbracht dan het jagen en verzamelen, nam de bevolking toe.
De overgang naar landbouw had grote gevolgen:
- Men ging sedentair leven→tijdelijke hutten maakten plaats voor boerderijen.
- Ze kregen andere gebruiksvoorwerpen en werktuigen. Behalve bijlen, messen, pijl-
en speerpunten, maakten ze landbouwwerktuigen zoals sikkels, ploegen en
maalstenen.
- Ze maakte aardewerk.
- Van grote sociale verschillen was geen sprake.
- Mensen die sedentair leefden, konden meer bezittingen hebben dan nomaden.
Ze gingen niet van de een op andere dag over naar de landbouw. De boeren vulden hun
oogst waarschijnlijk aan met jagen en verzamelen.
1.2 Dorpen en stadstaten
Prehistorische culturen
Rond 5300 v.Chr. vestigden de eerste boeren zich in Nederland, in het zuiden van Limburg.
De benamingen voor deze boerensamenlevingen zijn later bedacht, omdat er geen schrift
was. De culturen (groep mensen met gemeenschappelijke kenmerken, opvattingen, normen
en waarden) zijn vaak vernoemd naar de plek waar ze leefde, of naar voorwerpen die ze
maakten.
Trechterbekercultuur→mensen die grote grafmonumenten van zwerfstenen bouwden, de
hunebedden.
Eufraat, Tigris en Nijl
Rond 7000 v.Chr. waren in het westen van de vruchtbare halve maan overal dorpen
ontstaan. Door regenval en vruchtbare grond konden er gewassen worden verbouwd.
Tussen 6000 en 5000 v.Chr. was de bevolking zodanig gegroeid, dat een deel van de
boeren naar streken rondom de rivieren Eufraat, Tigris en Nijl zijn weggetrokken. Daar viel
minder regen, dus ze waren afhankelijk van het rivierwater. Ze ontdekten de
irrigatielandbouw, die zorgde voor een grotere oogst dan wat ze kregen van het regenwater.
,Verschillen tussen de Eufraat, Tigris en Nijl
Nijl:
- trad elke zomer buiten haar oevers
- akkers waren leeg, want in het voorjaar werd er geoogst
- overstroming→vruchtbaar slib op akker
Eufraat/Tigris:
- overstroomde in het voorjaar
- akkers stonden nog vol met gewassen
- overtollig water moest worden tegengehouden door het irrigatiesysteem
Stadstaten
Irrigatielandbouw zorgde voor bevolkingsgroei. Dorpen in Mesopotamië en Egypte waren
rond 3500 v.Chr. uitgegroeid tot steden met tienduizenden inwoners.
Stadstaten→stad met het omliggende platteland dat samen als een geheel wordt bestuurd.
Kenmerken stedelijke gemeenschappen:
- De meerderheid was boer, wel met specialisatie, de een was herder, de ander
bewerkte akkers.
- Er werd gevist en gejaagd
- Degene die geen boer waren specialiseerde zich in andere dingen, zoals huizen
bouwen of gereedschappen maken.
- Veel monumentale bouwwerken, zoals paleizen en tempels.
- De samenleving was hiërarchisch opgebouwd (met rangordes)
- Hoogwaardige kunstvoorwerpen (vazen, schilderijen) en massaproductie.
- Polytheïsme→geloofde in meerdere goden
Spijkerschrift en hiërogliefen
Het werd lastiger alle dingen mondeling door te geven en te onthouden→het schrift
ontstond. De vroegste schriften waren karakter schriften, met herkenbare afbeeldingen.
Later ontstonden syllabische schriften, een teken stond voor een bepaalde klank. In
Mesopotamië ontstond het spijkerschrift, tekens werden in vochtige kleitabletten gekrast. In
Egypte ontstond het hiërogliefenschrift, ook een karakterschrift. Later veranderde dat naar
abstracte symbolen. Na verloop van tijd werden het spijkerschrift en het hiërogliefenschrift
niet meer gebruikt.
1.3 De eerste staten
Staatsvorming
In sommige delen van het midden-oosten gingen stadstaten samenwerken, er ontstonden
grotere aaneengesloten gebieden die onder leiding van een koning stonden. We spreken
dan niet meer van een stadstaat, maar een staat. De koning van de staat streefde ernaar
wetten en regels te maken. Gedurende enkele eeuwen hadden de koningen van de stad
Babylon zoveel macht dat ze over vrijwel heel Mesopotamië heersten. Die macht kwam
onder druk te staan toen de stad Assur aan invloed won. Na verloop van tijd verdrong Assur
Babylon als belangrijkste machtsfactor→het Assyrische rijk ontstond. Hier kozen de
koningen steeds wisselende steden uit als hoofdstad. Zo wisselden de staten elkaar af. Ook
in Egypte ontstond een staat, in het zuiden, onder leiding van koning Narmer. Rond 3000
, v.Chr. veroverde hij ook steden in het noorden. Hij droeg de titel Farao. Hij werd ook 'heerser
van boven en beneden Egypte' genoemd.
Machtige heersers
De inwoners dienden bevelen van hun farao of koning op te volgen. Maar de koningen en
farao's kregen niet vanzelf zo'n macht. Dat was gebaseerd op de vier pijlers:
1. De ambtenarij en het leger
De ambtenaren zorgden ervoor dat de wetten werden uitgevoerd. De koning en farao
waren ook opperbevelhebbers van het leger.
2. Het belastingssysteem
De inwoners moesten belasting betalen om de ambtenaren en het leger te
financieren en om de bouwwerken te kunnen betalen.
3. Goddelijke legitimatie
De farao werd gezien als de zoon van zonnegod Ra. De Egyptenaren geloofden dat
de farao invloed kon uitoefenen op de oogsten en andere natuurverschijnselen.
4. Propaganda
De meeste inwoners zagen de koning of farao nooit in het echt. Daarom werden door
het hele rijk standbeelden en wandversieringen geplaatst die hem uitbeelden.
Leven en dood
In Mesopotamië en Egypte speelde religie een belangrijke rol. Elke god symboliseerde een
bepaald natuurverschijnsel. Mesopotamische goden leken op dieren, egyptische goden
hadden vaak dierlijke en menselijke elementen. In tempels stonden beelden van goden,
daar werden ze vereerd. Ze geloofden dat het leven, na de dood, doorging in het
hiernamaals. De mensen in Mesopotamië dachten dat het hiernamaals een duistere
onderwereld was. De Egyptenaren stelden het hiernamaals voor als een paradijs. Het lijk
kan door een offer aansterken. Het was belangrijk dat het lijk goed bewaard bleef, anders
kon de ziel niet aansterken. Lichamen werden gemummificeerd en bijgezet in versierde
sacrofagen en graftombes. Iemand met meer aanzien kreeg meer grafgiften mee dan een
gewone Egyptenaar.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller romyweijzen1707. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.31. You're not tied to anything after your purchase.
