Een uitgebreide samenvatting van het boek Basiskennis Natuur en Techniek. Deze samenvatting heb je nodig voor je toelatingstoetsen, maar is ook handig voor de gehele pabo opleiding.
Organellen
Alle organismen zijn opgebouwd uit cellen.
Een cel heeft voeding nodig en scheidt afval af, veel cellen kunnen zelf bewegen voor al
die acties hebben cellen speciale structuren organellen genaamd.
Organellen = klein orgaan.
Bacteriën hebben geen andere organellen alleen een celmembraan en een celwand,
celplasma en een chromosoom (DNA).
De dierlijke en de plantencel zijn ingewikkelder en bevatten veel organellen.
2
,Celmembraan en celplasma
De celmembraan is een scheiding tussen de binnen en buitenkant van de cel, dat is een
dun vliesje in de binnenkant van de cel die de celplasma omsluit.
Celplasma is een dikke vloeistof waar de organellen in liggen.
Celmembraan houdt de nuttige stoffen in de cel en de schadelijke stoffen buiten de cel,
de cel bevat veel kanalen die open en dicht kunnen, nuttige stoffen erin en afvalstoffen
eruit.
Celwand
Bacteriën, schimmels en planten hebben een celwand, dieren niet.
Celkern
De celkern kan je zien als een bibliotheek er ligt erfelijke informatie opgeslagen DNA.
DNA ligt in chromosomen opgevouwen, je kan ze vergelijke met de boekenkast van een
bibliotheek, stukken daaruit zijn genen.
Genen zijn instructies voor wat er in een cel gebeurt, ze kunnen bijv. aangeven dat er
groene kleurstoffen aangemaakt moeten worden, andere genen geven dan bijv. weer aan
dat er bruine kleurstof aangemaakt moet worden.
Door de genen kunnen cellen weer samenwerken, zo vormen zij organen, bijv. bruine
ogen.
Motochondrion
Het voedsel dat wij eten , levert de brandstof. Het motochondrion zet die brandstof om in
energiepakketjes voor andere organellen. Dieren en planten hebben dit.
Vacuole
De vacuole is een blaasje gevuld met water. Het is een opslagruimte voor nuttige of
schadelijke stoffen. Dieren hebben geen enkele vacuole, planten hebben meestal 1 grote
vacuole voor de stevigheid van de cel.
Bladgroenkorrels
Planten kunnen energie halen uit zonlicht. Plantencellen hebben daarvoor extra grote
organellen, namelijk de bladgroenkorrel.
Deze korrels zorgen voor de groene blad en stengelkleur.
Ze gebruiken koolzuurgas (CO2) en water en zetten dit om naar voedingsstoffen voor de
plant, zonlicht levert de energie voor deze omzetting (fotosynthese).
3
,Organisatieniveau orgaan en orgaanstelsel
Organen zijn opgebouwd uit weefsels.
Orgaanstelsel bij mensen en andere dieren
Organen werken samen in orgaanstelsels.
Het bloedvatenstelsel bestaat bijv. uit adres, slagaders, het hart en het bloed.
Samen zijn ze in staat stoffen door heel het lichaam te vervoeren.
Door de samenwerking van organen kunne organismen functioneren.
Orgaanstelsels bij planten
Planten hebben ook orgaanstelsels, hun belangrijkste is de voortplantingsstelsel, het
transportstelsel en het ademhalingsstelsel.
Voortplantingsorgaan: bloem, transport van de nuttige en afvalstoffen gebruiken ze de
stengel. Ademhalen doen ze via de huidmondjes, kleine openingen op de onderkant van
de bladeren en soms op de stengel.
4
,Overzicht orgaanstelsel van mens en dier
Orgaanstelsel Belangrijkste functie Organen
Bloedvaten stelsel Transport van afvalstoffen en Hart
nuttige stoffen door het slagader, ader, haarvat, kleine
lichaam. en grote bloedsomloop.
Ademhalingsstelsel Opnamen van zuurstof (O2) Longen
en afgifte van koolzuurstof mond, neus, longen (luchtpijp,
(CO2) trilharen, bronchiën, blaasjes),
middenrif.
kieuwen, huidademhaling,
tracheeën.
Spijsverteringsstelsel Verteren van voedsel en het Maag, darmen
opnemen van nuttige stoffen. mond (gebit), slokdarm,
alvleesklier, twaalfvingerige
darm, dunne darm
(darmvlokken), dikke darm,
endeldarm, blinde darm, anus.
Lever Verwerken van allerlei Lever
verschillende stoffen.
Uitscheidingsstelsel Zorgen dat afvalstoffen het Nieren
lichaam verlaten. blaas, huid.
Lymfevatenstelsel Ondersteunen van het Lymfeknopen
bloedvatenstelsel en de milt, thymus/zwezerik.
afweer.
Zintuigen Opvangen van prikkels uit het Oog (iris, pupil, lens, netvlies
lichaam en de omgeving. met staafjes, kegeltjes, blind
en gele vlek), oor
(trommelvlies, buis van
Eustachius, gehoorbeentjes,
slakkenhuis met
evenwichtsorgaan),
Zenuwstelsel Doorgeven van signalen Hersenen
tussen verschillende organen, grote en kleine hersenen,
spieren en hersenen. ruggenmerg, zenuwcellen,
reflexen.
Hormoonstelsel Doorgeven van signalen Hypofyse, bijnieren
tussen verschillende organen. eilandjes van Langerhans,
bijnieren, eierstokken en
teelballen.
Skelet Geeft stevigheid en vorm aan Gewrichten
het lichaam, maakt beweging beenmerg.
mogelijk.
Spierstelsel Maakt beweging mogelijk. Armspier
Gladde en streepte spieren,
antagonisten.
Voortplantingsstelsel Voortplanting. Eierstokken, teelbal
Eileider, baarmoeder, vagina,
grote en kleine schaamlippen
en clitoris;
Teelballen, bijballen,
zaadleider, prostaat, penis,
zwellichaam, urinebuis,
voorhuid, eikel.
5
, Betekenis van de woorden van het zenuwstelsel
• Bronchiën = de lucht die wij inademen gaat via de luchtpijp naar de bronchiën en
zo de longen in, de bronchiën vertakken zich in de longen weer verder.
• Tracheeën = ademhalingsbuisje van insecten en duizendpoten.
• Alvleesklier = maakt alvleessap aan voor de spijsvertering en de hormonen
insuline en glucagon, die regelen de hoeveelheid glucose in het bloed.
• Twaalfvingerige darm= het eerste deel van de dunne darm die direct naar de
maag komt.
• Dunne darm = hier vindt het verdere verteer plaats en worden de meeste
voedingsstoffen opgenomen.
• Dikke darm = deel van de darm waar nog enkele voedingsstoffen zitten, veel
water en bloed worden opgenomen de rest gaat naar de endeldarm.
• Darmvlokken = uitstulpingen van de darmwand (vooral dunne darm) om het
oppervlak te vergroten.
• Endeldarm = Laatste deel van de dikke darm waar ontlasting en onverteerbare
resten worden tijdelijk opgeslagen.
• Blinde darm = stukje van de dikke darm zonder functie, bevat een wormvormig
aanhangsel wat kan gaan ontsteken. (blinde darmontsteking).
• Lymfeknopen = de plaats waar meerdere lymfevaten elkaar kruisen.
• Milt = orgaan dat betrokken is bij het afweersysteem.
• Thymus/zwezerik = orgaan dat betrokken is bij het afweersysteem.
• Netvlies met staafjes = nemen zwart-grijs-wit contrasten waar.
• Netvlies met kegeltjes = Licht, kleur en details waarnemen
• Buis van Eustachius = buis die je binnenoor verbind met je keel, door te gapen
krijg je de luchtdruk van het trommelvlies aan beide kanten gelijk.
• Gehoorbeentjes = drie kleine botjes in het midden van je oor die de trillingen door
geven.
• Slakkenhuis met evenwichtsorgaan = deel van het binnen oor gevuld met
vloeistof het ontvangt geluidstrillingen van de gehoorbeentjes en zet deze om in
elektrische signalen, die signaaltjes worden doorgegeven aan het gehoorzenuw.
• Grote hersenen = signalen van de zenuwen verwerkt en het bewegen van je
lichaam. Emoties, geheugen en planning georganiseerd.
• Kleine hersenen = plannen en coördineren beweging.
• Ruggenmerg = een deel van het zenuwstelsel in de wervelkolom, geeft signalen
door aan de zenuwen.
• Hypofyse = hormoonklier in de hersenen die verschillende hormonen aanmaakt.
6
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller Suzankru. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $7.30. You're not tied to anything after your purchase.
