Blokwijzer: Inleiding tot de rechtswetenschappen - deel 1
Belangrijskte theorie van inleiding tot de rechtswetenschap gegeven door Bernard Tilleman; ik had hiermee een 16/20 de 2 boeken, monitoraten en lessen gebruikt bij samenvatten
IRW: VAAKGEVRAAGDE THEORIE
SUBJECTIEF VS OBJECTIEF RECHT
Objectief recht (droit objectif; the law)
het geheel van gedragsregels voor het maatschappelijke leven, waarvan het respect wordt afgedwongen
door de overheid. Die regels hebben tot doel de belangen van de mensen in hun onderling verkeer te
ordenen en te beschermen
Het geheel van imperatieve door de overheid afdwingbare regels, voor de uiterlijke gedragingen
van de rechtssubjecten ter ordening van het maatschappelijke verkeer
Imperatief karakter: rechtsregels verbieden (iets niet doen) of gebieden (iets doen)
Subjectief recht (droit subjectif; right)
rechtsfenomeen individualiseren en bekijken vanuit standpunt van het individu (subject)
een aanspraak die een persoon aan een rechtsnorm ontleent, hetzij om een zaak te gebruiken,
hetzij om van een ander individu een prestatie te vereisen
ONRECHTMATIGE DAAD (ARTIKEL 1382-1383 OUD BW)
foutief veroorzaken van schade in een buitencontractuele context buitencontractuele aansprakelijkheid
3 componenten; fout, schade, oorzakelijk verband
FOUT (LA FAUTE)
Wat is fout?
objectieve component (= rechtsnorm die welbepaald gedrag oplegt of algemene zorgvuldigheidsplicht)
o overtreding van een rechtsnorm (=resultaatsverbintenis)
o overtreding van een algemene zorgvuldigheidsplicht (= inspanningsverbintenis)
↳ voorzichtig en redelijk persoon
subjectieve component (=schuldbekwaam en toerekenbaar)
o schuldbekwaam
Iemand moet in staat zijn bewust te handelen
Infantes (zeer jonge kinderen) & geesteszieken zijn niet schuldbekwaam
Uitz: foutloze aansprakelijkheid art. 1386bis oud BW voor geesteszieken
o toerekenbaarheid : geen sprake van vreemde oorzaak (bv. plotse weersomstandigheden)
SCHADE (LE PRÉJUDICE)
materiële (stoffelijk) & immateriële (moreel) schade integrale ‘schadeloosstelling’
herstelmaatregel om benadeelde zo goed mogelijk te plaatsen in de hypothetische toestand waarin hij zou hebben
verkeerd, mocht onrechtmatige daad nooit hebben plaatsgehad
OORZAKELIJK VERBAND (LE LIEN DE CAUSALITÉ)
verband tussen fout en schade
Zou schade zich hebben voorgedaan, zoals die zich in concreto heeft voorgedaan?
equivalentieleer : fout noodzakelijke voorwaarde voor intreden van concrete schade (België)
Zou feit niet hebben plaatsgevonden, was de schade dan nog geweest?
voorbestemdheid : kijken naar oorzaken die voldoende waarschijnlijk zijn
1
,RECHTSHERSTEL VS SCHADEHERSTEL
RECHTSHERSTEL SCHADEHERSTEL
= oorspronkelijke rechten herstellen door fout recht te trekken = schade herstellen die hij door miskenning v/d
= stopzetting v/d onrechtmatige toestand verbintenis of rechtsplicht lijdt
uitvoering in natura : nakoming v/d contractuele verbintenis herstel in natura : slachtoffer krijgt alternatief
betalende functie vergoedende functie (schadevergoeding)
bevel tot nakoming (winstafdracht)
herstelt de fout herstelt de schade
MIDDELEN VS RESULTAATS VS GARANTIEVERBINTENIS
Resultaatsverbintenis (une obligation de résultat)
5.72, lid 2 BW
Sommige rechtsregels (of contracten) houden een verplichting in om een bepaald resultaat te bereiken,
onafhankelijk van de daartoe vereiste inspanningen. De enige manier om zijn aansprakelijkheid te
weerleggen, is het bewijs van overmacht bewijs overmacht: art. 8.4 BW
Bewijslast op Schuldenaar (SA)
o het niet-bereiken v/h resultaat impliceert het vermoeden fout bij schuldenaar
o Schuldenaar moet overmacht bewijzen
Overmacht: iets waar je niks aan kunt doen
Voorbeelden ; tijdig beroep aantekenen door een advocaat
Garantieverbintenis (une obligation de garantie)
Houdt in dat men zich onder alle omstandigheden verbindt tot het bereiken van een bepaald resultaat, en
het beroep op overmacht uitsluit
Middelenverbintenis of inspanningsverbintenis (une obligation de moyens)
Verbintenissen die enkel een verplichting inhouden om de wettelijke zorgvuldigheidsnorm in acht te nemen
Alle zorg verstrekken die eigen is aan voorzichtig en redelijk persoon om bepaald resultaat te bereiken
Bewijslast op SE : te bewijzen onzorgvuldigheid door SE : Hij moet aantonen dat de schuldenaar NIET alle
middelen heeft aangewend die daartoe redelijkerwijze voor handen waren. (art. 5.72, eerste lid BW)
Men gaat kijken hoe een voorzichtig en redelijk persoon zich in dezelfde omstandigheden zou hebben
gedragen (bv. rekening houden met professionele kennis)
Culpa levis in concreto: er wordt getoetst aan de mate van zorgvuldigheid die je aan je eigen zaak zou
besteden (stel je bent zeer slordig met eigen zaken, dan mag bewaargever niet klagen dat bewaarnemer
onzorgvuldig is) (bv. bewaargeving (le depôt) (art. 1927 oud BW))
culpa levis in abstracto : zorgvuldigheidsnorm
De schuldenaar van de uit te voeren middelenverbintenis is bevrijd indien hij op zijn beurt het bewijs levert
dat overmacht hem belette de verbintenis uit de voeren (art. 5.226 BW)
Aleatoir karakter resultaat : de verbintenis is meestal een middelenverbintenis wanneer het resultaat
afhangt vh toeval en de SA dus niet het resultaat kan garanderen door eigen handelen = onzekerheid
(bv. een dokter die een patiënt moet genezen)
Opm: als er zowel een inspannings als resultaatsverbintenis is, geef voorrang aan resultaatsverbintenis want dat is
makkelijker aan te tonen
2
,AFDWINGINGSVORMEN
VERBINTENIS TOT BETALING VAN EEN GELDSOM
PROCEDURE TOT AFDWINGING
Gerechtelijke invordering: rechter bezorgt schuldeiser uitvoerbare titel
Buitengerechtelijke invordering (facultatief)
o voorwaarden
Schuldenaar en schuldeiser staan in de Kruispuntbank van de Ondernemingen ingeschreven
Geldschulden mogen niet betwist worden
Niet toepasselijk op schulden van buitencontractuele verbintenis
Schuld moet vaststaan en opeisbaar zijn op dag van aanmaning
o Schuldeiser kan invorderingskosten en wettelijke verhoging invorderen
o Procedure: zie boek p. 40-41
DWANGMIDDEL : BESLAG
Beslag op deel van vermogen moet aanzetten tot betalen dat deel w onder toezicht v gerecht geplaatst
als schuldenaar nog steeds niet betaalt verkoopt het gerecht de goederen openbaar
SCHADEVERGOEDING WEGENS VERTRAGING IN NAKOMING GELDSCHULD:
MORATOIRE VS COMPENSATOIRE INTERESTEN
MORATOIRE INTEREST
= schadevergoeding wegens laattijdige nakoming van een geldschuld
Laattijdige betaling van numeriek bepaalde geldsom berokkent bepaalde schade. Moratoire interesten
(intérêts moratoires), geregeld in artikel 5.206, lid 2 BW, zijn erop gericht die schade te vergoeden.
o Van toepassing wnr verbintenis primair tot betaling van een geldsom strekt
o Ook van toepassing op verbintenissen tot schadevergoeding voor zover hun bedrag numeriek bepaald is
o Indien de contractspartijen hierover niet zijn overeengekomen, wordt de moratoire interest bepaald volgens
een vast percentage (1,75% particulieren en 8 % ondernemingen)
Als ze zelf percentage heeft bepaald kan de rechter dit wijzigen indien het onredelijk is
o De moratoire interest is een forfaitaire schadevergoeding: werkelijke schade kan en mag niet bewezen worden
o Anatocismeregeling: art. 5.207; vervallen niet-betaalde interesten brengen weer interesten op
COMPENSATOIRE INTEREST
= schadevergoeding wegens laattijdige nakoming van een waardeschuld
De vergoedende interest, ook compensatoire interest (intérêts compensatoires) (art. 5.206 lid 3 BW)
o Toepassingen van waardeschulden zijn de schulden resulterend uit een contractuele wanprestatie of
onrechtmatige daad
Compensatoire interesten Moratoire interesten
- Schade moet bewezen worden recht op integraal - Schadevergoeding moet niet bewezen worden
schadeherstel - Wel ingebrekestelling nodig
- Geen ingebrekestelling nodig interest vanaf - Wel voor verleden/toekomstige schade
ontstaan schade - Vaste rentevoet
- Niet voor verleden/toekomstige schade - Altijd anatocisme
- Rentevoet vrij door rechter bepaald - Forfaitaire schadevergoeding
- Niet altijd anatocisme
3
,- geen forfaitaire schadevergoeding
VERBINTENIS OM TE DOEN OF OM NIET TE DOEN
PROCEDURE TOT AFDWINGING
Verbod op uitvoering manu militari
o = verbod op fysieke dwang schuldenaar
AFDWINGINGSVORMEN
DWANGSOM (UNE ASTREINTE) ART. 1385BIS – 1385NONIES GER.W.
De dwangsom = een bijkomende rechterlijke veroordeling (naast bevel tot nakoming verbintenis) v/d
schuldenaar tot betaling van een geldsom aan de schuldeiser voor het geval hij niet voldoet aan de
hoofdveroordeling
o Die dwangsom kan per uur, dag, week, maand of ander tijdsinterval worden opgelegd
o De grootte van de dwangsom hoeft niet in verband te staan met de schade die de schuldeiser
ondergaat De dwangsom is immers een middel om op de schuldenaar druk uit te oefenen opdat
hij de tegen hem uitgesproken hoofdveroordeling zou nakomen. De dwangsom moet hoog genoeg
zijn om de schuldenaar (indirect) onder druk te zetten om de verbintenis na te komen
De veroordeling tot een dwangsom = accessorium (i.e. bijzaak) bij de veroordeling door de hoofdvordering.
Voorwaardelijke karakter v/d dwangsom: een dwangsom kan maar worden verbeurd op voorwaarde dat de
veroordeelde de hem opgelegde verbintenis niet nakomt
als SA hoofdveroordeling nakomt verdwijnt de dwangsom ook
Drukkingsmiddel zonder schadevergoedend karakter
Niet voor verbintenissen tot betaling geldsom of arbeidsovereenkomsten
(BUITEN)GERECHTELIJKE VERVANGING VAN DE SCHULDENAAR VOOR EEN MATERIËLE HANDELING DOOR
EEN DERDE
Art. 5.235 BW
Risico voor schuldeiser dat die vervangingskosten moet betalen (rechter kan schuldenaar veroordelen tot
een provisioneel bedrag ter vergoeding van de kosten van de vervaning)
Kan buitengerechtelijk als (art. 5.85)
o de partijen het zo in het contract hebben afgesproken
art. 5.85, tweede lid BW
o de schuldeiser dit schriftelijk laat weten voorwaarden
hoogdringendheid/ andere uitzonderlijke omstandigheden
nemen van nuttige maatregel om de niet-nakoming van de schuldenaar vast te stellen
schriftelijke kennisgeving die vermeldt
welke tekortkomingen de SA ten laste w gelegd
welke omstandigheden de vervanging rechtvaardigen
art. 5.85, derde lid BW & art. 5.235 BW
VERVANGING VAN DE WILSVERKLARING DOOR EEN RECHTER
Bij verbintenissen met een intuitu personnae-karakter (als het uitmaakt wie schuldenaar is bv. bij schilderij)
4
,VERBINTENIS OM IETS TE GEVEN
EIGENDOMSOVERDRACHT
Specifieke goederen
o Bij wilsovereenkomst: art 3.14, §2, eerste en tweede lid BW
Soortgoederen
o Bij specificatio/individualisering: art. 3.14, §2, derde lid
<-> tegenwerpelijkheid aan derden
o Roerende goederen: bezit (art. 3.28)
o Onroerende goederen: inschrijving in kantoor rechtszekerheid (art. 3.30)
PROCEDURE TOT AFDWINGING
Roerend goed
o Dwangsom
Onroerend goed
o Rechterlijke beslissing die geldt als akte
UITZONDERINGEN OP HET VERBOD OP EIGENRICHTING
WETTIGE VERDEDIGING
Artikel 416 SW
Voorwaarden
o De aanval moet tegen een persoon gericht zijn
o De aanranding die afgeweerd wordt, moet onrechtmatig zijn
o De verdediging moet noodzakelijk zijn dreiging moet
Actueel zijn
Zeker zijn
Ernstig zijn
Niet op een andere wijze afgeweerd kunnen worden
o De verdediging moet in verhouding staan tot de aanval
BUITENGERECHTELIJKE OPSCHORTINGSRECHTEN
Buitengerechtelijke nietigheid
Buitengerechtelijke vervanging van de schuldenaar
Buitengerechtelijke ontbinding bij ernstige wanprestatie
Prijsvermindering
Tegenpartij kan sancties aanvechten
ENAC EN RETENTIERECHT
ENAC (p.53-55 cursus)
Partijen maken soms juridisch verbindende afspraken, waarbij de ene partij iets belooft in ruil voor een
tegenprestatie van de andere = wederkerige overeenkomsten (contrats synallagmatiques). Wanneer de
partij die eerst zijn prestatie moet leveren daaraan verzuimt, heeft de andere partij, zonder tussenkomst van
de rechter, het recht om zijn eigen tegenprestatie tijdelijk op te schorten, zolang de wederpartij in gebreke
blijft. Men noemt dat de exceptio non adimpleti contractus of niet-uitvoeringsexceptie. (art. 5.239 BW)
5
, Toepassingsvoorwaarden:
I. WEDERKERIGE RECHTSVERHOUDING
Er moet een wederkerige overeenkomst zijn of minstens een juridische verhouding die
wederkerigheid inhoudt
II. VERBINTENIS TEN LASTE VAN DE EXCIPIENS
excipiens = partij die zich door de niet-uitvoering op de ENAC beroept
maw de excipiens moet een prestatie leveren (bv. betalen van huurgeld)
III. ZEKERE, OPEISBARE EN NIET NOODZAKELIJK LIQUIDE SCHULDVORDERING
Opeisbaar : excipiens heeft niet zelf de verplichting eerst te presteren
Zeker : niet betwist door SA (= schuldenaar)
Niet noodzakelijk liquide : precies in geld waardeerbaar, effen, vaststaand
Anticipatieve opschorting :
o wnnr duidelijk dat SA verbintenis niet zou hebben uitgevoerd op einde vd uitvoeringstermijn
o gevolgen van niet-nakoming voldoende ernstig voor SE
o niet mogelijk indien voldoende waarborgen SA
o schriftelijke kennisgeving
IV. SUBJECTIEF EN OBJECTIEF TE GOEDER TROUW ZIJNDE EXCIPIENS
Subjectieve goede trouw : excipiens niet zelf oorzaak v/d niet-nakoming door de wederpartij
Objectieve goede trouw : evenredigheid tussen nadeel dat excipiens ondervindt en nadeel
van ENAC voor SA
V. OPSCHORTING MAG DE NAKOMING VAN DE EIGEN PRESTATIE NIET DEFINITIEF ONMOGELIJK MAKEN
ENAC is niet meer dan een tijdelijke exceptie
RETENTIERECHT
= persoon mag goed achterhouden totdat prestatie geleverd is (art.73. Pandwet)
Bv. Garage houdt je auto bij zolang je niet hebt betaald voor de montage
Vergelijking retentierecht en ENAC
Retentierecht soms als bijzondere toepassing ENAC (bv. art. 1612 oud BW)
Begrip retentierecht dekt 2 ladingen
i. Retentierecht als toepassing van ENAC: bij wederkerige overeenkomsten waarvan één verbintenis
afgifte v/e zaak tot voorwerp heeft en de andere bijvoorbeeld strekt tot betaling van geld, is dat
verband een juridische band en valt het retentierecht samen met de exceptie van niet-nakoming.
ii. Zuiver retentierecht, het zelfstandig retentierecht. : samenhang tussen zaak en schuldvordering die
de bezitter van die zaak heeft op de eigenaar. Het eigenlijke retentierecht is de bevoegdheid van de
houder van andermans zaak om de teruggave van die zaak aan de eigenaar uit te stellen, totdat
die hem de schuld betaalde die met betrekking tot de zaak verschuldigd is. Vereiste = dat de
schuldvordering haar oorsprong vindt in de achtergehouden zaak en dat er tussen partijen geen
andere rechtsverhoudingen bestaan die de schuldvordering rechtvaardigen. (bv. takeldienst)
VASTSTELLINGSOVEREENKOMSTEN (= BUITENGERECHTELIJKE OPLOSSING VAN CONFLICTEN)
manier van buitengerechtelijke geschillenbeslechting, altijd over een subjectief recht
Dading (la transaction): bijzondere soort vaststellingsovereenkomst
o Def: art.2044 e.v. oud BW
6
, o Een vaststellingsovereenkomst waarbij partijen een gerezen geschil (schriftelijk) beëindigen of een
toekomstig geschil voorkomen en waarbij beide partijen wederzijdse toegevingen doen.
o Je kunt niet meer naar de rechtbank gaan over wat in de dading getekend is
o Geen uitvoerbare titel tenzij het is ondertekend door een openbaar ambtenaar
Bindende derdenbeslissing (la tierce décision obligatoire) (art. 5.49, lid 2 BW)
o houdt in dat partijen een onzeker punt van hun rechtsverhouding aan een bepaalde of bepaalbare
onafhankelijke en onpartijdige derde ter beslechting voorleggen en zijn beslissing als definitief
bindend erkennen.
Arbitrage (l’arbitrage) (art. 1676 e.v. Ger. W.)
o een overeenkomst waarin de partijen alle geschillen of sommige geschillen die tussen hen gerezen
zijn of zouden kunnen rijzen met betrekking tot een bepaalde, al dan niet contractuele,
rechtsverhouding aan arbitrage voorleggen (art 1681 Ger.W)
o Elke arbitrage start zodoende met een voorafgaande overeenkomst waarbij partijen, binnen de
grenzen van de wettelijke bepalingen daarover (art 1676 Ger.W), een tussen hen bestaande
betwisting voorleggen aan het oordeel van derden (scheidsrechters of arbiters genoemd), die
rechtstreeks of onrechtstreeks door hen zijn aangeduid.
o De eigenlijke arbitrage is niets anders dan de uitvoering van de arbitrage-overeenkomst.
Een uitvoerbare titel = de benaming voor een akte opgesteld door een openbaar ambtenaar en die toelaat om een
andere partij te dwingen iets te doen of te laten, goedschiks of kwaadschiks. Concreet kan het gaan om één van de
volgende stukken:
Een vonnis
Een dwangbevel/ dwangschrift
Een authentieke akte
7
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller estheragten. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.74. You're not tied to anything after your purchase.
