Sociale &
Academiejaar 2023-24
Politieke
Leerstelsels
Samenvatting
Joren Brauwers
UGENT
, INLEIDING
3 GROTE THEMA’S VAN DIT BOEK
VRIJHEID: Doorheen de geschiedenis is er de vraag “wie juist vrij is & wie niet” (denk
bijvoorbeeld aan slaven,…)
GELIJKHEID: Doorheen de geschiedenis is het ook duidelijk geworden dat niet iedereen op
de zelfde hoogte staat, sommige individuen mogen meer dan andere (niet iedereen is
gelijk, denk maar aan de aristocraten/adel/…)
SOLIDARITEIT (goed omgaan met andere): Solidariteit gaat over het goed omgaan met
andere, zorgen voor andere,… Dit is niet altijd het geval geweest door heen de
geschiedenis
EMANCIPATIE
Deze 3 belangrijkste begrippen in de cursus (1) Vrijheid, (2) Gelijkheid, & (3) Solidariteit, zullen uiteindelijk
leiden tot “Emancipatie”. (= Op gelijke hoogte brengen van mensen die doorheen de geschiedenis onderdrukt
werd, zoals vrouwen, zwarten,…). Wij moeten tot vandaag strijden VOOR “Emancipatie”
IDEOLOGIEËN
Wij gaan doorheen de cursus spreken over de verschillende Ideologieën die doorheen de geschiedenis zijn
ontwikkeld, & benadrukken hoe zij kijken naar de verschillende kernbegrippen.
Wij gaan chronologische de verschillende grote ideologieën bekijken (Liberalisme, socialisme, communisme,
conservatisme,…). Bovendien gaan we hierbij niet focussen op wat ze nu juist inhouden, maar hoe zij mogelijks
TEGENSTRIJDIGE IDEEËN HEBBEN in verband met (1) Vrijheid, (2) Gelijkheid, (3) Solidariteit.
WAT IS EEN IDEOLOGIE?
Ideologie = een coherent of samenhangend geheel van ideeën /concepten over
Hoe de wereld/werkelijkheid er op dat moment uit ziet (= beschrijving), (2) Hoe zij vinden
dat de wereld/werkelijkheid er ZOU MOETEN UITZIEN , wat is volgens hun de “ideale
samenleving” (=wens) & (3) Hoe zij uiteindelijk hun wens ook willen gaan realiseren (=
plan om van 1 naar 2 te gaan)
- Ideologie is DYNAMISCH of bewegend, het staat NIET vast. Het is een bewegend
mechanisme dat samen veranderd met de maatschappij
BELANGRIJK: Een “ideologie” is GEEN wetenschappelijke theorie
- Het verschil tussen beide is niet altijd zo duidelijk, omdat aanhangers van een ideologie soms beweren dat hun
visie wetenschappelijke gefundeerd (gebaseerd) is.
o Maar wetenschappelijke theorieën zijn empirisch van aard (onderzoek), ze moeten beschrijven,
verklaren, mogelijks voorspellen. MAAR ZE SCHRIJVEN NIET VOOR WAT ZOU MOETEN ZIJN (dit doet een
ideologie wel, met hun “ideale wereld”).
Ideologieën hebben meestal verschillende centrale concepten/ideeën (fundamenten, waar ze de focus op leggen), bijvoorbeeld:
- Karl Marx Spreekt over “Klasse” (klasse strijd)
- Vilfredo Pareto Spreekt over “Elite” (aristocraten), hij legt daar de focus op
MAAR het kan ook zijn dat verschillende ideologieën eigenlijk een ANDERE interpretatie hebben over hetzelfde concept/idee
- Bijvoorbeeld: “Gelijkheid”, wilt NIET hetzelfde zeggen voor een Socialist als voor een Liberaal.
1
, HOOFDSTUK 1: DE
ONTRAFELING VAN DE
MIDDELEEUWSE ORDE (1450-
1650)
INLEIDING
Dit is de Periode van de RENAISSANCE (14e-17e eeuw), de Renaissance staat bekend als de periode waar men
eigenlijk spreekt van een “wedergeboorte” (terugkeer) van de Klassieke oudheid. (Alles van de Romeinen
wordt terug naar bovengebracht), maar DIT was NIET het enigste dat een belangrijk kenmerk was van deze
periode na de “donkere middeleeuwen” (dark ages)
De Renaissance was MEER dan alleen een herontdekking van de Klassieke oudheid, het verwijst naar een
periode waar er een (1) Wetenschappelijke voortuitgang was, (2) Veranderingen van de plaats van het de kerk
(= kerk was de middeleeuwse orde, die stond CENTRAAL tijdens de Dark Ages), door de geleidelijk emancipatie
(op gelijke hoogte zetten) van de politiek, (3) de Veroveringen van nieuwe landen (Columbus,.),…. (4)
Veranderende economische verhoudingen
1. WETENSCHAPPELIJKE VOORTUITGANG EN DE GELEIDELIJKE EMANCIPATIE VAN DE POLITIEK
LEONARDO DA VINCI (1452-1519)
Leonardo Da Vinci, wordt gezien als de “Renaissance man”. Hij was van alle markten thuis; kunstenaar,
architect, wiskundige, wetenschapper,… In die periode wou hij proberen de WERELD/NATUUR te
ontrafelen (ontdekken, onderzoeken,…). Hij probeerde dit te doen door middel van 2 “passies” van
hem, namelijk (1) Wiskunde (logische exacte wetenschappen) & (2) Experimentele (empirisme, datgene
dat we kunnen observeren ook onderzoeken)
Deze 2 “passies” zijn tot op vandaag de 2 belangrijkste wettenschappelijke takken
- (1) Wiskunde
- (2) Experimenten
MERCANTILISME
Hij leefde periode van veranderde economische verhoudingen in verdeeld Italië (Italië bestond toen uit
verschillende vorstdommen). Lange tijd was de visie van de Kerk op HANDEL gehanteerd, waardoor de handel
onproductief was (niet voordelig). Omdat de kooplieden (handelaars) ZELF eigen geld moesten inzetten om
handel te drijven met verafgelegen landen.
Maar toen kwam het “Mercantilisme” naar de bovengrond, waarbij de verwacht werd dat de Vorst de taak had
om het INKOMEN van de natie (land) te ontwikkelen, namelijk door het ondersteunen van de handelaars.
- Mercantilisme is een economische Politiek die erop gericht is om de rijkdom van het eigen land te
vergroten, door de import te verkleinen en export te vergroten.
EERSTE VORMEN VAN SECULARISERING
2
,In deze periode was er ook al sprake van een langzame secularisering (afstand tussen Kerk & Staat). De
stadstaten of vorstdommen werden niet meer geleid door traditie, kerk of geestelijken. Maar door mannen
met “visie en creativiteit”
NICOLLO MACHIAVELLI (1469-1527)
IL PRINCIPE (ZIJN BOEK)
Machiavelli BRAK van de “traditionele vorstenspiegel” = geschrift of leerboek waarin een
“vorstenideaal” stond (soort van advies over hoe een ideale vorst zich zou moeten gedragen. Men
adviseerde hoe een “goede” vorst, die GODVREZEND is, zich zou moeten gedragen.
MAAR volgens hem moet je bij de politiek niet kijken naar de “moraal” (wat is GOED??), maar
moet je kijken naar wat NODIG is om over een maatschappij of samenleving te besturen/regeren.
Hij is de grondlegger van de Politieke wetenschappen, de figuur die voor het eerst het “politieke”
(hoe moet men besturen) wetenschappelijk ging onderzoeken op basis van empirisme (onderzoek doen), hij
ging ervanuit dat kennis voortkwam uit ervaring
Volgens Machiavelli moet de Politiek geseculariseerd worden, het moet afstand nemen van de “kerk”. Hij had wat
kritiek op het “instituut” of “instelling” van de kerk omdat volgens hem de gedragingen van priesters, de paus,.. NIET zo
kerkelijk waren (ze volgenden hun eigen regels niet). Dus hij vindt dan ook dat er een afstand moet komen tussen de
politiek & de kerk. Maar hij was NIET antireligieus, hij had wel door dat religie een belangrijk sociaal cement is (het
verbindt mensen)
In zijn boek Il Principe (“de Vorst”) beschreef hij dat een koning of heerser hard mocht optreden als dat nodig bleek in
zijn staat. Het doel, namelijk een staat goed besturen in het “algemeen belang of staatsbelang” (raison d’état), staat
BOVEN alles. Het doel “heiligt” alle middelen, hiermee bedoelt men dat het NIET uit maakt hoe men het bereikt zolang
men het maar bereikt. Los van “moraal” & “Religie”
- Alle ethische regels moesten (mag dit wel,…), als de situatie dat eiste, wijken voor het staatsbelang (raison
d’état). De vorst mocht hard optreden (onethisch gebruik van macht = mogelijk) En dat was meer dan eens
nodig, want volgens Machiavelli was de menselijke aard tegelijk goed & slecht, MAAR in de politiek (besturen
van een staat) moest men ervan uitgaan dat de mens van NATURE SLECHT WAS. & bovendien waren mensen
NIET instaat om zichzelf te besturen.
o Volgens Machiavelli zal elke samenleving ELK soort regime (dictatuur,..) tolereren ENKEL & ALLEEN als
het privébezit beschermt wordt, burgers willen ZEKERHEID over hun eigen bezit. (De vorst moet er op
toezien dat het privébezit beschermd wordt, zodat ze hem ook zullen aanvaarden als leider!!
Volgens Machiavelli bedoelen mensen als ze spreken over vrijheid, eigenlijk ZEKERHEID over
eigen bezit/goederen
Vrijheid = Zekerheid
“Machiavellisme” = het doel heiligt alle middelen, je mag alles doen om het doel te bereiken (los van moraal,
bijvoorbeeld enorm hard optreden,…)
THOMAS MORE (1478-1535)
UTOPIA (ZIJN BOEK)
Thomas More zijn bekendste werk was “Utopia”, dat bestond uit 2 delen;
- Deel 1: Beschrijving van de sociale en economische veranderingen in Engeland
3
, o Hierbij werd het duidelijk voor hem dat er een langzame intrede was van Kapitalisme (winst
maken), doordat landbouwgronden eigenlijk overgingen tot “Privébezit” van enkele
ondernemers (in plaats van gemeenschappelijk beheer).
Er was een “Enclosure beweging”, waarbij rijke mensen gewoon landbouw gronden
begonnen omheinen & zeggen dat dat hun “privé-bezit” was. (gefocust op een
winstmaximalisatie = kapitalisme)
o Door het privaat bezit van gronden, en de geleidelijke intrede van het kapitalisme, ontstond
een ENORME armoede doordat mensen niet meer op de landen konden om die te bewerken
- Deel 2: Beschrijving van de ideale maatschappij of samenleving
o Het is eigenlijk het “spiegelbeeld” van Engeland, alle problematieken in “Deel 1”, worden opgelost in
“Deel 2: de ideale wereld”,
Geen “Privé bezit is van productiemiddelen” (landbouwgrond), het is GEMEENSCHAPPELIJK
(voor iedereen)
Bovendien bestaat er ook NIET zoiets als “Geld”.
2. HET EINDE VAN DE KATHOLIEKE HEGEMONIE : REFORMATIE EN CONTRAREFORMATIE
WAT IS “KATHOLIEKE HEGEMONIE”?
Hegemonie houdt in dat één groep een ENORM overwicht (alles te zeggen) heeft in verschillende aspecten van
de samenleving, zoals Politiek, cultuur, economie,… Lange tijd stond de KERK in het MIDDEN van de
samenleving, het bepaalde alles. Hier kwam geleidelijk aan een EINDE aan, door verschillende figuren.
MARTIN LUTHER (1483-1546)
Martin Luther kwam met een enorme kritiek tegen de kerk als institutie nadat hij
terugkwam van een reis in Rome, waar hij zag dat er toch wel sprake was van enkele
contradicties of tegenstelling zijn BINNEN de kerk.
- Hij zag hoe de Pauzen, Bisschoppen, priesters,… een enorm decadente
levensstijl hadden (overdreven rijk of duur), & dat dat niet overeenkwam
met het Dogma dat zij aanleerden aan de burgers volgens de Bijbel
o Dogma = een leer die door de kerk als onbetwistbaar wordt
aangeleerd aan de gelovigen, ze zeggen namelijk “doe dit, leef zo, luister naar de kerk,… anders kom
je niet in de hemel”.
Burgers moesten zich “vroom” gedragen (volgens de regels van de kerk”, maar de priesters
volgende de regels zelf NIET!!!
Luther was (net als Machiavelli) ANTI-KLERIKAAL, hij had enorm veel kritiek tegen de kerk als instelling (hoe het
georganiseerd is), MAAR hij was NIET antireligieus. Hij was zelf gelovig & zag ook het belang daarin
Deze kritiek uitte hij in de 95 stellingen die hij aan de voordeur heeft gespijkerd van de kerk, hierbij kwam hij in opstand
tegen decadentie van de kerk (overdreven rijk), omdat de kerk eigenlijk de “gelovigen” volgens hem misbruikte om zelf
geld & rijkdom te verzamelen.
- Gelovigen kunnen door een geld bedrag aan de kerk te betalen vergeven worden van hun zonden
Deze daad (95 stellingen) wordt gezien als het begin van de reformatie. (kerkhervorming
- In deze reformatie kwam de klemtoon van het geloof veel meer te liggen op de bijbel en werd het gezag van
bijvoorbeeld de pause en de kerk minder.
o Hij pleit voor religieuze bevrijding van de mens: die los stond nu van de controlerende kerk.
Door de reformatie ontstaat het Protestantisme (hierbij staat de BIJBEL centraal, & niet de kerk of
paus), het ontstond als “Protest” tegen de katholieke kerk.
o MAAR deze “religieuze bevrijding” hangt NIET samen met gelijkheid, volgens Luther kan een samenleving
NIET Bestaan zonder gelijkheid, er moeten nu eenmaal heersers & onderdanen zijn.
4
, MAAR DIT STANDPUNT WERD PAS LATER DUIDELIJK, want In 1525 kwamen heel wat boeren in
opstand tegen de hebzucht van de edelen onder leiding van Thomas Müntzer.(die zich liet
inspireren door Luther). De boeren eisten een maatschappij waarin privaat bezit
gemeenschappelijk wordt en waarin er een algehele gelijkheid bestond.
Luther keerde echter zich snel TEGEN deze opstand, want hij geloofden niet in
“gelijkheid”.
Volgens Luther kon je pas religieus bevrijd worden als er een heel sterk autoritaire staat is,
anders komt er conflict/anarchie die spiritualiteit of religie onmogelijk zouden maken.
“gelijkheid is niet mogelijk”
CALVIJN (1509-1564)
Calvijn was een andere “protestant” (kritiek op de kerk), wordt vaak samen met Luther vermeld.
Centraal in zijn dogma (leer = idee) stond de veronderstelling dat de mens een hulpeloos wezen Hij
radicaliseerde Luthers visie door aan te nemen dat het lot van de mens vaststond en dat hij er niets
aan kon doen, omdat het Gods wil was.
- Met andere woorden, de mens was VOORBESTEMD voor de hemel of de hel (het stond vast),
het ENIGSTE wat jij kon doen is tekenen van God zijn Gunst zoeken in de Wereld tijdens je
leven om erachter te komen of je nu naar de hemel of naar de hel zult gaan.
o >< Katholieken. Bij de katholieken was dit NIET het geval, je kon je bewijzen in je leven (als je
doorheen je leven de regels van de kerk volgde, kon je naar de hemel
VERHUISDE NAAR GENÈVE
In 1537 arriveerde Calvijn in Genève waar hij gevraagd werd door een gelovigen om de plaatselijke kerk te
hervormen (want hij wast protestants). Maar omwille van de HARDE LEER van Calvijn was hij niet welkom van
de inwoners, hij kreeg geen toegang.
Enkele jaren later hebben de volgelingen van Calvijn, de burgers & de Calvijn zelf overtuigd om terug te komen.
Dit wou hij doen ENKELE en alleen onder de voorwaarden dat zijn idealen/ideeën werd overgenomen door
iedereen. Diegene zijn idealen verwierpen moesten de stad verlaten, werden gevangengenomen of
geëxecuteerd. (DUIDELIJK politieke macht!!!!!)
Genève was een HANDELSTAD, waarbij dus WINST/GELD centraal stond. Winst of “Rente” werd door de Kerk
(katholieken) als NEGATIEF gezien, het MOCHT niet. Dat vond Calvijn bullshit.
- Volgens Calvijn is winst op zich niet slecht (het is het verdiende resultaat van arbeid), MAAR het is
datgene wat je er mee doet dat het slecht kan maken!!!!
o Volgens hem mocht je de WINST NIET gebruiken voor “Pracht & Praal” (geen huizen nodig,…)
men moest het herinvesteren als kapitaal in de economie
Met andere woorden, Calvijn verwierp het katholiek verbod op winst of rente,
MAAR regelde wel het gebruik van rente door middel van strenge regels (enkel
voor bepaalde dingen mag je het gebruiken)
Genève werd onder Calvijn een “theocratie” (staat waarin God de gezagsdrager is), De regering bestond uit
(1) Ministerie & (2) Consistorie (die de leer van Calvijn accepteerde & verspreide)
- Ministerie = Gedisciplineerde groep protestanten, die de leer van Calvijn verdedigde en verspreide
- Consistorie = bezig met de samenleving, zorgen dat ze de leer van Calvijn volgen (soort rechtbank)
o BELANGRIJK was wel dat er ongelijkheid is in de samenleving (rijk & arm), MAAR dat er wel
GELIJKHEID IS VOOR DE WET.
Iedereen werd op dezelfde manier behandelt zolang je de leer van Calvijn maar
volgde (Iedereen: armen en rijken gelijk voor de wet)
5
, Als een arme de Leer niet volgde werden hetzelfde gestraft door het
consistorie als wanneer een rijke de leer niet volgde.
3. KOLONIALE ONTMOETINGEN : HET DISPUUT VAN VALLADOLID
HET DISPUUT (DEBAT)
1550-1551 (Tijdens de Spaanse Kolonisatie van Zuid-Amerika + Midden-Amerika), organiseerde de Koning van
Spanje een dispuut (debat) tussen 2 kampen over hoe de Kolonies die ze aan het veroveren waren bestuurd
moesten worden, hoe men het Katholiek geloof daar gingen verspreiden onder de inheemse Amerikaanse
bevolking. (het was een debat over hoe men de inheemse bevolking ging behandelen. )
De 2 kampen van dat debat werden geleid door 2 grote Spaanse figuren van de kerk,
KAMP 1: JUAN GINÉS DE SEPULVEDA
SEPULVEDA had het standpunt dat men een “brutale onderwerping” moest hanteren (geweld en slavernij) bij de
Kolonies, hij was dus ook overtuigd dat Kerstening was toegestaan (verplicht Christenen maken). Hij vond dat men
enkel door het gebruik van geweld & slavernij, het katholicisme kon opleggen.
- Hij geloofde dat in het idee van de “Natuurlijke slavernij” (Aristoteles) dat inhoudt dat sommige inferieur zijn
(minder belangrijk, ondergeschikt) en daarom zijn VOORBESTEMD om tot slaaf gemaakt te worden & te
dienen/te werken voor hun “meerdere” (superieure = blanken)
KAMP 2: BARTOLOMÉ DE LAS CASAS
De las Casas pleitte voor een vreedzame bekering van de inheemse volkeren een humane behandeling. Hij
was dus TEGEN het gebruik van geweld om Christendom op te leggen, maar hij was er wel van overtuigd dat
het christendom moest worden opgelegd (wel op een andere manier).
Volgens hem bestond “Natuurlijke Slavernij” WEL, MAAR waren de inheemse volkeren NIET de barbaren van Aristoteles,
daarom mochten de inheemse volkeren NIET gedwongen worden door oorlog & geweld.
- Je moet ze eerst uitnodigen om Christenen te worden, door het BOEK (de bijbel) te geven aan hun &
hem op basis van de leer hen te overhalen (& niet geweld).
o ALS ze na de “uitnodiging” het CHRISTENDOM VERWERPEN, zijn ze ketters & mag men WEL
GEWELD GEBRUIKEN (enkel tegen ketters = mensen die niet geloven in uw godsdienst).
HOE VERLIEP DE VEROVERING DAN??
De Spaanse veroveraars (= Conquistadores, diegene die echt in de kolonies waren),
waren ZOWEL (1) Soldaat ALS (2) Priester. Ze hadden de verantwoordelijkheid om
Christendom te verspreiden, maar gebruikte daar ENORM veel geweld voor.
ENCOMIENDA-SYSTEEM
Encomienda-systeem is een “onmenselijk” systeem dat gehanteerd werd in Spaans-
Amerika. In dit systeem zeiden de Spaanse veroveraars dat de Inheemse volkeren een
“geschenk” kregen van hen, namelijk: taal, bijbel, bescherming,… Enkel moesten ze elk seizoen de opbrengsten van hun
voedselproductiehalveren & dus “onbetaalde arbeid verlenen”.
Dit is een vorm van “groepsslavernij”, waarbij eigenlijk de Spanjaarden de enigste zijn die een voordeel daaruit halen,
maar ze doen wel denken dat ze een “geschenk” geven aan de Inheemse volkeren.
- Dit systeem bestond nog VOOR DE INIDVIDUELE SLAVERNIJ (= individu kopen, en laten werken voor u), in dit
geval gaat het over een hele groep/bevolking die wordt uitgebuit.
o Bij het Dispuut werd bepaald om het systeem te verzachten, maar in werkelijkheid bleef het
grotendeels hetzelfde
6
, Er kwam opstand van de inheemse bevolking, hierdoor wouden ze niet meer mee werken
Hierdoor gingen ze zwarte mensen uit Afrika halen om voor hen te werken (start van
de individuele slavernij tot 19e eeuw)
4. DE GLORIEUZE REVOLUTIE
In 1625-1649 was er in Groot-Brittannië een Koning Karel I, die in een ENORM conflict terechtkwam met zijn
parlement, dit resulteerde uiteindelijk in een Burgeroorlog.
Koning Karel I was ervan overtuigd dat zijn MACHT afkomstig is van “God”, & wou dus ook ALLEEN HEERSER zijn
zonder afhankelijk te zijn van het Parlement. Hij heeft het Parlement in 1629 ook ontbonden, maar moest het
enorm snel terug bijeenroepen omdat hij geld nodig had om zijn oorlogen te voeren.
Hij wou nieuwe belastingen invoeren (meer geld vragen), maar had hiervoor het Parlement nodig (want
die moesten dat goedkeuren). Het nieuwe Parlement, “The Long Parliament”, stonden weigerachtige
tegenover deze geldeisen van de Koning.
- De Puriteinen (protestants deel van het parlement) stellen eigenlijk enkele EISEN op in het
“Grand Remonstrance” waaraan de Vorst zich moet houden (macht inperken van de vorst), &
ENKEL wanneer de vorst daar akkoord mee gaat zullen ze de geldeisen goedkeuren.
o Dit document was gericht tegen de Vorst, maar ook de macht van de Rooms-Katholieke
kerk werd geviseerd (door de puriteinen, want willen de Rooms-katholieke invloed in
de kerk uitzuiveren)
De vorst ging NIET akkoord met het EISENPAKKET van de Puriteinen, omdat hij DE KONING IS
(verkozen door God).
Hierdoor ging het Parlement dat eisenpakket neerleggen bij het Volk, om druk te
zetten. Burgeroorlog ging van start (Karel I zal onthoofd worden)
THE MODEL ARMY
Olivier Cornwell, de Militaire leider van het parlement, speelde een enorm cruciale rol. (later wordt hij kort troonopvolger)
- Cornwell had zijn troepen de “New Model Army” genoemd, omdat ze eigenlijk een NIEUWE manier keken naar
oorlogvoering
o Ze vochten niet voor geld, zoals huurlingen, MAAR VOCHTEN OMWILLE VAN GEDEELDE GELOOF IN
IETS (namelijk de eisen van het Parlement)
= anti-monarchistische strijdkracht
THE LEVELLERS (PERIFERE GROEP = AAN DE ZIJKANT VAN DE REVOLUTIE)
De Levellers stonden voor een meer democratische en sociale boodschap dan Cromwell die hen uit de New Model
Army zette in 1648. (ze zijn eruit gegooid door Cornwell, maar behoorde er wel bij)
- Ze verzetten zich tegen zowel de koninklijke als parlementaire heerschappij en verweten Cromwell de tirannie
van de koning te hebben vervangen door een nieuwe tirannie die niet beter was.
o Ze pleitten voor een meer directe politieke inbreng van het volk.
De Levellers introduceerden de “Agreement of the People”. The Agreement stelt het principe
van volkssoevereiniteit centraal,
Ze stellen dat de soevereiniteit NIET bij de vorst ligt maar bij het VOLK, het volk moet
alles beslissen. MAAR HOE ORGANISEREN WE DIT, we kunnen niet allemaal regeren,
daarom verkiezingen organiseren met volksvertegenwoordigers
o MAAR wie is ‘het VOLK’????
Zij dachten dat dat maar over een heel klein groepje in de
maatschappij zouden gaan, alle mensen die moeten werken om te
overleven horen er NIET hier want ze hebben geen tijd daarvoor.
(arbeiders + werklozen NIET)
Daarom alleen adel, rijke bovenklasse (= alleen rijken, en
niet de armen en arbeiders)
7
, o Ook zij beseft dat er een maatschappelijke
breuklijn was tussen arm en rijk
- Volgens hen was Privébezit ENORM BELANGRIJK (>< Diggers)
DIGGERS (PERIFERE GROEP)
Diggers zijn dan ook weer afgesplitst van de Levellers, omdat ze het niet eens waren over “Privébezit”, zij
pleitte voor gemeenschappelijk gebruik van landbouwgronden (“common grounds”, ze noemde diggers
omdat ze zijn beginnen graven op gronden die tot privébezit hoorden). Volgens hen was de oorzaak van deze
breuklijn tussen “arm” & “Rijk”, het afpakken van de gronden (door de rijken) waardoor de armen steeds
minder grond hadden om op te werken + minder verdienste (dus minder geld = breuklijn)
EMANCIPATIE VAN DE VROUW?
De gebeurtenissen in Engeland hadden niet zoveel invloed op de situatie van de vrouwen.
- De meeste kerken zagen de vrouw nog steeds als minderwaardig ten aanzien van de man en voorbestemd om de
rol van echtgenote of moeder te vervullen. Er waren wel vrouwen tijdens de protesten van Levellers, ondanks
dat de vrouwen bij de Levellers geen STEMRECHT kregen.
o Mary Astell (1666-1731) speelde een belangrijke rol in deze context.
Ze bekritiseerde het standpunt van de Kerk dat de vrouw ondergeschikt is aan de man, omwille
van GODSWIL.
Zij stelt dat mannen hebben gezorgd voor de onderwerping van vrouwen (& NIET
GOD). God had mannen en vrouwen beide geschapen met intelligentie en het
vermogen te denken, dus het waren de mannen die vrouwen ondergeschikt hebben
gemaakt. (mannen lieten de vrouwen niet toe zich verder te ontwikkelen)
WETENSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN EN NIEUWE INZICHTEN
De wetenschappelijke ontwikkelingen in Europa en de Engelse revolutie gingen gepaard met veranderingen in het
wereldbeeld van verschillende denkers:
- Waarneming en experiment als basis van kennis. (F. Bacon)
- Dynamisch mensbeeld (T. Hobbes)
- Rede als mogelijkheid tot kennis (R. Descartes)
o Zijn bekende uitspraak ‘Ik denk dus ik ben’ stelt de REDE (het denken) centraal.
- God door rede bepaald (B. Spinoza)
o Zette het rationaliserende denkwerk van Descartes verder. In een breuk met de Middeleeuwse filosofie,
stelde Spinoza dat de Bijbel geen wetenschappelijk werk was, maar eerder een verzameling van
historische verhalen die de mens aanspoorden om een deugdzaam (“goed”) leven te leiden. (volgens de
regels van de kerk)
THOMAS HOBBES (1588-1679) (!!!!)
Thomas Hobbes was een Britse Politiek filosoof, die voornamelijk bekend staat voor zijn meesterwerk
“Leviathan”. Met dit boek voerde hij een pleidooi voor een absoluut centraal autoritair gezag (sterke leider)
om de vrede en orde in een samenleving te garanderen.
Hij stelde zich de vraag hoe de mens zich (uit zich zelf) zou gedragen in een “natuurstaat” (= natuurstaat
bedoelt men een situatie waar er geen regels, politiek, vorst, politie,… aanwezig zijn, dus echt een situatie waar
de mens nog geen invloed op heeft gehad, denk bijvoorbeeld aan een onbewoond eiland)
- Volgens Hobbes zijn mensen EGOISTISCH & van Nature SLECHT, ze focussen enkel op hun eigen
belangen (=zelf realisatie), ze streven deze ook na, ook al gaat dit ten koste van een andere
o Wanneer mensen dan gaat samenleven komt men in een “Homo-homini-lupus”-samenleving dit
houdt in dat “de ene mens voor een andere een wolf is, en dus gevaarlijk”.
8
, Van nature verkeert volgens Hobbes de mens in een oorlog-situatie met andere individuen,
waarbij de individuele belangen voortdurend met elkaar botsen (bijvoorbeeld; de ene gaat iets
stelen van u, hierdoor botsen jullie belangen met elkaar)
Hij is sterk beïnvloedt door de gruwelijke periode van de Engelse burgeroorlogen
Oplossingen???
- (1) Leviathan = Een sterke Alleenheerser, die de mensen TEGEN elkaar beschermd, & zorgt voor vrede/orde in
de samenleving. (Hij moet enkele diensten voorzien: armenzorg, Law & Order,…)
- (2) Onvoorwaardelijk sociaal contract: Waarbij de Burger een deel van zijn vrijheid afgeeft aan de staat, in ruil
voor veiligheid (bescherming ten opzichte van de andere individuen in de samenleving) & zekerheid (dat zijn
goederen niet gestolen worden bijvoorbeeld, of niet vermoord wordt,…)
- (3) Eén Staatsgodsdienst = iedereen in de staat heeft dezelfde godsdienst, waardoor conflicten al verminderd
worden (want volgens dezelfde ethische regels)
BARUCH DE SPINOZA (1632-1677)
De Spinoza was een Nederlandse Filosoof van Portugese Oorsprong, hij was een “Rationalist”
(zetten het rationele denkwerk van Descartes verder).
Hij beschrijft een breuk met de Middeleeuwse filosofie, waarbij Spinoza stelde dat de Bijbel geen
wetenschappelijk werk was, maar eerder een verzameling van historische verhalen die de mens
aanspoorden om een deugdzaam (“goed”) leven te leiden. (volgens de regels van de kerk)
BELANGRIJKER is echter wel dat hij het idee van Hobbes (“Leviathan”) weerlegt, hij zegt dat het
Egoïsme van de mens kan ENKEL stopgezet door de LIEFDE VOOR GOD, en niet door een “sociaal
contract”
- Hij concludeert ook dat een DEMOCRATIE een betere manier is om de “Oorlog situatie” waarin de
mens zich van nature bevindt op te lossen, & niet een leviathan = alleen heerser.
o Democratie was Volgens De Spinoza de enige staatsvorm die de verschillende tegengestelde
belangen in evenwicht kan houden
9
