Dit is een uitgebreide (met schema's) samenvatting van het vak Bestuurskunde, gegeven door Annie Hondeghem en Frankie Schram in het academiejaar 2023/2024. Het omvat zowel het boek, als de slides en eigen notities. Ik ben met deze samenvatting geslaagd in eerste zit.
SAMENVATTING
BESTUURSKUNDE
Hoofdstuk 1: Introductie tot de bestuurskunde:
sferen in de samenleving
1.1 Inleiding
- De nitie: de studie van de organisatie en werking van het openbaar bestuur
- Openbaar bestuur: regionale (VL overheid), federale en lokale (steden/gemeenten)
overheden en hun departementen/agentschappen
- Die 3 niveaus onontbeerlijk
- Voorbeelden: FOD Buitenlandse Zaken, VDAB, Rekenhof, Federale/lokale Politie,
Defensie, Bpost, NMBS
1.2 Vier sferen, vanuit het individu bekeken
- Bestuurskunde gaat over het algemeen over de vormgeving van de samenleving en de
rol van de overheid hierin
- Elke samenleving die een politiek georganiseerd verband vormt, bestaat uit verhoudingen
tussen vier sferen, die elk hun eigen kenmerken hebben, die onderling met elkaar in
verband staan, elkaar beinvloeden en die in de tijd en de ruimte veranderbaar zijn
- Je kunt van deze sferen niet zomaar ontsnappen
- Schema:
1
fi
, - Delers:
- Formeel x informeel - formeel betekent dat organisaties een juridisch statuut hebben
waardoor ze rechten en plichten hebben - bedrijf heeft vaak het statuut van een
naamloze vennootschap - nv (s.r.o), informeel - gezinnen of vriendengroepen geen
formeel erkende organisatie
- Non-pro t x pro t - bedrijven duidelijk pro torganisaties, staat en middenveld non-pro t
gericht
- Privaat x publiek - publieke sfeer vanzelfsprekend over de staat, middenveld en markt
privaat - vraag: is bijvoorbeeld de KUL een private/publieke organisatie? Met de
studenten sluit zich een contract - dus publiek, tussen pro en wel vaak een informele
afspraak - dus prive - alleszins een privaatrechtelijke organisatie
- Gemeenschappen: groepen waar we dichte contacten mee hebben (familie,
vriendengroepen)
- Kenmerken: liefde, loyaliteit, horizontale en machtsvrije relaties = mensen gaan vanuit
vrije keuze relaties aannemen
- Rechten en vrijheden - resultaat van keuzes die in een samenleving zijn gemaakt en die
voortdurend ter discussie staat (die rechten kunnen wel zwaar onder druk staan
- We rekenen hiertoe hoe mensen met anderen relaties aangaan, samenleven, deel zijn van
families en sociale netwerken
- Het gaat in brede zin over gemeenschappen die allerlei vormen kunnen aannemen
- In principe geen dwang, in de praktijk kan er soms sprake van dwang zijn - al dan niet
kinderen te krijgen, samen te wonen… etc
- In de schema: privaat, informeel, non-pro t
- Staat/overheid/openbaar bestuur: (voorbeelden cfr supra)
- Vroeger geen staten - wel gebieden bestuurd door vorsten, in de Nieuwe Tijd zijn de
natiestaten ontstaan
- Nieuwe vormen: de EU (met regels, richtlijnen… enzovoort)
- Bijna op elk moment van de dag en nagenoeg voor alle belangrijke zaken hebben we met
de staat te maken
- In theorie: legitimiteit - vertrouwen in de overheid - moet voldoende groot zijn, maar
wantrouwen is ook een goed teken
- Scheiding der machten - machten controleren elkaar en houden elkaar in evenwicht -
macht opdelen in bepaalde functies
- Elke samenleving voert het politieke debat over de rol van de staat - wat moet tot de
staat behoren en wat niet?
- Omvat alle overheden - politieke systemen op al die niveaus (Fed., lokaal, regionaal)
- De staat kan dwingend en met legitiem gezag optreden - het element van dwang
- Ten opzichte van de staat hebben burgers ook een voice - stem - voorbeeld:
boerenprotesten, verkiezingen…
- In de schema: publiek, formeel, non-pro t
- Markt: voorbeeld: diensten, leveranciers, goederen… - van de lokale kruidenier tot de
multinational
- In theorie: competitie en vrijhandel
- Verhoudingen functioneren m.b.v. vraag en aanbod - als we vinden, dat de markt kan
iets beter organiseren dan de staat, dan kiezen we ervoor om de vraag en aanbod vrij
een rol te gaan spelenn
- Waar ligt bv. onderwijs? Markt/staat? politiek debat hierover
- Ruil - geld voor producten/diensten, exit - geen producten meer te kopen
- In de schema: privaat, formeel, pro t
- Civil Society: organisaties van burgers (Boerenbond, Gezinsbond, Liberale Mutualiteit,
jeugdbewegingen)
- Oude - vakbonden, mutualiteiten (in VL vaak sterk verzuild) en nieuwe - opvang van
asielzoekers middenveld
2
fi fi fi fi fi fi ff fi
,- Steunt op vertrouwen van de burgers - burgers vertrouwen elkaar (sociaal kapitaal) - en
vervolgens hebben ze vertrouwen in de organisaties die ze samen met andere burgers
oprichten
- Het belang is meervoudig - beleidsbeïnvloeding en belangenbehartiging
- In de schema: privaat, formeel, non-pro t
- Toepassing: COVID
- Staat: legt regels op met hoeveel we mogen zijn
- Markt: vaccinsproductie (Puurs - P zer)
- Civil society: woonzorgcentracrisis - deze zijn onder invloed van het vaak verzuilde
middenveld
- Gemeenschappen: registreren (Leuven helpt) om kwetsbare groepen te helpen
- De staat en de andere sferen:
- Grote impact op de private sfeer van de gemeenschappen - direct: bepalen van
rechten en vrijheden, tegen seksisme, racisme, discriminatie…; indirect: regels zoals
privacybescherming hebben een grote invloed op hoe mensen hun levensvorm kunnen
maken
- Burgers kunnen steun uitspreken voor een domein waar de staat meer of minder invloed
zal hebben
- Krititsche verhouding tussen al die sferen onontbeerlijk in democratische systemen
- Impact op de markt:
- Zorgen voor belangrijke omgevingsfactoren die kansen scheppen voor bedrijven, regels
waar de bedrijven moeten aan houden, samenwerking met bedrijven, diensten
uitbesteden aan private rma’s…
- Staat kan ook met bedrijven samenwerken - Sodexo levert eten in Belgische
gevangenissen
- De overheid kan bepaalde maatregelen meer vermarkten of op terugkomen als de
privatisering niet goed werkt of tot onvoorziene e ecten leidt
- Voorbeeld: millieuwetgeving, liberalisering van de energiesector
- Impact op de civil society:
- Het middenveld kan door de staat worden gebruikt of kan zich aanbieden om publieke
taken te vervullen - de staat subsidieert dat
- Ook de erkenning van hun in het sociaal overleg
- De markt en de andere sferen:
- Op de private sfeer: werkorganisatie in bedrijven bepaalt voor een groot deel het
patroon van ons dagelijkse leven en stuurt onze keuzes
- Op de staat: lobbyen voor bedrijvenbelangen, maar ook overheden onder druk zetten
om voor het algemeen belang op te komen
- Op het middenveld: tendensen tot vermakting - bijvoorbeeld overname woonzorgcentra
- Tijd en ruimte: belang van context:
- Verschil in ruimte: bereik van de staat in België en het VK
- Verschil in tijd: vermarkting in de Oostbloklanden na het val van de Muur
- Schema gebruiken om verschillen tussen ruimte en dynamieken in de samenlevingen
(tijd) weer te geven
- Verhouding tussen de sferen verandert in de tijd
- Alle ideologieen vullen deze schema’s op hun manier in
1.3 Governance: arrangementen voor besturing
- In de beleidspraktijk is er sprake van combinaties van de sferen: al die sferen hebben
elk hun eigen taken, maar er is altijd ook een intense interactie tussen de sferen
- Governance-arrangementen: stelsels gevormd door combinaties van de sferen,
verbanden tussen organisaties in deze sferen, mensen die in interactie staan en die
samen vormgeven aan maatschappelijke domeinen of aspecten van het dagelijkse leven
- Maatschappelijke problematieken laten zich niet meer besturen door de overheid alleen
(government), maar ook niet door de markt alleen of door de civil society alleen.
3
fi fi fi ff
, - Ze zijn in verschillende combinaties van verantwoordelijkheden en rollen met mekaar
verweven en het is die verwevenheid die we governance noemen.
- Toch blijft de overheid belangrijk in de ‘besturing’ van de samenleving
- Evolutie in de bestuurskunde: de studie van de bestuurskunde of de studie van hoe de
samenleving wordt bestuurd, kan zich niet beperken tot de overheid alleen
zaterdag 17 februari 2024
Hoofdstuk 2: De bestuurskunde als discipline
2.1 Inleiding
- De Rynck de nieert bestuurskunde als “een kunde voor de bestuurspraktijk naar
wetenschappelijke kunde in het opzetten van methodologisch ver jnd onderzoek dat
uitmondt in internationale publicaties
- Algemene, aanvaarde de nitie: De bestuurskunde bestudeert, binnen de
maatschappelijke, politieke en juridische omgeving die bepalend zijn voor het
overheidsbeleid, de inrichting en werking van het openbaar bestuur. Naast een
empirische wetenschap is de bestuurskunde tevens een normatieve en
prescriptieve wetenschap met aandacht voor toegepaste bestuurskundige
vraagstukken. Zij beoogt een kennisintegratie met het oog op het verbeteren van
de kwaliteit van het openbaar bestuur.
- Toepassing: asielprobleem - toegelicht: Fedasil veroordeeld omwille van het recht op
opvang - staatssecretaris liet geen alleenstaande mannen toe, organisaties gingen in
beroep ertegen (oefening: situeer binnen de driehoek van vorige hoofdstuk)
-
2.2 Elementen in de definitie
- Bestuurskunde is een maatschappijwetenschap - een wetenschap die zich bezighoudt
met de relaties tussen mensen onderling
- Andere maatschappijwetenschappen en hun blik op de gegeven case van asielzoekers:
- Politicologie - wat zal het politiek gevolg zijn van deze beslissing op het vlak van
migratie?
- Sociologie - hoe kijken mensen in de samenleving op de migranten zelf?
- Communicatiewetenschappen - welke thema’s worden gekaderd in de media?
- Economie - hoe trekt zich de asielzoekercrisis op de arbeidsmarkt?
- Recht - de legale situatie van de asielzoekers
- Kernobject: het openbaar bestuur - “het geheel van organisaties en activiteiten die
primair zijn gericht op de besturing van de maatschappij”
- Organisaties: meestal organisaties verbonden met de uitvoerende macht - ministeries,
agentschappen - in ruime zin ook semi-overheidsinstanties en particuliere organisaties
die publieke taken opnemen - in het einde ook het middenveld
- Werking: functioneren de besturen dat ze hun doelstellingen kunnen bereiken?
- (Be) sturen van het maatschappelijk bestel: aaneenschakeling van verschillende
activiteiten om binnen de samenleving gewenste ontwikkelingen en e ecten te
bewerkstelligen
- Verschillende niveaus: lokaal, provinciaal, regionaal, federaal, Europees, internationaal
- Horizontale dimensie: bestuurskunde bestaat niet alleen uit de overheid, maar ook uit
andere organisaties die publieke taken opnemen
- Verticale dimensie: gelaagdheid van het openbaar bestuur op verschillende
bestuursniveaus
- Beide de nities samen vormen de term multi-level governance
4
fi fi fi fi ff
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jchymcsler. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $10.99. You're not tied to anything after your purchase.
