De Geo bovenbouw havo 5e editie Systeem Aarde leeropdrachtenboek
Een van de drie grote onderdelen op het centraal examen gaat over systeem aarde. Deze samenvatting bevat een goede uitleg met veel plaatjes om de stof goed te begrijpen en er een beeld bij te krijgen.
Aardrijkskunde havo, zelf had ik in het jaar een 7,6 op mijn CE Aardrijkskunde.
Paragraaf 1.1
Zonnestelsel zijn 8 planeten en de zon (—> zon = sterrenstelsel//Melkwegstelsel). Zo'n 100x groter dan
aarde, 330.000x zo zwaar. —> zon zorgt voor warmte en licht: zonder zon geen leven op aarde.
- Binnenplaneten (van steen): Mercurius, Venus, Mars, Aarde.
- Buitenplaneten(van gasplaneten): Uranus, Neptunus, Saturnus en Jupiter.
Zonnestelsel doorkruizen duurt tientallen jaren, miljarden kilometers.
De geschiedenis van de aarde word laten zien op een geologische schaal, = geologische geschiedenis
afgelopen 4,6 miljard jaar.
Eerst alleen algen (4,6 miljard v.C)—> ongewervelde zeedieren/kwallen (2,5 miljard v.C) —> eerste vissen,
reptielen, moerassen (570-245 miljard v.C)—> eerste zoogdieren, naaldbomen, vogels, dino’s (245-65
miljard v.C)—> eerste zeezoogdieren, eerste apen (65-1,8 miljard v.C).
Nu is er het tijdperk; Holoceen 10.000 jaar geleden tot nu. Voorouders van de mens zijn 3 miljoen jaar
geleden en moderne mens 100.000 jaar geleden.
—> weten ze doordat men fossielen onderzochten van tijdvakken. Later pas nauwkeuriger door nu
radioactieve verval.
De aarde bestaat uit verschillende lagen: de kern, de mantel, de
kortst. De schillen worden van binnen naar buiten steeds lichter.
Weten we door: studies naar aardbevingsgolven en bestuderen
van vulkanen.
-Kern: 4700°C en bestaat uit nikkel en ijzer.
-Buitenkern: is vloeibaar en zit om de binnenkern.
-Binnenmantel: is een vast stof, bestaat uit ijzer en magnesium
-Buitenmantel: vloeibaar, bestaat uit ijzer en magnesium
-Aardkorst: is erg dus (postzegel op voetbal), bestaat uit
gesteente en staan in verbinding met zuurstof met ijzer,
calcium, magnesium, natrium en aluminium, ongeveer 7-10km
dikte bij oceanen en 35-40km onder continent, 70km onder een
berg.
Twee verschillende soorten korsten, oceanische en
continentale korst. Samen met het hard gesteente
onder de korst vormt dit de lithosfeer. Continenten
bestaan voornamelijk uit graniet, oceanische korst
bestaat uit basalt.
Continentale korst is lichter en ligt altijd hoger dan
de oceanische plaat.
Onder lithosfeer ligt de asthenosfeer. Door hoge
temperaturen minder hard dan de lithosfeer —> =
plastische/vloeibare laag. Door invloed van de druk
en tijd schuiven de lithosfeer en asthenosfeer over
elkaar heen.
, Paragraaf 1.2
Catastrofetheorie door geologen die dachten dat veranderingen van aardoppervlak vrij plotseling en
rampzalige wijze tot stand kwamen —> dachten dat aarde 6000 jaar bestond dus alles moest wel snel
gebeurt zijn.
Onderzoek door wetenschappers erachter gekomen aarde miljoenen jaren oud was en dat dingen uit het
verleden invloed heeft op het heden: catastrofetheorie —> actualiteitsbeginsel (heden sleutel op
verleden). Processen herhalen zichzelf gedurende de tijd.
DU meteoroloog Alfred Wegener constateerde dat de
continenten aan elkaar lagen door de randen van de
continenten die aan elkaar lagen en in elkaar paste. Een
groot continent dat Pangea werd genoemd.
Superoceaan was Panthalassa.
Ook zuid Amerika/Afrika, India en Australië hadden
ijstoppen maar in het noorden waren tropische
moerassen. Lag dus bij de zuidpool.
De verschillen en overeenkomsten van planten en dieren
in verschillende continenten die vroeger aan elkaar
lagen heeft Wegener ontdekt.
Wenger kon niet goed weerleggen dat het vroeger een continent was. Er kwam veel kritiek tegen hem en
toen die overleed had die niks weerlegd. Zijn theorie staat bekent als de theorie van
continentverschuiving/continental drift. De werelddelen paste in elkaar en op dezelfde hoogte was
dezelfde begroeiing en dezelfde dieren.
Rond 1960 pas erachter
gekomen dat de oceaan
bodem niet vlak is maar
verschillende hoogtes.
De platen bewegen van
elkaar vandaan, dat is te
zien aan de diepte van
de bodem in de
oceanen.
Door het kompas zijn geologen erachter gekomen dat de magnetische polen in het verleden niet altijd
stil hebben gelegen. Het aardmagnetische veld heeft dus niet altijd dezelfde richting gehad.
De randen van EU en Amerika zijn als een soort papiertje uit elkaar gescheurd. Ook door de zeebodem is
dit te zien. Door satellieten weten we dat Australië net zo snel naar het noorden gaat als hoe je nagel
groeit (8 cm), en Atlantische Oceaan ieder jaar 1/2 cm breder.
De theorie van Wegener is dus uiteindelijk verklaard. —> De oceanische korst die horizontaal beweegt en
zo de continenten uit elkaar duwt.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sanderverbeek2904. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.
