Dit is een samenvatting voor het vak Taalvariatie. De studenten die de lerarenopleiding Nederlands tweedegraads aan HAN volgen, krijgen dit vak sowieso. Hij is zo uitgebreid mogelijk en de stof is aan elke college gekoppeld.
Variatie op alle niveaus van taal:
Taal en interactie (pragmatisch niveau)
Wat zeg je tegen het meisje achter de kassa: u of jij? Geachte heer Giesbers, / Beste
Herman,
Zinsbouw (syntactisch niveau)
Ik zal ‘t’ ‘m toch moeten terugbetalen / Ik zal ‘t’ ‘m toch terug moeten betalen / ik zal
‘t’ ‘m toch terug moeten betalen. Ik heb de band lek / Ik heb de vrouw ziek.
Betekenis (semantisch niveau)
Is de HEMA los op maandag? Ik ben om 5 uur aangereden.
Woordenschat (lexicaal niveau)
Ons pap zei nog…. / Mijn vader zei nog…. Doej, doeg, dag, hojje, houdoe.
Woordvorming (morfologisch niveau)
Appelen of appels? Doen we nog een bakkie / bakje?
Klanken (fonologisch niveau)
Welke /r/, ‘harde’ of ‘zachte’ /g/? Ik sag de son mooi ondergaan.
Taalvariatie taalverandering.
Karel de Stoute (‘dapper’)
Een stout stukje (‘gewaagd’)
Stoute kinderen (‘ondeugend’)
Stoute meiden (‘lichtzinning’)
Het is steeds veranderd.
Taalvariatie = verschillen binnen één taal. (verschillen tussen talen)
Taalvariatie kan bestaan tussen talen en binnen elke taal.
Welke factoren hebben invloed op taalvariatie? (spreker-gebonden factoren)
1. Regio
2. Sociaal-economische klasse (misschien ook opleiding)
3. Etnische groep
4. Sekse
5. Leeftijd
6. (Afkomst)
7. (Taalgebruik situatie)
Taal = is een dialect met een leger. (er zijn geen echt linguïstische argu/termen voor)
Dialect = vormen van taalgebruik in bepaalde gebieden of gemeenschappen. (niet echt een
definitie voor)
Taal vs. dialect:
Een taal is een dialect met een leger en een marine.
Niet: puur op linguïstische (taalkundige) gronden.
Wel: historische ontwikkeling, graag van standaardisering, mate van erkenning,
opvatting van de sprekers.
Status. (bepaalt of iets ene dialect of een taal is)
, Eisen die aan een dialect (taalvariant) worden gesteld om de erkenning (status)
van een taal te krijgen zijn volgens het Europese Handvest……:
1. Een eigen ontwikkeling hebben doorgemaakt;
2. Voldoende verschillen van de standaardtaal;
3. Maatschappelijk en cultureel door een voldoende brede groep gedragen
worden.
Zo is het Standaardnederlands gevormd naar de variëteiten van de in de 17e eeuw
economisch en cultureel meest aanzienlijke gewesten Holland en Brabant, aangevuld met
Saksische elementen en bijgeschaafd naar veronderstelde logica en naar Latijns voorbeeld.
‘Het verschil tussen een taal en een dialect is dat een taal geschreven wordt en een
standaard kent; dat geldt allemaal niet voor een dialect.’(Nortier, 2009, p.11)
Echt verschil: een taal heeft meer status dan een dialect.
Dialecten vormen zelf ook geen homogene (overal gelijk) eenheden vb. in Zuid-Limburg
zeggen mensen ich en ouch en in Venlo ik en ook. Ook kunnen dialecten of taalvariëteiten in
veel opzichten van elkaar verschillen, onder meer wat betreft klanken, woorden en
woordvorming.
Accent = aan de klanken is iemands herkomst te horen en niet aan het gebruik van andere
grammatica of lexicale kenmerken van een bepaald dialect.
Nederlandse Taalunie:
Beleidsorganisatie die het Nederlands ondersteunt.
Nederlands: officiële taal in Nederlands, België (Vlaanderen en Brussel) en Suriname,
en op Aruba, Curaçao en Sint-Maarten.
24 miljoen mensen spreken Nederlands.
Dialecten bestonden eerder dan het
Standaardnederlands.
Standaardnederlands:
Er bestaat niet één soort ‘Nederlands’.
Het Nederlands bestaat uit een bonte
verzameling van dialecten, straattalen, streektalen, groepstalen en jongerentalen.
Omdat mensen elkaar daarom soms niet goed begrijpen, maken nieuwslezers,
presentatoren e.d. gebruik van een neutrale omgangstaal, het Algemeen Beschaafd
Nederlands (ABN), oftewel het Standaardnederlands. Typische kenmerken van
dialecten worden hierin zoveel mogelijk vermeden.
ABN: ‘B’ wordt meestal weggelaten, omdat het elitair klinkt.
Standaard taal is een vorm die = min of meer is vastgelegd of gecodificeerd in een
grammatica en een woordenboek.
, De indeling van de Nederlandse streektalen
Afstand dialect - AN
(volgens C. en G. Hoppenbrouwers).
Ontstaan van het A(B)N:
Standaardnederlands: ontstaan uit
verschillende dialecten.
Middeleeuwen: geen eenheidstaal
in Nederland. Er werden
verschillende dialecten gesproken.
Het ABN is ontstaan in de
Renaissance, vanaf ca. 1500.
In de Renaissance kreeg Holland te
maken met steeds meer
economische, politieke en culturele
contacten die steeds grotere gebieden bestreken. Er ontstond een dringende
behoefte aan een standaardtaal (vooral een schrijftaal) die begrijpelijk was in een
grotere regio.
Dialecten in Nederland:
Erkende streektalen: Fries, Limburgs en Nedersaksisch.
Dialect: vb. Brabants, Hollands, Vlaams -> hebben bijgedragen aan het SN.
Erkenning als streektaal geschiedt alleen wanneer de betreffende taalvariant géén
dialect is van het Nederlands, én als het van oudsher in Nederland wordt gesproken.
Verschillende indelingen mogelijk.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller sannepaulussen. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.89. You're not tied to anything after your purchase.
