Dit is een samenvatting van het vak Politicologie van het eerste semester van het academiejaar 2023/2024, gegeven door Marc Hooghe. Het beslaat het boek, eigen notities en de slides. Ik ben hiermee mooi geslaagd in eerste zit. Een aanrader dus!
SAMENVATTING
POLITICOLOGIE
H1: Politiek en de politieke wetenschap
1.1 Wat is politiek?
- Politiek is overal - we kunnen hieraan niet ontsnappen - in het handboek voorbeeld van
een etsclub
- Aristoteles: De mens is een sociaal wezen - zoön politikon - daarom een brede de nitie,
want politiek is niet alleen bv. in internationale organisaties of parlementen, maar ook in
alle soorten samenlevingen
- De nitie - alles wat te maken heeft met het besturen van een samenleving
- Ruime betekenis hiervan: elke groep van “samen leven”
- Beperktere: territoraal gebonden samenleving - territorium een van de voorwaarden voor
soevereniteit
- Meer precieze de nitie: het proces waarbij samenlevingen op een voor de leden
bindende wijze de regels van hun samenleven bepalen, bewaren, wijzigen of handhaven
1.2 Variaties in politiek
- Regels in alle kanten van de samenleving zijn allemaal politiek
- Politiek wordt vaak eerder geassocieerd met een samenleving op een territorium -
binnen bepaalde grenzen
- Cultuur ook een reden hier
- Buiten gelden de regels niet, binnen wel
- Regels “bindend” binnen een territorium - afdwingbaar, sanctioneerbaar, verschil met
andere sociale systemen: monopolie op legitiem geweld
- Het gaat om wettelijke regels, niet om culturele normen
- Regels gelden als beperking en als mogelijkheden scheppend
- Bewaren, bepalen, wijzigen van de regels - verandering als strategie, gericht op
bewaren legitimiteit van het politiek systeem
- Handhaven van de regels - niet alleen regelopstelling, maar ook de handhaving - bv. de
vraag is de overheid machteloos geworden, of verwachten we juist steeds meer van de
staat?
- Hoeveel regels? Uitbreiding van het politieke domein betekent meer impact op ons
dagelijks leven. Een of ander wordt ook nadrukkelijk gewenst door bevolking (althans in
één bepaalde richting)
- Ideologisch debat tussen progressieven en conservatieven over gewenste mate van
staatsinterventie
- Macht van de staat is intern - op de eigen burgers - niet ten aanzien van andere staten,
die elk soeverein zijn - dus bv. interventie in soevereine landen blijft bijzonder moeilijk
- Regels zijn niet binnen zomaar te ontwijken - om dat te doen moet je verhuizen
- Tegenstelling: “network society” van Manuel Castells - niet langer territoriaal gebonden,
samenleving op basis van “weak ties" en virtuele netwerken
- Wereld is zo verdeeld in staten - maar ook andere politieke structuren zijn belangrijk -
voorbeeld Rooms-Katholieke Kerk
- Kan ook in inhoud en reikwijdte variëren - GRENZEN VAN DE POLITIEK
- Vroeger was de staat een institutie voor basisregels (binnenlandse zaken) en
bescherming van de burgers (buitenlandse zaken) + belastingen die men moest betalen
1
fi fi fi fi
, maandag 18 december 2023
- Nu is de staal behoorlijk meer sociaal geworden - gebracht door de arbeidersbeweging -
men is niet echter een burger zonder bv. een recht op onderwijs - T.H. Marshall
- Verschillen in de politieke cultuur - in het Westen gehecht op het verschil tussen privé
(politiek is er NIET) en publiek (politiek is er wel)
- Men kan ook verschillen tussen verschillende vormen politiek di erentiëren
- Classi catie van een politieke vorm - een politieke REGIME (een aantal vragen die dat
instellen)
- Onderscheid tussen democratische (macht is tijdelijk verspreid onder
verschillende groepen) en autoritaire (macht is vaak permanent verspreid onder
een bepaalde groep)
- Wordt het hele territorium vanuit een punt bestuurd? FEDERALE (België) x
UNITAIRE (Tsjechië) staten
- Variantie in politieke instellingen en procedures - vragen zoals Heeft het parlement
1 of 2 kamers?
- Variatie in de politieke vormen staat CENTRAAL in het onderzoek in de politieke
wetenschappen
1.3 Politieke wetenschap
- Iedereen spreekt tegenwoordig over politiek (gewone mensen, kunstenaars, journalisten)
- Politieke wetenschappen doen exact dat volgens eigen regels (dat doen ook anderen, bv.
Pablo Picasso wilde een visueel e ect hierbij met Guernica - tegen de Duitse interventie
in de Spaanse burgeroorlog)
- Wetenschappelijke regels die een politieke wetenschapper volgt: politieke
gebeurtenissen proberen te begrijpen en het werk van de instellingen proberen te
begrijpen en te verklaren.
• Regel 1. Intellectuele distantie -> niet de eerste bedoeling voor pol. wetenschappers
om aan het debat deel te nemen, maar de mening van hun is in het onderzoek te zien -
een BIAS - door de keuze van het onderzoeksonderwerp
• De politieke wetenschap is een kind van de tijd waar het onderzoek gemaakt wordt,
doet een verslag van de resultaten van dit onderzoek
• De distantie kan door een gebruik van de regels van wetenschappelijke methodes -
is vaak heel belangrijk om snel conclusies te maken bij bv. een terroristische aanslag
• De politieke wetenschap kan op basis van door haar gebruikte verschijnselen en het
systematisch verzamelde data vergelijkingen en classi ceringen maken
• Voorbeeld: Een aanslag is niet zomaar een aanslag, maar een geval van een algemeen
verschijnsel die een deel uitmaakt van een categorie
• Niet nieuw - al Plato en Aristoteles hebben iets zoals dit bestudeerd - vergelijkingen
gemaakt en naar cases gezocht die tot hetzelfde categorie behoren
• Montesquieu onderzocht verschillende regimes
• Niccolò Machiavelli - beschrijft een aantal mechanismen van de macht en er ontstaat
bij hem een nieuw denken dat zich binnen een “staat” situeert
• Een “goede” politiek volgens hem is een politiek die haar vooropgestelde doel bereikt
• Beschrijft een aantal mechanismen van de macht die de context van Italië in de 16de
eeuw ver overschrijden
• Belangrijk - zijn bedenkingen over de verhouding tussen macht en ethiek
• Politieke wetenschappers moeten daarnaast een keuze kunnen maken uit de ruime
arsenaal van methoden en technieken om data te analyseren
• Onderzoek wordt gedaan op een kwantitatieve en kwalitatieve manier
• Kwantitatieve methoden - cijfers gebruiken
• Kwalitatieve methoden - op zoek te gaan naar structuur, waarmee thema’s kunnen
verbonden worden
• Alles hangt af van de onderzoeksvraag
• Openheid - altijd zeggen WAT je doet en WAAROM je dat doet
2
fi ff fi ff
, maandag 18 december 2023
• De politicologen hun publicaties zijn in verschillende tijdschriften gepubliceerd - de
meest geciteerde vaak in de Angel- Saksische wereld
• Op een andere manier hun stem laten horen - opiniestuk - dit behoort strikt niet tot de
politieke wetenschappen - politicologie bestaat uit het nauwkeurig analyseren van
feiten en processen, niet uit het ventileren van louter individuele meningen
1.4 De instrumenten van de politieke wetenschap
- De politieke wetenschapper gebruikt een aantal instrumenten die typisch zijn voor de
wetenschap
- Veel concepten - een begrip of een categorie benoemd voor het precies te kunnen
afbakenen
- Concept: Gender x geslacht
- Robert Dahl - onderzoek verricht naar macht en democratie - concept van polyarchie -
een systeem, een regime -
- Voorwaarden:
- De controle over de regering en over het beleid is in handen van gekozen mandatarissen
- De verkiezingen verlopen vrij en eerlijk
- De meeste volwassenen hebben het recht om hun stem uit te brengen
- De meeste volwassenen hebben het recht om zich als kandidaat te stellen
- De burgers genieten van een gegarandeerde vrijheid van meningsuiting, met inbegrip van
de vrijheid om het bestuur te bekritiseren
- De burgers hebben vrij toegang tot informatie die niet door het bestuur gecontroleerd
wordt
- De burgers zijn vrij om zich te verenigen in belangenorganisaties en in politieke partijen
- Polyarchie wordt beschreven als “perfect” - wat wij vaak democratie noemen
- Bedoeling van concepten - ons denken te sturen en ons helpen om hoofd- en bijzaken
van elkaar te onderscheiden
- De politieke wetenschap gebruikt ernaast ook modellen voor het onderzoek
- Het model van Easton -
- Gebruikt inputs
- Eerste input - demands
- Demands vanuit groepen
of individuen
- Eisen - verwachting bij de
bevolking
- Zeer gevarieerd en zeer
talrijk
- Gatekeepers - vaak
belangenorganisaties of
politieke partijen zelf -
reguleren de uiting van de
politieke eisen
- Support - steun - uitingen
van vertrouwen in het
systeem
- Meestal passief (regels in
de maatschappij naleven)
- Niet iedereen steunt het
- De eisen en steun worden daarna geconverseerd naar outputs (beslissingen)
- Outputs - vaak decisions en actions
- Hiervan komt de feedback terug naar die inputs - eis volledig ingevoerd, eventuele
nieuwe eisen komen daarvan ook
- Deze model is maar alleen een reductie van de realiteit
3
, maandag 18 december 2023
- Derde model - theorieën - geeft aan hoe politieke verschijnselen met elkaar in verband
staan
- Een theorie houdt altijd een hypothese in - een voorspelling waarvan nagegaan kan
worden of ze (nog steeds) klopt
- De hypothesen worden telkens weer getoetst - als het blijkt dat ze voortdurend minder
bevestigd worden, zal de theorie bijgestuurd moeten worden
Hoofdstuk 2: Staat en macht
2.1 Wat is macht?
- Een kenmerk van politiek is dat de regels bindend zijn - politieke regelgeving kan alleen
functioneren als ze vervolgens ook opgelegd kan worden aan de leden van een
samenleving
- Beperking van de vrijheid - verkeer, regulering nanciële markten
- Of: Garandeert juist menselijke vrijheid? bv. nachtlawaai
- Organisatie impliceert altijd een mate van orde - leden aanvaarden dan ook dat er
consequenties komen bij het niet-naleven van de regels
- Om zodanige regels op te dwingen oefenen politieke gemeenschappen macht uit over
hun leden.
- De enige manier om te ontsnappen is de gemeenschap te verlaten
- Burgelijke ongehoorzamheid - een publieke, niet-gewelddadige en bewuste daad die
ingaat tegen de wet en die tot doel heeft een wijziging in beleid of wetgeving te realiseren
- Vorm van een protest die steunt op morele overwegingen - klaagt een fundamenteel
onrecht
- Het protest verloopt op een civiele manier - geen geweld..
- De deelnemers aanvaarden de gevolgen van hun handelingen
- Dit term toegeschreven aan Henry David Thoreau
- Desondanks meerderheid leeft de regels wel na
- Wanneer burgers zich geen of weinig vragen stellen bij de uitoefening van macht spreken
we van gezag
- Volgens Max Weber zijn er drie vormen van gezag:
- Traditioneel gezag - respect voor de traditie en gewoonte
- Charismatisch gezag - berust op de persoonlijkheid van de machthebber - koningen
- Rationeel-legalistisch gezag - respect voor de regels - nu meestal bruikbaar
- Chronologisch verloop - nu rationeel gezag het belangrijkst, vroeger de twee anderen
vaak belangrijker
- Inzichten en oordelen evolueren dus door te tijd heen
2.2 Hoe macht meten?
- Volgens Robert Dahl is macht gede nieerd als een mogelijkheid of vermogen om dwang
uit te oefenen, niet noodzakelijk de uitoefening van dwang - mogelijkheid volstaat dus
- Kritiek daarop - sommige vormen van macht zijn onzichtbaar - volgens Bachrach en
Baratz is er meer aandacht nodig waarom bias wordt gemobiliseerd
- Bias kan bv. gemobiliseerd worden op non-decision making - het uitblijven van de beleid
en die te beperken op thema’s die veilig of vertrouwd aanvoelen
- Volgens Lukes, die de twee kritisseert, is macht vaak di use - niet makkelijk te
achterhalen of terug te brengen naar politieke actoren
- Drie gezichten van macht:
- Beslissen en bevelen - Iemand die macht heeft, kan een beslissing nemen, kan bevelen
dat die beslissing wordt uitgevoerd, en een straf opleggen aan diegenen die zich daar
niet aan houden
4
fi fi ff
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller jchymcsler. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $9.01. You're not tied to anything after your purchase.
