Memo bovenbouw 5 HAVO bevat de hoofstukken Veranderd Wereldbeeld, Een Nieuwe Republiek, Koningen en Heren en Denkers en Verlichting en Revoluties. Daarnaast bevat het de kenmerkende aspecten die behoren bij de tijdperken uit het boek. (Bevat 12 bladzijdes en 4703 woorden)
H5 Veranderd wereldbeeld
Kenmerkende aspecten:
❏ Het veranderde mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling
❏ De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
❏ Het begin van de Europese expansie
❏ De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had
De Renaissance
● Periode van 1300-1600
● De mens had allerlei talenten, zo dacht men, die hij kon ontplooien en waarmee hij
zichzelf kon ontplooien
● Mensen raakten meer geïnteresseerd in het leven op aarde en de precieze werking
van natuur en samenleving
● Het ideaalbeeld werd de algemeen ontwikkelde mens (uomo universale), iemand
die zich volledig ontplooide
○ Leonardo da Vinci (1452-1519), hield zich bezig met de anatomie van het
menselijk lichaam, aan natuur- en scheikunde deed, schetsen en schilderijen
maakte, gebouwen en apparaten ontwierp en muziek schreef.
● Mensen zochten nieuwe inspiratie in de cultuur van de Grieken en Romeinen uit de
oudheid
○ De geleerde belangstelling voor de antieke literatuur, poëzie en geschiedenis
noemen we humanisme, later is deze periode ‘renaissance’ gaan heten,
‘wedergeboorte’ van de klassieke cultuur.
● Oorzaken van die grote verandering in het denken over de mens en de wereld
○ Deels sociaaleconomisch. In Italië, waar de renaissance begon, waren rijke
burgers die kunstenaars de opdracht gaven om gebouwen en schilderijen te
ontwerpen voor de stad. Zo groeide hier een klimaat van culturele bloei en
vernieuwing
○ Kunstenaars gingen zich nadrukkelijk richten op de antieke oudheid.
○ Veel verloren gewaande teksten van klassieke auteurs kwamen weer
beschikbaar.
● Rond 1450 ontstond de boekdrukkunst (de kunst om met losse letters boeken te
gaan drukken), hierdoor konden de nieuwe denkbeelden zich snel verspreiden.
● Desiderius Erasmus, Nederlandse filosoof, had belangstelling in het Christelijke
geloof en wou dat de regels goed gevolgd zouden worden. Maar zonder dat het
geloof uit een zou vallen.
Europeanen ontdekken de wereld
● Europeanen gingen in 14e, 15e en 16e eeuw vanuit Europa de wereldzeeën
bevaren, ook richting Afrika en Azië. Rede daartoe was
○ Handelsroute via het Aziatische vasteland werden minder toegankelijk.
Doordat het Mongoolse Rijk ineengestort was. Het Ottomaanse Rijk, waar
, ook veel handelswegen liepen, steeds hogere handelsbelastingen vroeg.
Hierdoor werd er gezocht naar nieuwe routes richting Indië
○ Het werd technisch mogelijk om verder over zee te varen en veilig terug te
keren. Bouw van schepen werd verbetert, er kwamen betere instrumenten ter
beschikking om je positie en koers te bepalen.
○ Wil van Christelijke vorsten om andere volken te bekeren tot het christelijke
geloof.
● Ontdekkingsreizen
○ Vasco da Gama → bereikte India, voer langs Afrika
○ Columbus → ontdekte Amerika
○ Willem Barendsz → probeerde India via de noordelijke poolcirkel te
bereiken, maar op Nova Zembla in het ijs vast kwam te zitten
● Door ontdekkingsreizen lieten zien dat de wereld er heel anders uitzag dan was
verwacht. Dit veranderde het wereldbeeld.
De Reformatie
● Maarten Luther → kritiek op kerk → 95 stellingen, waarin hij zijn visie gaf
○ Kritiek had betrekking op vier aspecten: de aflaathandel, de heiligenverering,
een aantal sacramenten (rituelen) en de organisatie van de kerk (hiërarchie)
● De kritiek van Luther was een belangrijk moment in de Reformatie. Met dit woord,
dat letterlijk ‘hervorming’ betekent, doelen we op de 16e-eeuwse poging het
christelijke geloof van alle misstanden te zuiveren.
○ Ook Johannes Calvijn en anderen hadden scherpe kritiek op de kerk
● De kerk moest wat doen tegen de ontwikkeling van het protestantisme. Ze
organiseerde het Concilie van Trente (1545-1563). Tijdens deze vergadering werden
aflaatbrieven verboden en ook werd nogmaals met nadruk gesteld dat heiligen wel
mochten worden vereerd, maar niet als goden aanbeden. Tegelijk werd besloten om
‘ketters’ harder aan te pakken. Deze reactie van de katholieke kerk op de Reformatie
wordt aangeduid als de Contrareformatie.
Katholicisme Lutheranisme Calvinisme
Je komt in de hemel door de Je komt in de hemel door Je bent voorbestemd voor
regels van de kerk op te oprecht geloof en berouw de hemel of de hel. Op de
volgen en de goede dingen over je zonden. hemel kun je alleen hopen
te doen. door hard te werken en
sober te leven
De paus is het hoofd van de De vorst is het hoofd van de Er is geen kerkhoofd: iedere
kerk. Verzet tegen de paus kerk. Verzet tegen een vorst gemeente bestuurt zichzelf.
is niet toegestaan. is niet toegestaan. Verzet tegen een vorst die
zich misdraagt, is
toegestaan
Geestelijken mogen niet Geestelijken mogen Geestelijken mogen
trouwen. trouwen. trouwen.
De Bijbel en uitspraken van De Bijbel is de basis van het De Bijbel is de basis van het
belangrijke geestelijken zijn geloof. geloof.
de basis van het geloof
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller pellebeerse. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $3.20. You're not tied to anything after your purchase.
