Samenvatting Oikonomia - Inzicht in economie - Economie (F000758A)
21 views 0 purchase
Course
Economie (F000758A)
Institution
Universiteit Gent (UGent)
Book
Oikonomia - Inzicht in economie
Het document behandelt fundamentele economische principes zoals schaarste, vraag en aanbod, marktevenwicht en welvaartsanalyse. Het biedt ook inzicht in verschillende economische scholen en hun benaderingen van marktwerking en overheidsinterventie.
Inleiding
Economie?
- dagdagelijks nemen we met z’n alle vele beslissingen
staan meestal in het teken van ons ‘welbevinden’ omdat we het graag zo goed mogelijk willen hebben’
- ‘economie’ als discipline = toolbox om beslissingen te analyseren en hun gevolgen in te schatten
- keuzes begrijpen en achterhalen hoe we mss betere keuzes kunnen maken door de gevolgen op voorhand beter
in te schatten
- individuele beslissingen als beslissingen voor samenleving als geheel te bestuderen
- veel andere toolboxen!
- doel inzicht in belangrijkste economische tools door ze te kaderen in hun historische context en toe te passen op
‘economische’ problemen en vraagstukken van vandaag
Divergentie vanaf 19e E
- IR; eerst Engeland, dan rest van Europa, VS
- valt samen met de opkomst v/e nieuw economisch systeem (manier om productie en verdeling van goederen in
een economie te bepalen): “kapitalisme”
1. productie binnen bedrijven
2. markten = plaats waar bedrijven en klanten producten vrijwillig ruilen tegen prijs > productiekost om eigenaars
bedrijven te vergoeden voor ondernemingsinitiatief
3. private eigendom kapitaalgoederen
- nadien geografische expansie van lokale tot nationale en internationale markt
verdere mogelijkheden tot welvaart verhogende specialisatie en ruil
- term kapitalisme refereert niet naar zeer specifiek systeem, maar verzameling systemen die wel 3 elementen
bevatten maar op verschillende manieren combineren
Brengt rijkdom welzijn/geluk/tevredenheid? well-being index (geletterdheid, kindersterfte, …)
Kapitalistische instellingen = garantie op welvaart?
- kapitalistische instellingen creëren geen voldoende voorwaarde voor permanente verhoging levensstandaard
- vele redenen soms ook overheid => belangrijke rol om economisch systeem succes voor iedereen te maken
… echter - bij keuzes die we maken worden we typisch geconfronteerd met beperkingen
- spectaculaire stijging welvaart ging samen met het gebruik van ons gezamenlijk ‘natuurbudget’
,Hoofdstuk 1: Welvaart en marktevenwicht
1.1. Goed, maar niet goed genoeg
- economische groei, maar systematisch begrotingstekort en hoge publieke schuld
- economen bestuderen vooral de creatie van welvaart:
het gaat goed met onze economie als deze welvaart creëert en investeert in toekomstige welvaart
- moderne economie = complex systeem van productie en consumptie met beperkte middelen
- private bedrijven produceren goederen en diensten en zorgen voor tewerkstelling
- overheden voorzien aanbod van publieke goederen en diensten, kopen aan bij bedrijven en stellen ook veel
werknemers tewerk (reguleren, initiëren grote maatschappelijke projecten, via budgettair
beleid economische activiteit aansturen)
- consumenten kopen goederen en diensten aan, betalen belastingen en vormen het menselijke kapitaal dat de
economie doet draaien
- activiteiten en transacties gebeuren op markten
- functioneert dit complex systeem goed, dan gaat het goed met onze economie
- economen bestuderen het verschil tussen deze baten en kosten = welvaartsanalyse
- welvaart = in welke mate leidt inzet schaarse middelen (allocatie) tot economische baten?
- maatschappij en haar schaarse middelen:
- goed middelenbeheer is belangrijk omdat middelen schaars zijn
- maatschappij kan niet alle gewenste goederen/diensten produceren omdat middelen beperkt zijn
1.2. Welvaart: een interdisciplinaire zoektocht
1 Ons systeem van gezondheidszorg is sterk maar … medische fouten
2 Lifestyle diseases = gevolgen van ongezonde/suboptimale levensstijl (voeding, beweging, alcohol, roken, stress, …)
- directe medische kost = goed voor minimaal 35% gezondheidszorguitgaven
- indirecte economische kost = door productiviteitsverliezen 1,2% van BBP
- echter preventiebestedingen <2% budget gezondheidszorg
- goede allocatie vereist goede informatie
- systeem kan inefficiënt zijn vanuit allocatief oogpunt (schaarse middelen)
- zoektocht naar welvaart is multi- en interdisciplinair
1.3. Welvaart uit markttransacties
elementaire economische welvaartsanalyse
- welvaartseconomie bestudeert hoe allocatie van middelen economische welvaart beïnvloedt
- economen vinden markten meestal goede manier voor welvaartsoptimaliserende allocatie
- markten die goed functioneren ondersteunen economie
- welke voordelen halen kopers en verkopers uit marktparticipatie?
hoe zijn voordelen zo groot mogelijk voor samenleving als geheel?
markt = groep kopers en verkopers van bepaald goed/dienst (al dan niet ‘georganiseerd’)
- termen vraag en aanbod verwijzen naar het gedrag van mensen … bij hun interactie op markten
- voorlopig uitgangspunt: - verkopers zijn identiek (homogeen)
- veel kopers en verkopers zodat niemand invloed heeft op de prijs
- niet altijd even realistisch … wel eenvoudig om te analyseren! + in de meeste gevallen zullen onze ideeën reeds
toepasbaar zijn voor richtinggevende analyse
vraag en aanbod = 2 meest gebruikte woorden onder economen
- … omdat vraag en aanbod krachten zijn die een markteconomie laten werken: zij bepalen ‘prijs’ en ‘hoeveelheid’
- hoe beïnvloedt een gebeurtenis/maatregel de economie? V & A
,wet van de vraag: bepaalt dat, ceteres paribus (bij ongewijzigde omstandigheden), de gevraagde
hoeveelheid van een goed daalt indien de prijs van dit goed stijgt (neg. relatie)
andere factoren die de vraag beïnvloeden:
smaken en voorkeuren, prijzen van verwante goederen, consumenteninkomen, aantal kopers, verwachtingen
Prijzen van gerelateerde goederen
- wnr prijsdaling goed A leidt tot daling vraag naar goed B, dan noemen we deze goederen substitutiegoederen
- wnr prijsdaling goed A leidt tot toename vraag naar goed B, dan noemen we deze goederen complementaire
goederen
Met welke “kost” gaat aanbieder naar de markt?
marginale kost = bijkomende productiekost per extra geproduceerde EH
1.4. Vraag, aanbod en marktevenwicht
- wet van het aanbod: stijging prijs leidt tot stijging aangeboden hoeveelheid, ceteris paribus
verschuiving van het aanbod? - prijzen van gerelateerde goederen
- inputprijzen (prijzen van goederen die een kost zijn in de productie)
- productiviteit (technologische vooruitgang)
- verwachtingen
- markt in EVENWICHT:
situatie waar de prijs een zodanig niveau bereikt dat aangeboden hoeveelheid = gevraagde hoeveelheid
- kopers noch verkopers hebben incentive om iets te veranderen
- evenwichtsprijs = prijs die aangeboden en gevraagde hoeveelheid in evenwicht brengt
- evenwichtshoeveelheid = gevraagde en aangeboden hoeveelheid bij evenwichtsprijs
aanbodsurplus - indien prijs > evenwichtsprijs aangeboden hoeveelheid > gevraagde hoeveelheid
(overschot) - excessief of overtollig aanbod
- aanbieders zullen hun prijs verlagen om product te kunnen verkopen
- op die manier beweging naar het evenwicht (V=A)
aanbodtekort - indien prijs < evenwichtsprijs aangeboden hoeveelheid < gevraagde hoeveelheid
- excessieve of overtollige vraag
- aanbieders zullen hun prijs verhogen omdat er te veel kopers op zoek zijn maar te
weinig goederen (kopers bieden tegen elkaar op)
- op die manier beweging naar het evenwicht
- bereidheid tot betalen = maximale som die een koper wil betalen voor een goed/dienst (meet in welke mate de
koper een goed/dienst waardeert)
- consumentensurplus = verschil tussen bereidheid tot betalen voor een bepaald goed en het werkelijk betaalde
bedrag (opp. onder de vraagcurve en boven de effectief betaalde prijs)
- producentensurplus = bedrag dat verkoper ontvangt voor een goed min de kost om het te produceren en op de
markt te brengen (opp. onder der prijs en boven de aanbodcurve)
- totaal surplus = CS + PS = waarde voor kopers – kost voor verkopers
- efficiëntie = eigenschap van een verdeling van middelen waarbij het totale surplus ontvangen door de leden van
een maatschappij wordt gemaximaliseerd
- relatieve prijzen
vrije markt …
1. wijst aanbod toe aan consumenten die goederen het meest op prijs stellen, gemeten door hun
betalingsbereidheid
2. wijst vraag toe aan efficiëntste producenten die tegen laagste kost kunnen produceren
3. produceert precies hoeveelheid goederen die som van consumenten- en producentensurplus maximaliseert
, 1.5. Zelfregulerende markten
3 stappen om evenwichtsveranderingen te analyseren
1. bepaal of gebeurtenis leidt tot verschuiving van aanbod of vraag (of beide)
2. bepaal dan of betreffende curve(s) naar links of naar rechts verschuiven
3. gebruik vraag-en-aanbod grafiek om er achter te komen hoe verschuiving(en) evenwichtsprijs en -hoeveelheid
veranderen
Overheidsingrijpen en welvaart in de markt
prijsmaatregelen worden meestal gebruikt wnr beleidsmakers geloven dat marktprijs niet rechtvaardig is t.o.v.
(ver)kopers door de overheid opgelegde prijsbodems en prijsplafonds
- prijsplafond = bij wet vastgelegde maximumprijs tegen dewelke een goed kan verkocht worden
- niet bindend prijsplafond (boven evenwichtsprijs)
- bindend prijsplafond (onder evenwichtsprijs) tekorten: QV > QA
rantsoeneringsmechanismen (bv. lange rijen,
discriminatie)
- prijsbodem = bij wet vastgelegde minimumprijs tegen dewelke een goed kan verkocht worden
1.6. Verliezers en winnaars
- wat als jouw bedrijf uit de markt verdwijnt?
- nieuwe job in andere sector of heroriëntatie bedrijf
- switchen tussen sectoren => werking arbeidsmarkt, kapitaalmarkt, faillissementswetgeving = belangrijk
1.7. De dynamiek van concurrentie op de markt
- wat als consument kwaliteit niet goed kan inschatten?
- batterijen met verschillende levensduur
- rol van informatie!
1.8. Over oude en nieuwe markten
- enorme toename welvaart sinds ±1800
- introductie markt(mechanisme) essentieel om nieuwe technologieën tijdens de IR te benutten
- lokale markten in steden: sterk gereguleerd, toegang ‘buitenstaanders’ beperkt
- lokale markten in dorpen: collectief georganiseerd; reciprociteit als verzekering
1.9. De vrije markt is gemaakt / “Laissez-faire was planned”
- IR (Engeland) - betere en efficiëntere machines, arbeiders naar stad
- afzetmarkt? moet breder dan lokaal
- Engels parlement maakt werk van ééngemaakte vrije markt
- overgang van oude beperkende lokale marktvormen naar modernere marktvorm i.f.v.
technologische verandering (… maatschappelijke verandering)
- ‘vrije markt’ = ontstaan door overheidsingrijpen (ontwikkeling welvaartstaat)
China – creatie van de markt
- na dood Mao (1976) uiteindelijk start hervormingen om levensomstandigheden te verbeteren
- 30 jaar hervormingen = stelselmatige evolutie nr markteconomie - nog steeds grotere overheidsinvloed
- miljoenen Chinezen van platteland nr stad
- fabriek van de wereld (tot voor kort)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller annadeckmyn. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.73. You're not tied to anything after your purchase.
