Class notes
lesnotities bestuursrecht
- Course
- Institution
Ik heb dit samen geleerd met de schema's en was er van de eerste keer door. Ik ben naar alle lessen geweest.
[Show more]
Seller
Follow
lauravanlaer
Content preview
Deel 1: publiekrecht in perspectiefHoofdstuk 1: basisbegrippen en centrale thema’s van het
publiek recht
- Recht traditioneel opgedeeld in twee grote domeinen: publiekrecht en privaatrecht
Publiekrecht; regelt: Privaatrecht
Organisatie en optreden van de overheid Handelt over de onderlinge verhoudingen
tussen alle personen, organiseert de relaties
tussen de leden van de samenleving
Verhoudingen tussen de burgers en de
overheid staat centraal
Publiekrecht bestaat uit; grondwettelijk recht, Bijvoorbeeld contractenrecht, goederenrecht,
bestuursrecht, fiscaal recht, procesrecht en aansprakelijkheidsrecht, …
strafrecht
- Gelaagde rechtsorde: vroeger bestuursrecht enkel op nationale niveau. Nu bestuursrecht niet meer beperkt tot
één niveau door veel verschillende besturen/overheidsinstanties bijvoorbeeld de Vlaamse Gemeenschap, de
Europese Unie, …
1. Begrip en evolutie van het bestuur
Staatsstructuur: trias politica
- = Horizontale machtenscheiding: bevoegdheden binnen één bestuur/overheid verdeeld over verschillende
ambten of organen
- UM, RM en WM
Bestuursbegrip: impact horizontale machtenscheiding
- Voorbehouden voor de organen en instellingen van de uitvoerende macht (ook lokale besturen ook al
behoren zij niet tot de uitvoerende macht)
Meer dan ‘uitvoerende’ taken:
o Bepaalde bestuurlijke handelingen hebben een materieel-wetgevende inhoud Bv. gemeentelijk
politiereglement
=> dus wetgeving niet enkel voor WM, besturen wetten in materiële zin aannemen
o Bestuurlijke/administratieve rechtscolleges hebben een rechtsprekende functie en zijn geen
besturen, ze worden wel gerekend tot de uitvoerende macht bv. de Raad van State
=> dus niet enkel RM kan rechtspreken
o Wetgevende en rechterlijke macht nemen bestuurlijke beslissingen bv. reglement aangenomen met
betrekking op de werking van de rechtbank, aanwerving van personeel
De overheid heeft meer taken op zich genomen waardoor het overheidsapparaat sterker is uitgebouwd: kritiek op
bureaucratiemodel
o Bureaucratiemodel van Max Weber (1864-1920) gaat uit van:
1) Primaat van de politiek: de politici die verantwoordelijk zijn voor het vertegenwoordigen van
bepaalde belangen van het volk, nemen de beslissingen
2) Administratie voert instructies (van de verantwoordelijke minister) uit als willoze machine
3) Onderworpen aan formele regels en procedures
4) Gekenmerkt door een depersonalisering van onderlinge verhoudingen (waarborg tegen
vriendjespolitiek, willekeur en ongelijkheid)
o We hebben nu een andere kijk op bureaucratie: negatieve bijklank; de bureaucratie is niet zo
flexibel, log, traag, laat weinig ruimte over voor de individuele vrijheid (er zijn te veel regels, te veel
overheden, …)
2. Besturen in de gelaagde rechtsorde
Verticale machtenscheiding:
- Gelaagde rechtsorde: de burger maakt deel uit van verschillende overheidsniveaus
, = verticale machtenscheiding (= bevoegdheidsverdeling, niet binnen één overheid maar verticaal, tussen
verschillende overheden) <-> horizontaal: binnen één overheid
- Versch technieken van federale machtenscheiding:
1) Federalisme (autonome besturen): bevoegdheden verdeeld tussen centrale overheid en deelstaten; zijn
beiden autonoom
bv. deelstaten kunnen decreten uitvoeren die gelijk zijn aan federale wetten
2) Decentralisatie (ondergeschikte besturen die geen deel uitmaken van centrale OH, eigen rpersh):
centrale OH kent taken toe aan ondergeschikte besturen
=> Grote zelfstandigheid (eigen rpersh) MAAR niet volledig autonoom, regels daarom geen kracht v wet
+ bestuurlijk/administratief toezicht (= wel minder verregaand)
bv. lokale overheden zoals de gemeenten
=> NIET HETZELFDE ALS DECONCENTRATIE: (= overdragen van bep taken vanuit een centraal bestuur
naar lagere instanties of ambten binnen één rechtspersoon, zijn een onderdeel vh centrale bestuur)
=> geen aparte rechtspersoonlijkheid, onderdeel van centraal bestuur en staan onder hiërarchisch
toezicht
bv. Federale overheidsdienst; zijn verantw voor het uitvoeren van specifieke taken en leveren van
diensten zoals gezondheid = Federale overheidsdienst Volksgezondheid (in naam van minister)
Territoriale en functionele decentralisatie
- Territoriale decentralisatie (lokale besturen)
Algemeen omschreven bevoegdheden
Publiekrechtelijke lichamen, gesteund op politieke vertegenwoordiging en bevoegd voor bepaald
grondgebied
- Functionele decentralisatie
Specifiek omschreven bevoegdheden
Organieke autonomie, niet gesteund op politieke vertegenwoordiging
Evolutie naar meer verzelfstandiging op alle bestuursniveaus
- Decentralisatie en federalisme zijn complementaire staatsvormen
3. Verhouding tussen regering en administratie
(Politiek) spanningsveld
- Klassieke actoren van de uitvoerende macht: Koning en regering van ministers en staatssecretarissen
- Administratie is een amalgaan van diensten met gespecialiseerd personeel die allemaal hun eigen regels en
procedures hebben (bijvoorbeeld het ziekenhuis, de politie, …) => niet één homogene administratie
- In de politieke wetenschap veelbeschreven spanningsveld:
Politisering van de ambtenarij: raken steeds meer verwikkeld in pol aangelegh, krijgen pol kleur
Politieke verantwoordelijkheid rust bij minister/regering (voor o.a. ook handelingen administratie)
-> kunnen via motie van wantrouwen tot ontslag worden gedwongen
Bijvoorbeeld: ontsnapping Dutroux; de minister van Justitie draagt de verantwoordelijkheid voor de
ontsnapping niet de politie (ambtenaren)
Technieken om controle op de administratie te behouden
- Negentiende eeuwse “Spoils system” in de VS: president top administratie of soms gehele administratie
- Praktijk van partijpolitisering van de administratie => administratie is politiek gekleurd
- Ministriële kabinetten/beleidscellen: naaste medewerkers van de ministers, slaan brug tussen politiek en
administratie
Administratieve rekenplichtigheid
- Administratieve rekenplichtigheid: verplichting voor administratie om rekenschap/verantwoording af te
leggen (“accountability”)
Verplichting om…
Inzicht geven in beleid en motieven: openbaarheid van bestuur, uitdrukkelijke motivering
Verantwoording in de vorm van audits, rapporten en jaarverslagen
Zwijgplicht wordt spreekrecht of zelfs spreekplicht… met klokkenluidersbescherming
Administratieve en tuchtrechtelijke verantwoordelijkheid (bij verkeerd handelen of wanneer ze hun
plichten verzuimen)
, Burgers klacht neerleggen bij een ombudsdienst (bv. voor pensioenen)
Parlementaire onderzoekscommissie
Tuchtprocedure
4. Geen codificatie van het bestuursrecht
Bestuursrecht
- Bestuursrecht: zijn de regels die algemeen gelden voor de organisatie en werking van bestuur
+ ook de beslechting van administratieve geschillen (geschillen tussen burger en bestuur)
Geen wetboek…
- Versnippering: de regels van het bestuursrecht zijn verspreid over wetten, grondwetten, supranationale
normen, … kortom; verspreid over verschillende wetsteksten
Fundamentele beginselen (ABBB) en leerstukken (intrekkingsleer) kwamen tot ontwikkeling in de
rechtspraak
Codificatie is dus moeilijk maar:
- Duitsland: algemeen bestuursrecht in Verwaltungsverfahrengesetz
- Nederland: Algemene Wet Bestuursrecht
- Vlaanderen: bestuursdecreet
- Op welk bestuursniveau zou je dan codificeren?
=> bvgdhdn in bep bestuursterrein niet exclusf één bestuursniv maar vaak verspreid meerdere bestsniv
bv. gezondheidszorg BE: federale OH bv. verantw financiering gezondheidsprogramma’s (bv.
vaccinatieprogramma) terwijl deelstaten verantw kunnen org gezondheidszorg
Algemeen en bijzonder bestuursrecht
- Bijzonder bestuursrecht: specifieke regeling voor het bestuur bv. ambtenarenrecht, sociale zekerheidsrecht,
…
- Algemeen bestuursrecht: vraagstukken die gemeen zijn aan de meeste bijzondere bestuursrechtelijke
domeinen
5. Bijzondere positie van het bestuur
Taak van algemeen belang
Het bestuur dient alg belang en krijgen hiervoor bep bestuursbvgdh doel bereiken
Discretionaire bevoegdheden: vaak versch middelen/keuzemogh om doel bereiken => beleidsruimte
Gebonden bevoegdheden: geen beleidsruimte, rekening met wettelijke VW en procedures
- Leidt tot bijz prerogatieven/rechten/bvgdh en een bevoorrechte pos van het bestuur (omdat alg > particulier
belang):
Bijzonder statuut van overheidsgoederen:
=> Kunnen niet zomaar in beslag genomen worden
bv. brandweerwagen niet beslag OH rekening niet tijdig betaalt want voor behartigen v alg belang
Eenzijdige bestuurlijke rechtshandelingen: OH eenzijdig beslissingen die gevolgen voor onze rtoestand
=> Verregaande inmenging in de private of ondernemingssfeer: onteigening, belastingen heffen,
discotheek sluiten, …
Voorrechten (prerogatieven) van de bestuurlijke rechtshandeling
- Verbindende kracht
Gezagshalve eenzijdige besliss nemen zonder Instemming bestuurde (burger) vereist bv. belasting heffen
- Dwingende kracht (privèlege du préalable)
Vermoeden bestuurshandeling in overnstmmng met hogere recht dus burger naleven
- Uitvoerbare kracht (privilège de l’exécution d’office)
Op zichzelf uitvoerb zndr tssnkmst vn rechter bv. uitvrn tuchtstraf, innen belastingen
Let wel: gedwongen uitvrng bv. onteigening of afbraak woning rechter tussenkomen
Bijzondere verplichtingen van het bestuur
Bestuur moet tal v procedures, vormvoorschriften, regels en beginselen in acht nemen opdat zij rechtsgeldig een
beslissing kan nemen:
- Beginselen van behoorlijk bestuur: spec alg rbeginsln gelden tav besturen bv. hoorplicht (h
- Wetten op openb dienst (bv. continuïteitsbeginsel)
- Bijz procds, vormvrschriftn, regels en beginsln (alg beginselen v behoorlijk bestuur; ABBB)
, - Interne en externe controles en vormen van toezicht (hiërarchisch of bestuurlijk) van andere besturen
- Formele motivering bij individuele bestuurlijke rhandelingen: motieven die basis vormen voor beslissing
moeten uitdrukkelijk w gemotiveerd bv. bij GAS-boete
- Openbaarheid van bestuur: moeten in documenten van het bestuur kunnen kijken: hoe beslissingen tot
stand (kan bv. niet bij een privaatbedrijf zoals Telenet)
6. Verhouding tussen overheid en burger
Algemeen belang > privaat belang
- Voorrang van algemeen belang op privaat belang leidt tot fundamentele ongelijkheid tussen burger en
overheid
Evolutie naar horizontalere verhouding tussen bestuur en burger
- Geen alg beginsel v behoorlijk bestuur dat tot participatie van burgers verplicht (<-> hoorplicht)
- Wel participatievormen op alle bestuursniveaus: regelgev die bestuur verplicht bevolking of deel ervan
betrekken bij besluitvorming
Recht op inspraak bij milieubeslissingen (Verdrag van Aarhus)
Openbaar onderzoek voordat RUP kan worden opgemaakt (ruimtelijk uitvoeringsplan), burgers kunnen
hierdoor bezwaren of opmerkingen formuleren
Meer alg participatievormen binnen lokale besturen
Ruimere inspraak in Vlaams beleid in Bestuursdecreet; initiatiefrecht van burgers om een eigen
beleidsvoorstel in te dienen
- Gevolg: beginselen van behoorlijk bestuur én behoorlijk burgerschap
7. Enkele centrale thema’s van publiekrecht
Legitimiteit van rechterlijk toezicht op de overheid
- Kan rechter een door de UM of WM genomen beslissing ongrondwettig verkln?
- Rechterlijk toezicht op grondwettigh v wetg in formele zin: centraal versus diffuus toetsingsstelsel
Centraal toetsingsstelsel: de bevoegdheid om aan de grondwet te toetsen is voor een speciaal
daarvoor opgericht grondwettelijk hof
Diffuus toetsingsstelsel: elke rechter kan zich uitspreken over de grondwettigheid van wetgeving
- Rechterlijk toezicht op het bestuur strekt zich uit tot toetsing aan hogere normen (ook grondwet, EU, …)
Controle op het bestuur door de rechter (checks en balances)
hoven en rechtbanken en/of administratieve rechtscolleges
discussie spitst zich toe op intensiteit van rechterlijk toezicht
Vervagende grens publiek-privaat
- Publiek-privaat als summa divisio van het recht?
- Evolutie
Bestuurlijke verzelfstandiging: overdracht van OHtaken aan interne of externe diensten, instellingen
of ondernemingen
OH treedt ook commercieel/privaatrechtelijk op
OH richt (private) sectoren op: ziekenhuizen, culturele en onderwijsinstellingen
Onderscheid nog verantwoord? Private versus publieke goederen, eenheidsstatuut voor
overheidspersoneel?
Hoofdstuk 2: Bronnen van het administratief recht
=> denken aan hiërarchie der rnormen
1. Internationaal en supranationaal recht; rechtstreekse werking
2. Grondwet
3. Wet/decreten/ordonnanties
4. Verordeningen (of reglementen) en besluiten
5. Gewoonterecht
6. Algemene rechtsbeginselen: ook in bestuursrecht bv. beginselen behoorlijk bestuur
7. Omzendbrieven, dienstnota’s
1. Internationaal en supranationaal recht
=> suprematie internationaal en supranationaal recht algemeen aanvaard (al dan niet voorwaardelijk)
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller lauravanlaer. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $6.39. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
60281 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now