Ethiek v/d digitale media #16 – Surveillance & self-tracking
Centrale vraag: we worden steeds waargenomen en wat doet dat met ons? Wat doet het met ons
dat we steeds in de gaten worden gehouden?
Met name speelt dit bij:
- Camera’s
- ‘Quantified self movement’
Het begin
- Bentham ‘ontwierp’ met de beste bedoelingen het ‘panopticum’ -> betekent letterlijk alles
zien.
o Bentham wilde een betere samenleving. Niet vergeten dat hij voor een idealistische
maatschappij was. Maatschappij hervormen -> hoe alles zo efficiënt mogelijk
inrichten? Het idee dat je vanuit 1 plaats alles kan overzien komt uit efficiëntie. Paste
hij toe in allerlei organisaties; kan op een bouwplaats maar ook in een gevangenis
- De Franse Filosoof M. Foucault: weten dat je waargenomen kunt worden. -> Bentham, naïef/
simplistisch
Benthamiaanse panopticum:
Iemand neemt je waar
En je weet dat je waargenomen wordt
Dan wordt de observerende ander verinnerlijkt
En gedragen mensen zich ‘spontaan’ goed
In welke klassieke en in welke hedendaagse roman die ervaring uitgedrukt?
o Orwell -> voortdurend naar je gekeken -> geschreven in 1948
o The Circle -> filmen -> geeft privacy zelf op -> lijkt autonoom maar-> op het laatst
geen eigen beslissingen meer maken
In Nederland: koepelgevangenissen
Wat was het problematische ervan? -> die bewaker heeft geen ogen in zijn/haar rug. Kijkt dus de ene
of andere kant op. Maar de mensen in de gevangenis weten niet of de bewaker op dat moment naar
hun kijkt. Ze weten wel dat het mogelijk is dat hij naar hun kijkt. Dit idee zorgt ervoor dat je je minder
spontaan gaat gedragen. Je hebt voortdurend het besef dat er naar jou gekeken kan worden. Die blik
van de ander wordt een onderdeel van jouw eigen persoon. Die ander kijkt steeds in je hoofd met
jou mee -> wordt onderdeel van jouw gedrag. Je gaat daar rekening mee houden.
Foucaultiaanse manier van panopticum: blik van de ander is onderdeel van eigen handelen -> leidt
ertoe dat mensen zich uit zichzelf ‘netter gaan gedragen.’ -> na verloop van tijd gedrag steeds meer
afstemmen. Verinnerlijken blik van de ander.
Kritiek op Bentham: bedoelt het heel goed maar hij leidt tot continue disciplinering. Mensen worden
wat van hun vrijheid ontnomen.
Leidt tot normalisering -> normen opstellen kijken of het binnen de norm valt.
Digitalisering intensiveert het proces enorm. Veel gelezen auteur vanwege digitalisering.
Een klassieke reclame
In de pauze van Superbowl-finale 1948 -> grootste sportevenement van VS
In de pauze reclame van Apple -> toen nog computerbedrijfje maar niemand had nog een
computer thuis
We zullen zien of deze belofte is waargemaakt...
You will see why 1984 won’t be 1984 Wat is de boodschap?
, Doen sterk denken aan de verfilming van Orwell -> uit die verfilming sprak duidelijk dat technologie
ons leiden tot meer controle over mensen -> gaat leiden tot Big Brother. Plotseling wordt
gesuggereerd dat Apple technologie juist bevrijdend kan laten zijn. Dat die saaiheid van Big Brother
wordt doorbroken. Dat we in een vrije samenleving terecht komen.
Is deze belofte waargemaakt? Is Apple erin geslaagd minder een Big Brother achtige samenleving te
krijgen of heeft ook Apple bijgedragen aan Big Brother achtige dingen? Eind van het college hopen
beantwoord te hebben.
Willen we:
Camera’s in uitgaansgebieden?
Camera’s op drukke kruispunten?
Betekent dat we de mensen die die beelden bewaren moeten vertrouwen. Na verloop van tijd
beelden wissen als de gegevens zijn geanalyseerd.
Camera’s in de winkelstraat?
o -> voor de gemeentes discussiepunt om de beelden vrij te geven aan winkeliers om
daar hun voordeel van te kunnen doen.
o In een winkelstraat hebben wij ook recht op die beelden: binnensteden worden
bedreigd door digitale bedrijven. Als wij binnenstad leefbaar willen houden moeten
we tegenwicht bieden.
o Persoonlijke privacy niet in geding, het gaat alleen om het algemene patroon
Camera’s bij jou in de straat die ook iets van jouw huiskamer ontvangt omdat daar een VIP
woont die extra bewaking behoeft?
Verandert je gedrag door observatie?
Casus burgemeester Nijmegen in juni 2017 -> buurtbewoners niet op de hoogte van
geplaatste camera’s.
Gewenning
Een onderzoek in een zorginstelling. Aanvankelijk veel verwarring. Maar ze vonden het
steeds leuker, en kwamen werkenderwijs tot her invulling van waarden.
Dilemma: soms vertelden de mensen iets anders dan wat de zorgers zagen. Dan zette de
zorgverlener niet door. Dus: niet de data maar de perceptie telt!
Bijv. eten ging heel goed terwijl jij op de beelden iets anders zag. -> dan niet de beelden
gebruiken als correctie van de mensen. Eigen beleving van mensen telt het zwaarste mee ->
camera beelden geven bepaalde situatie weer maar eigen beleving is veel breder en
langduriger dan puur dat enkele beeld van dat moment.
Quantified self movement
Wat is het?
o Het meetbaar maken van fysieke gesteldheid -> wat er in jouw lichaam aan de
hand is meetbaar maken.
o Je gaat dit zelf doen met bijvoorbeeld applicaties (digitale functies)
o Bijv. armband; stappenteller, meten hartslag etc.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller anoukpeters1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.29. You're not tied to anything after your purchase.