Summary
Uitgebreide samenvatting publiekrecht - (15/20)
- Course
- Institution
Dit document bevat de uitgeschreven lessen, die ik erna gestructureerd heb samengevat. Door met deze samenvatting te studeren behaalde ik een 15/20.
[Show more]
1 review
By: rania3 • 3 months ago
Seller
Follow
bodecoutere
Reviews received
Content preview
DEEL 1: STAAT EN RECHTHET MODERNE STAATSBEGRIP
INLEIDING
Staat die soeverein is en zelfbeschikkingsrecht heeft: ontstaan in Europa rond de 17e eeuw
- ≠ het hele verhaal: ook andere politieke organisatievormen geweest in andere delen van de
wereld
- Voorbeeld: Heilig Duitse Rijk der Duitse Naties
Vroeger was de macht in de praktijk gedecentraliseerder & lokaler dan in theorie:
- Geen instellingen die rechtstreeks contact hadden met iedereen onder hen
- Geen internet of telefoon
Moderne begrip staat ontstaat in 17 e eeuw omdat juristen theorieën gaan ontwikkelen om leiders
juridisch meer macht te geven
- Meer macht voor de ene = altijd minder macht voor de andere
Publiekrecht: recht dat instellingen organiseert & individuele rechten/ vrijheden bepaalt
- Taal van soevereiniteit of uitoefening van macht
Uitgangspunt van veel van onze juridische regels = wat er in het verleden is gebeurd
- Hoe een staat een gebied heeft opgeslorpt, hoe een bepaalde staatsvorm ten einde is gekomen,
internationaal conflict,…
Deze cursus begint bij 17e eeuw: periode van theorieën zoals die van Thomas Hobbes
- Hobbes wou een sterk centraal gezag om orde en rust te scheppen binnen de staat
‘Leviathan’: soeverein heeft zowel religieuze staf (macht over de kerk) als zwaard (wereldlijke macht)
- In de koning zie je mensen die aan hem onderworpen zijn of die hun eigendomsrecht/
zelfstandigheid/ leven aan hem te danken hebben
Meest gebruikte alternatieven voor ontstaan voor moderne begrip staat: 19 e eeuw
In BE, maar zeker niet overal: ontstaan van de liberale staat:
- Democratisch verkozen heersers, SDM, ontstaan rechtsstaat & onvervreemdbare individuele
rechten
- De liberale staat beschermt het individu tegen machtsmisbruik
Waarom beginnen we niet in de 19e eeuw: je kan niet naar de BE GW kijken zonder een belangrijke
tussenstap = burger- en godsdienstoorlog in FR in de 17e eeuw:
Cardin wil macht centraliseren bij de vorst om via de wet de rust in de staat te brengen
- Wanneer de vorst meer macht naar zich toetrekt = kerk, adel & steden verliezen macht
Band tussen staat (koning) en kerk wordt losser in 17e eeuw:
- Vroegmoderne tijd = men begint de macht van Kerk in vraag te stellen
Afscheuring = protestanten die de macht van Rome niet meer erkennen
Katholieke koningen willen ook meer macht voor zichzelf
Voorbeeld: Hendrik VIII verklaart zichzelf tot hoofd van de Kerk in Engeland in 16 e eeuw & erkent de
macht van de paus & van de kerkelijke rechtbanken niet meer
1
,- Zowel bij protestanten als bij katholieken wordt het idee dat de paus macht heeft boven de
andere staten ondergraven
Breuk in christelijk Europa: Martin Luther schrijft pamflet tegen de katholieke kerk = begin
reformisme
15e & 16e eeuws Europa: humanistische beweging
- Juristen opzoek naar de originele taalkundige & historische betekenis van teksten van RR
Zien dat er veel valse documenten zijn
Kritisch humanistische geest stelt de autoriteit in vraag:
- Geloof niet zelf snappen, je moet luisteren naar hoe de bijbel wordt uitgelegd door de kerk
- Luther leest de bijbel kritisch: hij vindt het vagevuur absurd
Je kan je tijd in het vagevuur verkorten door geld te geven aan de kerk
Boekdrukkunst komt in die tijd op gang: meer mensen kunnen de bijbel lezen en de autoriteit van de
kerk in vraag stellen
- Paus wil Luther buiten de gemeenschap van de gelovigen gooien
Door de populariteit van Luther gaan veel vorsten de paus niet meer erkennen en de interpretatie
van Luther volgen: wereldlijke macht van paus vermindert & moet diversiteit aanvaarden
Diversiteit op dat vlak past bij Europese machtsevenwicht: verschillende landen spannen samen
tegen een vorst die te machtig zou worden
- Kleine staten kunnen blijven bestaan
- Versnippering van macht zorgt ervoor dat juristen niet alleen de interne maar ook de externe
soevereiniteit kunnen uitwerken
Als je op de hoogte moet blijven over wat er gebeurt in de andere staten moet je diplomaten
hebben die hun eigen juridisch statuut nodig hebben
Waarom beginnen we niet vroeger:
- Voor we democratische verkiezingen hadden was er ook al een systeem van beperking van de
macht van de UM & vorst
- Volgens de mediëvisten stamt de parlementaire constitutionele democratie af van
standenvertegenwoordiging en charters
Vb: Blijde Inkomst van Brabant (1356), Magna Carta in Engeland (1215)
In de middeleeuwen was er het idee: ‘quos tangit ad omnes, ab omnibus approbari’
- Wat allen raakt moet door allen worden goedgekeurd
Vb: belastingen moeten worden goedgekeurd door standenvertegenwoordiging
- Ook het idee dat de vorst in een soort contract stond met zijn machtige onderdanen
Konden vorst buitensmijten als die zich niet aan het contract hield
In Europa was het leenrecht belangrijk: structureert de macht 10 e – 18e eeuw (!)
- Leenheer (soeverein) geeft stuk grond in leen aan leenman
- Leenman is in ruil getrouwheid tegenover de leenheer verschuldigd
Privaatrecht: leenman & leenheer gezien als eigenaar
Publiekrecht: keten van afhankelijkheden -> versnipperde kaart van kleine vorstendommen
- Alle ketens vertrekken vanuit de uiteindelijke leenheer (vorst)
Soevereiniteit gaat van hem uit maar de verschillende gebieden hebben niets met elkaar
gemeen buiten de persoon van leenheer
2
, STAAT EN SOEVEREINITEIT
Staat vroeger: status, toestand (Latijn)
- Synoniemen: natie, republiek
Staat in hedendaags internationaal recht:
- Grondgebied
- Bevolking = interne soevereiniteit
- Overheidsinstellingen
- Capaciteit om buitenlandse betrekkingen aan te gaan = externe soevereiniteit
Max Weber: geweldmonopolie (BELANGRIJK)
- Particulieren zijn onderworpen aan de soevereiniteit van de staat
mogen geen geweld gebruiken
- Overheid staat in voor het algemeen belang en dat gaat voor het individueel belang
Mag wel geweld gebruiken
In die tijd duikt het begrip corruptie op: voor eigen gewin je officiële taak niet/ slecht
vervullen
Corruptie identificeren gaat pas als iedereen het erover eens is dat de staat soeverein is &
dat het algemeen belang voorgaat op het individueel belang
Centralisatie van macht komt pas na een strijd: macht verschuift niet zomaar
- Nu: via verkiezingen
Inhoudelijk hebben we de noodzaak van de samenleving geïntegreerd
- Inperken van stuk van de vrijheid voor algemeen belang garandeert individuele vrijheid
De staat zelf is een fictie en leeft gewoon in onze hoofden: waarom we de staat aanvaarden ligt voor
een groot stuk in dat compromis
- Ook in geloof in autoriteit dat uitgaat van die instellingen
TYPES STATEN
1. CONFEDERATIE ⟺ FEDERATIE
Federatie Deelstaten hebben:
- Bevoegdheid om eigen rechtsregels te maken
- Bepaalde aangelegenheden waar de federale overheid niet aan mag komen
Naar buiten toe is het 1 land maar eigenlijk zijn er verschillende beslissingscentra
Voorbeeld VS & DL: deelstaten hebben eigen grondwet en eigen parlementen
- Eigen politieke organisatie onder het niveau van de federatie
VS begon als confederatie: eerst hadden de deelstaten een GW
- Daarna pas federaal land met federale GW
Confederatie Samenwerkingsverband tussen soevereine staten: meerdere staten sluiten een verdrag om een
aantal dingen samen te regelen
- Staten zijn wel de bron van alle macht & de legitimiteit gaat uit van hun eigen bevolking
Voorbeeld RVP: samenwerkingsverbond tussen 7 gewesten
- Gewesten zijn allen intern soeverein: privaatrecht (recht tussen burgers) verschilt in de
3
, verschillende gewesten
In Zwitserse GW staat nog altijd dat Zwitserland confederatie is met soevereine kantons
- 1848: GW die meer macht naar de centrale organen heeft gebracht
In praktijk: meer federaties dan o.b.v. een strik juridisch criterium
- Juridisch criterium = bevoegdheid om zelf wetten aan te nemen & beslissingen te nemen los van
elke band met het centrum
2. PERSONELE UNIE ⟺ REËLE UNIE
Personele Verschillende grondwetten met zelfde staatshoofd
- Australië heeft zelfde staatshoofd als GB = Common Wealth
- Zelfde met BE & Kongo Vrijstaat: in KV gedroeg eo II zich als absolute heerser
Reële 1 gebied, 1 staatshoofd
3. GECENTRALISEERDE STATEN
Frankrijk: ondeelbaarheid van republiek = essentieel
- Fransen = model in 19e eeuw voor andere landen in Europa
Voeren de waarden van de revolutie & Verlichting via de gecentraliseerde staat: alle
beslissingen worden genomen in Parijs
Monarchie Macht zit bij 1 persoon & die is hoofd van UM -> krijgt macht door erfelijke lijn
- Constitutionele monarchie: macht van koning beperkt door grondwet & de bevoegdheden zijn
toegewezen
>< AR: charters zijn uitzonderingen op volheid van bevoegdheid
Republiek Vroeger: republiek = synoniem voor staat/ toestand
Na Amerikaanse/ Franse Revolutie: men spreekt van republiek als staat zonder koning
Republiek der Verenigde Provinciën
Vroeger waren we 1 gebied met NL (1814-1830): Willem I vond dat de macht van hem uitging & dat
hij een grondwet aan de natie kon geven
- Brussel & Den Haag wisselden af als hoofdstad
Staten-Generaal: In de burgeroorlog in Spanje veroveren ze alles tot aan Antwerpen: mensen in onze
gebieden (calvinisten) vluchten naar het noorden
- NL behoudt zijn instellingen ook al is de koning weg:
Staten-Generaal = samenkomst van de vertegenwoordigers van de verschillende provincies
Vergaderen met 7 soevereine provincies duurt lang maar is niet altijd een nadeel
- Ideale manier om buitenlandse gesprekspartners aan het lijntje te houden
- Veel gelobbyd & gepraat
Provinciale Staten: vergadering van notabelen/ regenten in elke provincie
Stadhouder per Provincie (legeraanvoerder): positie bekleed door lid van familie Oranje ook al is NL
nu een republiek
- Voor de rest wordt de republiek bestuurd door de regenten-elite
Binnen de republiek zijn er weinig aangelegenheden die tot de bevoegdheden van de centrale
overheid behoren:
4
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller bodecoutere. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $16.72. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
67096 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now